Sūraqty osylai tötesınen qoiuǧa tura kelıp tūr. Būl turaly köpten jazǧymyz kelıp jürgen. Sebebı būdan 3-4 jyl būryn qazaq boksy älemdegı pozisiiasyn bere bastaǧandai bolyp körınuşı edı. Al biylǧy qyrküiek aiynyŋ 1-ınde İndoneziiada Aziia oiyndarynyŋ şeŋberınde aiaqtalǧan boks bäsekesınıŋ qorytyndysy būǧan közımızdı anyq jetkızdı. Sodan berı de būl turaly mamandardyŋ ne aitatynyn kütıp bıraz jürdık. Bıraq läm-mim degen eşkım bola qoimady…
Şynyn aitqanda, qazaq boksynyŋ bet qarausyz qūldyrauǧa baǧyt aluy 2014 jyly Oŋtüstık Koreianyŋ İnchhon qalasynda ötken Aziia oiyndarynyŋ soŋyn ala bastalǧan siiaqty. Ras, sol bairaqty bäsekede Qazaqstan qūramasy 5 altyn, 1 kümıs jäne 1 qola medal jeŋıp alyp, komandalyq esep boiynşa özgelerden oq boiy ozyp şyqty. Sonyŋ ışınde Iliias Süleimenov (52 kg), Daniiar Eleusınov (69), Jänıbek Älımhanūly (75), Ädılbek Niiazymbetov (81), Anton Pinchuk (91) jäne İvan Dychko (+91) altyn medal jeŋıp alsa, Bırjan Jaqypov (49) – kümıs, Qairat Eräliev (56) qola medalǧa qol artty. Al basty bäsekelesımız – Özbekstan qūrama jamaǧaty ekı kümıs (Şahobiddin Zoirov – 52, İsroil Modrimov – 69), ekı qola (Oibek Mamazulunov – 81, Mirzohid Abdullaev – 91-den auyr) jüldenı ǧana qanaǧat tūtty. Şamasy, osy talassyz jeŋıs qūrama basşylyǧy men bylǧary qolǧap şeberlerın tym masairatyp jıberse kerek, osydan bastap olardyŋ daiyndyq deŋgeilerı kürt tömendep kettı. Būǧan būdan keiıngı bästı bäsekelerdıŋ bärınde saŋlaqtarymyzdyŋ jalpy komandalyq esepte ǧana emes, jekelei alǧanda, özbekterden de jeŋılıp kele jatqany naqty dälel bola alady.
Mūny alǧaş ret arada bır jyldan asa uaqyt ötkende Katar astanasynda tu kötergen älem chempionaty körsetıp berdı. 2015 jylǧy 6-15 qazan künderı şarşy alaŋnyŋ şaŋyn şyǧarǧan Doha dodasynda mūnyŋ aldynda, 2013 jyly Almatyda älemnıŋ 4 chempionyn şyǧarǧan qazaqstandyqtar bırde-bır altyn medalǧa qol jetkıze almady. Bar körsetkışımız Daniiar Eleusınov (69) pen İvan Dychkonyŋ (+91) finalǧa şyǧulary ǧana boldy. Ras, chempiondyq tūǧyrǧa özbekter de köterıle almady. Esesıne, olar tūǧyrlary sanyn bızden üş ese asyryp, 3 kümıs (Murodjon Ahmadaliev – 56, Fazliddin Gaibnazarov – 64, Bektemir Melikuziev – 75), 3 qola (Elnur Abdrahmanov – 60, Elşod Rasulov – 81, Bahodir Jalolov – 91 kg-dan auyr) medaldı omyraularyna taqty. Tüptep kelgende, būl özbek bahodirlarynyŋ bızden ozularynyŋ basy boldy.
Ala topyly aǧaiyn osy basymdyqty 2016 jyldyŋ 6-21 tamyzy aralyǧynda Rioda ötken Olimpiialyq oiyndardyŋ boks bäigesınde aiqyn tanytty. Olar bırden 5 säigülıgın finaldyq şaiqasqa deiın jetkızıp, solardyŋ üşeuı «altynmen» aptaldy. Sol saptaǧy Hasanbai Dusmatov (49), Şahobiddin Zoirov (52), Fazliddin Gaibnazarov (64) – altyn, Şahram Giiasov (69), Bektemir Melikuziev (75) kümıs medaldar iegerlerı atandy. Būdan bölek, Murodjon Ahmadaliev (56) pen Rustam Tuliaganov (91) qola medaldı qorjynǧa saldy. Söitıp, ūzyn-sany 7 jülde jinap, bız būryn tüsımızde de körmegen jetıstıkke jettı. Būǧan qosa, Hasanbai Dusmatov turnirdıŋ eŋ üzdık boksşysyna berıletın Barker Kubogyn alyp qaitty. Al bızdıŋ saiypqyrandardan Daniiar Eleusınov (69) öz salmaǧynda top jarsa, Ädılbek Niiazymbetov (81) pen Vasilii Levitke (91) būiyrǧany – kümıs, İvan Dychkonyŋ (+91) qaqqany qola medaldar boldy.
Sonymen, kelesı jyldyŋ köktemın taǧatsyzdana küttık. Bıraq tap aldaǧy saiysta özbekterden ese qaitara qoiatynymyzǧa onşalyqty senımdı bola qoiǧan joqpyz. Sebebı bırınşıden, būl joly ötetın Aziia chempionaty Özbekstannyŋ törınde – Taşkent qalasynda şarşy alaŋ şaiqaityn bolsa, ekınşıden, sol şaqtarda körşı el boksşylarynyŋ daiyndyqtary men deŋgeilerı joǧary ekenın baiqamau mümkın emes-tın. Al kütken qūrlyq bırınşılıgımız özbekterdıŋ eşkımdı bet qaratpai jeŋulerımen aiaqtaldy. Olar 10 salmaqtyŋ 9-ynda chempion bolyp şyqty. Al bızden jalǧyz Vasilii Levit qana altyn medal aldy.
Sol jylǧy tamyz-qyrküiek ailarynyŋ toǧysynda Germaniianyŋ Gamburg qalasyn dübırletken älem chempionatynda da özbekterge eptep ese jıberıp qoidyq. Naqty aitsaq, olar turnirde 1 altyn (Şahram Giiasov – 69), 3 kümıs (Hasanbai Dusmatov – 49, Jasurbek Latipov – 52, İkboljon Holdarov – 64), 2 qola (Bektemir Melikuziev – 81, Sanjar Tursunov – 91) qola medaldardy enşılese, bız 1 altyn (Qairat Eräliev – 56), 2 kümıs (Äbılhan Amanqūl – 75, Qamşybek Qoŋqabaev – +91), 3 qola (Erjan Jomart – 49, Abylaihan Jüsıpov – 69, Vasilii Levit – 91) jülde jeŋıp alyp, bır saty tömen kettık.
Ekı el boksşylary arasyndaǧy teketırestıŋ soŋǧy nüktesın Jakartada ötken soŋǧy Aziia oiyndary qoiyp berdı. Onda özbektıŋ Jasurbek Latipov (52), Mirazizbek Mirzohalilov (56), İkboljon Holdarov (64), Bobo-Usmon Bobirov (69), İsroil Modrimov (75) syndy saiypqyrandary «altynnan» alqa taqsa, Hasanbai Dusmatov (49) pen Şunkor Abdurasulov (60) atty şeberlerı kümıs medaldı ortaq tabysqa qosty. Bızden Aslanbek Şymbergenov (69) pen Äbılhan Amanqūl (75) bar bolǧany kümıs medalge qol soza aldy. Būl bäsekelestık bäsınıŋ körşılerge qarai şyndap auyp ketkenın taiǧa taŋba basqandai etıp körsettı.
Bıraq qazaq boksşylarynyŋ soŋǧy jyldardaǧy osy artta qaluşylyǧy men soŋǧy jarystaǧy sätsızdıgıne älı künge deiın prinsiptı baǧa berılmei keledı. Mūny federasiia basşylyǧy da aiaq asty qaldyra salǧan siiaqty. Şyny kerek, osy Oiyndar ötıp jatqan künderde töreşıler tarapynan bızdıŋ sportşylarǧa köpe-körneu qiianat jasalyp jürgenı jaiynda köp äŋgıme tarap tūrdy. Būǧan jarystyŋ Qazaqstannyŋ bırde-bır telearnasynan körsetılmeuı qosymşa sebepkerlık ettı. Keiın bız 1/8 finalda kezdesken Qairat Eräliev pen tai Chatchai Butdi arasyndaǧy jekpe-jektıŋ de, finalda oryn alǧan Aslanbek Şymbergenov jäne Bobo-Usmon Bobirovtyŋ, Äbılhan Amanqūl jäne İsroil Modrimovtyŋ qatysularymen ötken şaiqastardyŋ da beinejazbalaryn mūqiiat qarap şyǧyp, būlardan qazaq atletterınıŋ atap aitatyndai jeŋısterın köre almadyq. Al aiqyn basym bolyp jatsa, olardyŋ eşqaisysynyŋ da aldaryna eşkım tüse qoimaǧan bolar edı. Būǧan Aziia boks konfederasiiasyn basqaratyn öz adamymyz Serık Qonaqbaev jol bergızbes te edı dep oilaimyz. Demek, bar kemşılık – özımızden…
Ony däleldeu üşın taǧy mynadai da derekterge jügınıp köreiık. Bız osy maqalany daiyndau barysynda ekı el boksşylarynyŋ tek joǧaryda atalǧan 6 jarystaǧy bır-bırlerımen kezdesulerınıŋ nätijelerın saraptap şyqtyq. Sonda mūndai betpe-bet qolǧap tüiıstıruşılıktıŋ 22 ret hattamaǧa tüskenıne köz jettı. Sol ūrystardyŋ 14-ınde, iaǧni 63,6 paiyzynda özbek boksşylary jeŋgen eken. Sonyŋ ışınde Murodjon Ahmadaliev – Qairat Erälievtı, İsroil Modrimov – Äbılhan Amanqūlovty, Şahram Giiasov – Abylaihan Jüsıpovtı, Bektemir Melikuziev Erık Äljanovty ekı retten tıze büktırgen. Tek Daniiar Eleusınov qana eş jeŋılıssız ekı märte jeŋıske jetken.
Älı de bolsa älem boksyndaǧy ūly köş bolyp tabylatyn Kubanyŋ özınde üzdıkter chempionattan bosatylmaidy. Qaita Bostandyq aralynyŋ bylǧary qolǧap şeberlerı kımnıŋ kım ekenın osy ışkı bırınşılıkte anyqtap, qūramaǧa sol sätte kımnıŋ laiyqty ekenın şeşıp alady. Mūnyŋ üstıne būl elde jylda ekı türlı ūlttyq chempionat ötıp tūrady. Taŋdaulylar solardyŋ ekeuınen de qaǧys qalmaidy. Tap osyndai tūraqtylyqty bız Reseidıŋ boksşylar saiysynan da körıp jürmız. Ony taiauda ǧana aiaqtalǧan 2018 jyl chempionaty taǧy körsetıp berdı. Qala berdı, Özbekstanda da kımnıŋ kezektı ırı jarysqa baruǧa tiıs ekenın osy ışkı bırınşılık aiǧaqtap tūrady. Al bızdıŋ qūrama müşelerı arasynda el chempionatyna üzbei qatysyp kele jatqan bırde-bır boksşy joq. Sondyqtan da olardyŋ arasynan Qazaqstannyŋ üş dürkın chempiony bolǧan bırde-bır saŋlaqty taba almaisyŋ.
Bızdıŋşe, osy faktılerdıŋ özı köp jaittan habar beredı. Būl bır jaǧy qazırgı qazaq boksynyŋ deŋgeiı men oǧan degen keiıngı közqarasty da tanytady. Būǧan qosa, qai tūsta olqylyqtarymyz bar ekenın aŋǧartady. Būdan tuatyn tūjyrym onşalyqty köŋıl jūbatarlyq emes. Söz joq, bızdıŋ boksqa ülken serpılıs kerek. Ony kımnıŋ jasaityny maŋyzdy emes. Maŋyzdysy – tüpkı nätijede. Endeşe, qazaq boksynyŋ qaida bet alyp bara jatqanyn dendep sūraityn kez keldı.
Bız qazır sony sūrap otyrmyz.
Bızdıŋ köp jyldardan berı qazaq boksyna qatysty baiqap kele jatqan bır ürdısımız qūrama sapynda Olimpiada, älem jäne qūrlyq chempionattary, Aziia oiyndary sekıldı ırı halyqaralyq jarystarda bas bäige alǧan nemese jüldelı oryndardan körıngen sportşy bırden ışkı chempionattan ada-küde bosatylady eken. Sonda būl – olarǧa qūramadaǧy oryn qattalyp belgılenıp qoiyldy degen söz. Onda respublika chempionatynda ne män qalady? Ol ne üşın ötkızıledı? El bırınşılıgınde qalǧan saŋlaqtar aq ter, kök ter bolyp şaiqasyp, ne barqadar tabady? Mūndai bäsekelestıktıŋ tamyryna bırden balta şabylǧan jerde boksşylardyŋ da ūdaiy formada bolyp jüruge degen ynta-yqylasy da bırden tömen tüsıp ketetını sözsız. Mıne, bızge eŋ aldymen osy «aurudan» arylu kerek
