«Barlyq ozyq elderde polisiia instituty servistık model negızınde damyp keledı. Bız de mūndai ülgıge köşetınımızdı məlımdedık. Bıraq jūmys barysynda az ǧana nətijege qol jetkızıldı»
Q.Toqaev, 2020 jyl 1 qyrküiek küngı Joldauynan
Memleket basşysynyŋ 2020 jylǧy 1 qyrküiektegı «Jaŋa jaǧdaidaǧy Qazaqstan: ıs-qimyl kezeŋı» atty Qazaqstan halqyna jyl saiynǧy Joldauynda basym baǧyttardyŋ bırı retınde «polisiianyŋ servistık modelıne» köşu belgılendı.
Memlekettık basqaru jüiesındegı polisiia organdarynyŋ maŋyzdy rölı barynşa tüsınıktı. Polisiia qyzmetkerlerı kün saiyn kürdelı käsıbi mındetterdı, qiyn jaǧdailar men qaqtyǧystardy şeşedı. Būl rette onyŋ qatelıkke jol beruge qūqyǧy joq. Demek, polisiia qyzmetınıŋ käsıbi qūzyrettılık deŋgeiı men tiımdılık därejesı qoǧamdyq pıkırge äser etedı, būl eldegı äleumettık-saiasi jaǧdaida tıkelei körınıs tabady.
Serviske baǧdarlanǧan polisiia qyzmetı – polisiia men qoǧamǧa qylmystylyq, qūqyqtyq tärtıptı jäne qauıpsızdıktı qamtamasyz etu problemalaryn şeşu üşın yntymaqtastyqtyŋ jaŋa ädısterın qoldanuǧa mümkındık beretın model. Ol ekı tüiındı komponentke negızdelgen: polisiianyŋ ädısterı men täjıribesın özgertu jäne polisiia men qoǧam arasynda syndarly qarym-qatynas ornatu üşın şaralar qabyldau.
Memleket basşysy Joldauda «jūrtqa jaqyn polisiia» qaǧidaty boiynşa jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ meilınşe tūtas reformasyn jasau qajettıgı pısıp-jetıldı dep atap öttı. Būl kezdeisoq emes, öitkenı jergılıktı polisiia qyzmetı polisiianyŋ halyqpen tıkelei qarym-qatynasta bolatyn bölınısı bolyp tabylady. Negızgı röl uchaskelık polisiia inspektoryna qoǧam müşelerıne naqty mäselelerdı şeşu jäne ömırlerınıŋ sapasyn jaqsartu üşın qoldau men resurstardy jūmyldyruǧa kömektesetın negızgı menedjer retınde berıledı. Būl modeldıŋ mänı – qoǧam müşelerınıŋ qauıpsızdık mäselelerdı anyqtau prosesıne belsendı qatysuynda. Azamattardy tartu şeŋberınde qūqyq būzuşylyqtardyŋ aldyn alu jäne qylmysqa qarsy küres boiynşa keŋeitılgen jäne jan-jaqty paiymdau oryn alady, būl barlyq polisiia qyzmetıne tereŋ özgerıster engızuge äkeledı. Oŋ nätijeler men tiımdılıkke qol jetkızu üşın būl täsıl barlyq polisiia qyzmetterı tarapynan da, qoǧam tarapynan da maqsatty qoldaudy tūspaldaidy, sonda qoǧam osyndai özara ıs-qimyldyŋ nätijelerın jäne osy prosestegı öz rölın köredı.
«Polisiianyŋ servistık modelı» negızın sipattauǧa bolatyn negızgı qaǧidat – Polisiia – būl halyq, al halyq – būl polisiia. Qazırgı uaqytta «polisiianyŋ servistık modelı» degen bıryŋǧai tüsınık joq ekendıgın atap ötu kerek. Osyǧan bailanysty «Polisiianyŋ servistık modelınıŋ» qazaqstandyq tūjyrymdamasyn äzırleu qajettıgı pısıp-jetıldı, öitkenı ärtürlı şeteldık institusionaldyq modelderdı mehanikalyq türde engızu – olardyŋ demografiialyq jäne basqa da sipattamalaryn aitpaǧanda, mädeni, tarihi, ekonomikalyq, institusionaldyq, normativtık, saiasi jäne äleumettık jaǧdailarǧa beiımdemese, tabystylyqty qamtamasyz etpeidı. Tabysqa jetu joldary bırdei emes, bırdei boluy mümkın emes jäne bolmauy kerek.
Polisiia qyzmetındegı servistık täsıl ışkı ıster organdary qyzmetkerlerınıŋ ony ıske asyruynyŋ bıryŋǧai täsılderın äzırleu jäne qoǧamnyŋ onyŋ mänın tüsınuı maqsatynda normativtık tūrǧydan bekıtıluı tiıs. Negızgı maqsat – qajettılıkterge jauap beretın jäne qoǧammen serıktestıkte jūmys ısteitın käsıbi, ökıldı, esep beretın organ qūru.
«Polisiianyŋ servistık modelın» engızu – polisiia basqa memlekettık organdardyŋ jūmystary men funksiialaryn jüzege asyru üşın baqylau men jauapkerşılıktı öz moinyna aluǧa tiıs degendı bıldırmeidı. Tek qana tyǧyz özara ıs-qimyl arqyly ǧana ülken nätijege qol jetkızıletının eskere otyryp, «polisiianyŋ servistık modelın» engızu jäne damytu qoǧamnyŋ da, barlyq memlekettık organdardyŋ da barlyq müddelı taraptarynyŋ qatysuyn talap etedı. Osylaişa polisiia jūmysyndaǧy özgerıster köptegen demokratiialyq elderdegı memlekettık basqarudyŋ qazırgı tendensiialarynyŋ körınısı bolyp tabylady.
Servistık model aiasynda polisiianyŋ halyqpen özara ıs-qimylyn oŋtailandyru, eŋ aldymen polisiia qyzmetkerlerıne degen senımge, serıktestık qaǧidattaryna negızdeluı kerek. Polisiia ärtürlı tılekterdı qanaǧattandyrumen emes, zaŋǧa müldem beitarap qyzmet körsetu arqyly qoǧamdyq senımge ie boluǧa tyrysuy kerek. Qoǧammen tyǧyz qarym-qatynasqa negızdelgen polisiia qyzmetınıŋ servistık modelı barlyq problemalardyŋ ämbebap qūraly bolyp tabylmaidy, alaida qoǧammen syndarly dialog qūrudyŋ senımdı qūraldarynyŋ bırı bolady. Özara ıs-qimyldyŋ osy modelderın qoldanu jergılıktı jerlerde polisiia jūmysynyŋ sapasyn arttyruǧa jäne ışkı ıster organdaryn reformalau boiynşa qoiylǧan mındetter şeŋberınde maqsattarǧa neǧūrlym tiımdı qol jetkızuge yqpal etetın bolady.
Aidar SAITBEKOV,
saiasi ǧylymdar doktory,
dosent, IIM Kadr saiasaty
departamentınıŋ bastyǧy
