Halqymyz «Qarty bardyŋ qazynasy bar» deidı. Öte dūrys aitylǧan. Qart adam ömırdıŋ ötkelderınen ötken. Talai qiynşylyqty basynan keşırgen. Ol balalaryn, nemerelerın ömır sürudegı qiynşylyqtardy jeŋıp, jaqsy azamat boluǧa tärbieleidı. Aqyl-keŋesın berıp otyrady, tıptı qolǧabysyn da tigızedı.
Teledidardan «Ömırdıŋ özı novella» seriiasynan qart ananyŋ jaǧdaiy turaly körınıstı kördım. Densaulyǧy bar, on ekı müşesı sau ana özınıŋ tuǧan balasynyŋ üiınde tūra almaityn jaǧdaiǧa keledı. Balasy anasyn jaqsy köredı, özımen tūrǧanyn qalaidy, al kelınşegı kerısınşe qūtylǧysy keledı. Osy jaǧdai üşın aralarynda tüsınıspeuşılık tuady. Osyny baiqaǧan anasy balasynyŋ keleşegıne ziian keltırmeu üşın üiden ketıp qalady. Jolda ketıp bara jatqan anany körgen bır jıgıt kölıgın toqtatyp, otyrǧyzyp alady da, qaida aparu kerektıgın sūraidy. Köŋılı jüdeu ana qarttar üiıne aparuyn sūraidy. Jıgıt qarttar üiınıŋ qaqpasynan kırgennen osy özı ertıp kelgen kısıdei bırneşe analardy körıp, köŋılı bosap ketedı. Alyp kelgen qart anany qaita alyp ketıp, öz üiıne alyp keledı. «Menıŋ äke-şeşem erte qaitys bolǧan, sız menıŋ anam bolasyz» deidı.
Būl kısını jaqsy kütıp, tıptı şipajaiǧa da jıberıp alady. Mıne, osy siujettı baiqasaŋyz, tuǧan balasynyŋ kelınşegı men beitanys jıgıttıŋ qartqa degen közqarastaryn köresız. Men qarttar men mügedekter üiınde ūzaq jyl qyzmet atqaryp kelemın. Sonda baiqaǧanym, mūnda ornalasqandardyŋ bırazynyŋ balalary men jaqyn tuystary bar. Köpşılıgı otbasyn qūrudaǧy jäne balalaryn tärbieleudegı jıbergen qatelıkterınıŋ «jemısın» körıp otyr. Soŋǧy uaqytta mūsylmandardyŋ, onyŋ ışınde bızdıŋ ūlttyŋ ökılderınıŋ sany artyp keledı. Mekeme aşylǧanda 2 qazaq bolsa, qazır 81. Būl jaqsylyqtyŋ nyşany emes. Qazaq qai uaqytta bolsa da jetımın jylatpaǧan, jesırın qaŋǧyrtpaǧan.
Negızınde, qart qandai jaǧdaida bolsyn balalarynyŋ qolynda bolu kerek. Tösek tartyp jatsa da kısı jaldap, üide kütuge bolady. Bızde aqyly oryndar bar, sony paidalanyp, özderı qosymşa auyrtpalyqtan qūtylu üşın äkelıp tastap aqysyn tölep otyrǧandar da kezdesedı. Qarttar üiınde tūrǧandardyŋ balasymen nemese tuysymen jaqyndyq qatynastary üzıle beredı. Nemerelerı ata-äjesıne jaqyndamai, alystai bastaidy. Al bızdıŋ mekemege qart adamdy üide ūstau öte auyr bolǧan jaǧdaida ǧana äkeluge bolady. Bızdıŋ mekeme qazır «Şarapat» äleumettık qyzmet körsetu ortalyǧy bolyp özgertıldı. Ondaǧy maqsat – mekemenı halyqqa jaqyn etu. Mūnda kündızgı stasionar, bırneşe saǧattyq, belgılı bır kezeŋge qarttardy äkeluge bolady. Mysaly, eŋbek demalysyna barǧyŋyz kele me sol uaqytqa qartyŋyzdy nemese mügedek tuysyŋyzdy ornalastyra alasyz. Osy mümkınşılıktı paidalanyp, qartyŋyzdyŋ köŋılınıŋ qūlazuyna jol bermeisız, nemerelerın künde körıp, saǧynyşyn basuyna kömektesesız. Ata-ananyŋ tärbielep sızdı ösırgenı, sızge bergen qaryzy, ony öteu – sızdıŋ paryzyŋyz.
Būryn bızde bärı tegın bolatyn, qazır zeinetaqysynyŋ jetpıs paiyzyn özderıne därı-därmek pen kiım äperu üşın ūstap qalady. Osyny dūrys tüsınbegenderdıŋ ketıp jatqandary da bar. Bızge basqa elden kelgen qonaqtar taŋ qalatyn – qalai bärı tegın? – dep. Eşqandai elde bızdegıdei tolyq tegın bolǧan emes. Sony dūrys tüsınu kerek. Üiıŋızde tūrsaŋyz da sol zeinetaqyŋyzdy öz qajetıne jūmsaisyz, oǧan jetpeuı de mümkın.
Elbasy, Prezidentımız N.Ä.Nazarbaev qandai daǧdarys bolsa da, äleumettık salaǧa barlyq jaǧdailardy jasaimyz dep ärbır söilegen sözınde aityp jür. Ol oryndalyp ta jatyr. Bızdıŋ mekemenıŋ jaǧdaiy şipajailardan tömen emes, tıptı keibıreulerınen joǧary deuge de bolady. Mūndaǧy qyzmetkerler qamköŋıl qarttarǧa barlyq jaǧdaidy jasap keledı. Demek, kelem deuşılerge esıgımız ärdaiym aşyq.
Erkın DÄUEŞŪLY
