Bızdıŋ üide üi telefon bar. Özı – appaq, özı – süp-süikımdı, özı – mop-momaqan. Keide jazu körse oqymai tynbaityn eskı ädetımmen qoiu sūr ärıptermen jazylǧan «Panasonic» degen jazuyn ejıktep qoiatynym bar. Äitpese, ol telefonnyŋ mende, menıŋ onda jūmysym joq. Oiynşyq körse, syndyrmai qoimaityn balalarym da bır märte qyzyǧyp, qoldaryna ūstap körgen emes. Būraŋdaǧan ūzyn bauy men betındegı sūsty tetıkterınen jüreksınetın bolsa kerek, äiteuır telefonǧa jolamaidy. Esesıne menıŋ aifonym olarǧa ermek.
Qoş! Äŋgıme aifon jaily emes, telefonym turaly ǧoi. Sol telefon aiyna bır ret qana bezek qaǧatyn. Ol şyr ete tüsse, taǧy bır aidyŋ şoltaŋ etıp tügesılgenın, dereu internettıŋ aqşasyn tölemesem bolmaitynyn bıle qoiamyn. Söitem de, telefonnyŋ tūtqasyn köterıp äure bolmai-aq (arǧy jaqta ädemı dauysty bır qyzdyŋ internettıŋ aqşasyn aidyŋ 25-ınen keşıktırmei töleu kerektıgın, tölemesem, qaryzymnyŋ ösetının eskerterın bılemın) internet arqyly «Qazaqtelekomǧa» bes myŋdy audara salamyn. Sosyn appaq telefonym taǧy bır aiǧa demaluǧa ketedı. Onyŋ endı menı mazalauǧa haqy joq.
Bız osy daǧdyǧa üirengelı mıne, üş jyl. Üş jyldan berı telefon ekeumızdıŋ aramyzdaǧy osy salt, osy dästür būzylmap edı.
Ötken aida. İä, ötken aida özı – appaq, özı – süp-süikımdı, özı – mop-momaqan telefonym şyryldap qoia bergenı. Mezgılsız şyryldan şoşynyp, jüregım toqtap qala jazdady. «Bır apta būryn ǧana internettıŋ aqşasyn tölep edım ǧoi» dedım öz-özıme kübırlep. «Endı mynaǧan ne kerek?»..
Bezek qaqqan telefonnyŋ tūtqasyn köteruge batylym jeter emes. Menı ızdegen adam qalta telefonym arqyly äp-sätte tauyp ala qoiady. Tuystardan būl nömırdı bıletın adam joq. Tuysty qoiyp, üiımızde üi telefon bar ekenın äielım ūmytyp qalǧaly qaşan?..
Jüregım atqaqtap barady. Arǧy jaqta kım tūr? Qoŋyrau şalǧan adam ba, joq älde…
Qolym dır-dır etedı.
Tūtqany köteremın be, kötermeimın be?
Kötersem, arǧy jaqtan bır sūmdyq dauys estılerdei qorqyp tūrmyn. Aiyna bır ret qana şyryldaityn, ol şyryldyŋ nenı qalaitynyn kötermei-aq seze qoiatyn men beibaq myna mezgılsız qoŋyraudy nege joryrymdy bılmei ras sastym.
Östıp, öŋ men tüstıŋ ortasynda bıraz otyryp qalsam kerek, telefonnyŋ ünı öştı. Ünı öştı degenım beker eken, jarty saǧattan keiın taǧy da bezektep qoia bergenı…
Būl kım? Taǧy da manaǧy ürei bükıl tūla boiymdy bilep aldy. Qolym qaltyrap, telefonnyŋ tūtqasyn kötere alsaşy. Maŋdaiymnan būrşaq-būrşaq ter tamşylap, denem mūzdai bolyp suyp kettı. Bıraz şyryldap alyp, appaq telefonym «kötermeseŋ, köterme» degendei tyna qaldy. «Panasonic» degen betındegı jazuyn oqymaq bolyp edım, közım būldyrap kettı. Süp-süikımdı telefonym maǧan bırtürlı ökpelep qalǧan siiaqty.
«Telefon şalǧan kım boldy eken?» degen auyr sūraqqa jauap tappai taǧy jarty saǧat jyljydy. Tura jarty saǧat ötkennen keiın taǧy şyr ete tüstı, o sorly.
Bar küşımdı jiyp, «äup» dep tūtqany köterıp alǧanymdy, qorqynyştan qaltyrap «älö» degenımdı bılemın.
Arǧy jaqtan «Talap pa?» dedı qoŋyr ün.
– Būl kım eken?, – dedım aiaǧym qaltyrap tūryp.
– Men Ännas Aǧysūly degen aǧaŋmyn.
– O, aqsaqal assalaumaǧaleikum, – dedım quanyp ketıp.
Mynau kıp-kışkentai Talapqa qazaqtyŋ atan-jılıktı jazuşysy Ännas Aǧysūly qoŋyrau şalyp tūr. Maǧan Ǧabit Müsırepov, ia Säbit Mūqanov tırılıp kelıp telefon soqqandai äser ettı. Öitpegende şe, bū kısı – qazırgı jazuşy aqsaqaldardyŋ ışınde kısılıgın joǧaltpaǧan jalǧyz adam. Şendılerge tık söilegenı sebeptı «oppozisioner-jazuşy» atalyp jür. Seksennen assa da, qolynan qalamyn tastamaǧan aqsaqaldy qūrmet tūtatynymdy jasyryp qaitemın. Myqty kısı.
– Bar bol, balam! Men senıŋ jazǧandaryŋdy oqyp tūramyn. Al, endeşe. Men kım, Ännas Aǧysūly kım?
Būl kısı – keŋestık jüiede qazaqqa jūmys jasaǧan adam. Täuelsızdık alǧannan keiın de talai myqtynyŋ mysyn basty.
– Senıŋ «Ajdahalar elınde» degen fantastikalyq hikaiatyŋdy oqyp şyqtym, – dep bastady äŋgımesın.
Aqsaqal tura bır saǧat söiledı. Maqtaudy kım jek körsın, buyn-buynym bosap, közımnıŋ sorasyn aǧyzyp otyryp tyŋdadym. Tyŋdadym da, özımnıŋ sondailyq qara jaiau adam emes ekenımdı tüisıne bastadym.
Osy menıŋ de adam süier qylyǧym joq. Bır-ekı kıtap jazyp, ony eşkımge oqyta almai qoiǧandyqtan, soŋǧy jyldary qulyq-sūmdyqtyŋ jolyna tüsıp ketıp edım. Qūdai özı keşırsın! Jazuşyda da tamaq bar, bala-şaǧa bar! Solardy asyrau üşın el oilamaǧandy oilap, el jasamaǧandy jasadym.
Bızdıŋ auyl – ülken auyl. Sol auylǧa baryp, är üidı aralap jürıp, jerlesterımnıŋ ötkenı men bügını turaly material jinadym. Alty jyl otyryp, alty myŋ otbasy turaly nän kıtap jazyp şyqtym. Är otbasynyŋ otaǧasy turaly alty söilemnen maqtau söz qaşap, älgı kıtapqa qosyp jıberdım.
Bū qazaqta maǧan deiın däl osyndai ülken kıtap jazǧan jazuşy joq. Özderı turaly jazylǧan tuyndyny jerlesterım satyp alady ǧoi degen dämemen myŋ taralymmen qaryzdanyp jürıp älgı kıtapty basyp şyǧardym.
Basyp şyǧardym da, satylymǧa qoidym. Bırınşı künı saudager auyldasym jettı, alqynyp. Kıtap satyp almaq eken. Quanyp ketıp, bır kıtapty qoltaŋbamdy jazyp tūryp, satyp jıberdım.
Özı turaly maqtau sözdı tebırene oqydy da, «bız senımen maqtanamyz» dep bauyryna basty.
Men bū düniege kelgelı bükıl auylym oqityn kıtap jazǧanyma masattanyp, qūşaqtan bosai bergenımde saudager auyldasym kölıgınıŋ esıgın aşyp jıberıp, auyldyŋ damuy, mekteptegı oquşylardyŋ igılıgı üşın su jaŋa kseroks satyp alǧanyn körsettı. Mūndai märttıkke, elı üşın, jerı üşın talmai eŋbek etıp jürgen azamatqa qalai riza bolmaisyŋ. Quanyp ketıp, süiınşısıne satqan kıtaptyŋ aqysyn berıp, saudager tuysymdy razy etıp qaitardym. Sodan keiın bırde-bır adam kıtap satyp aluǧa kelmedı.
Özderı turaly jazylǧan kıtapty aluǧa eşkımnıŋ kelmeuı menı qatty taŋ qaldyrdy. Taŋ qaldyrmaǧanda şe? Alty jyl boiy osyny jazamyn dep kündız külmedım, tünde ūiyqtamadym. Ol az bolǧandai bala-şaǧamnyŋ yryzdyǧyn auzynan jyryp alyp, baspaǧa köp aqşa töledım. Myŋ kıtap bırer aida ötıp ketse, taǧy da taralymyn köbeitıp baiysam degen oiym da bolǧan. Ol oi – qūr qiial eken.
Eşkım kıtap satyp almaǧan soŋ, auylǧa özım baraiyn dep şeştım. Auylǧa barsam, är üidıŋ törınde menıŋ maqtau sözderım ılınıp tūr. Saudager jerlesım auylǧa kelgen de, är otbasyǧa kerektı bettıŋ köşırmesın jasap, oiuly ramkaǧa salyp tūryp satypty. Qai üige kırmeiın, törde menıŋ kıtabymnyŋ bır betınıŋ köşırmesı. Halyqtyŋ bärı maǧan razy, al saudager jerlesım bolsa, qara kserokstyŋ arqasynda Almatydan üi salyp jatyr desedı.
Tuǧan jerden ne quana almai, ne qaiǧyra almai qaityp keldım. Quana almaitynym, kıtabymdy eşkım satyp almaidy, endı. Qaiǧyra almaitynym, maǧan elım razy. Sosyn, ärı oilanyp, berı oilanyp, jazudy bırjolata qoiaiyn dep şeştım.
Söitıp jazudy qoiyp ketken kezımde appaq telefonymnyŋ şyr ete qalǧanyn, basqa-basqa emes, Ännas Aǧysūlynyŋ özı ülken basyn kışıreitıp qoŋyrau şala qalǧanyn qaramaisyz ba?
– İä, ne būiymtaiyŋyz bar?, – deimın bar madaq sözdı estıgen soŋ, keuıp-pısıp.
– Ainalaiyn, Talap jan! Senıŋ kıtap oqityn bala ekenıŋdı bılemın. Mynau Jazuşylar Odaǧynyŋ juyrda şyqqan telefon anyqtamalyǧynan üiıŋnıŋ nömırın äreŋ taptym. Saǧan arnap qoiǧan bır kıtabym bar edı. Sony alyp ketseŋ. Tegın. Tegın alasyŋ, kıtapty, ainalaiyn!
Alǧysymdy aityp, telefon tūtqasyn qoidym. Qoidym da, menıŋ jazǧandarymdy Ännastai myqty jazuşynyŋ süiıp oqitynyn aityp, ışın küidıreiın dep, qalamdas-dosymnyŋ ūialy telefonyna soqtym.
Ännas aqsaqal dosyma da qoŋyrau şalypty. Onyŋ da şyǧarmasyn jılıktep otyryp, taldap berıptı. Kıtapty qoişy, menıŋ būryndary aiyna bır ret qana şyryldaityn telefonǧa janym aşydy. Janym aşydy da, toǧynan ajyratyp tastadym. Taǧy da bır aǧalarym qoŋyrau şalyp şyǧarmaşylyǧymdy maqtaitynyna senımım kämıl. Bıraq, men üşın sol maqtaudyŋ aqysyna onyŋ üiıne öz aiaǧymmen baryp, qoltaŋbasy jazylǧan kıtapty äketuden auyr jūmys joq, qazır.
Qanat ÄBILQAIYR
