Elımızde 2014 jyldan berı quattylyǧy 25 vatty qūraityn qyzdyru şamdaryn äkeluge jäne satuǧa tyiym salynǧany belgılı. Olardyŋ ornyna bügınde energiia ünemdegış liuminessenttı, iaǧni, diodty şamdar paidalanylyp otyr.
Liuminessenttı şamdar ädettegı jaryq közderıne qaraǧanda elektr energiiasyn 5 esege deiın az tūtynady. Esesıne 8 ese köp jaryq beredı. Paidalanu merzımı de ūzaq, 8 myŋ saǧatqa jetedı deidı sarapşylar. Alaida, ekonomikalyq jaǧynan tiımdı bolǧanymen ziiandy tūstary taǧy bar bolyp şyqty. Jaryq ünemdegış är lampanyŋ qūramynda ūntaq nemese bu türınde 3-5 mg aralyǧynda synap bolady. Iаǧni, mūndai lampalardyŋ kez kelgen türı synatyn bolsa adam ömırıne qauıp töndıredı degen söz. Mamandar äsırese, synap buynan saq bolu kerektıgın aitady.
Buyna ulanǧan jaǧdaida adamnyŋ bauyry, büiregı, jüike jüiesı sondai-aq, as qorytu jüiesı zaqymdanady.
Bar bolǧany 3 mg synaptyŋ adam ömırı ǧana emes, topyraq pen suǧa, iaǧni qorşaǧan ortaǧa orasan zor kölemde ziian keltıretının aita ketu kerek. Bır şamnyŋ qūramyndaǧy synap auaǧa tarasa, ziiandy zattardyŋ ülesın qalypty mölşerden 10 esege arttyratyny däleldengen.
- Bügınde energiia ünemdeuşı şamdardyŋ üş türı bar:
Galogendı şamdar
Energiia közın 30-50 paiyzǧa deiın ünemdeuge mümkındık beredı. Jaramdylyq merzımı — 3000 saǧat, iaǧni qalypty jaǧdaida üzdıksız
125 kün qyzmet etedı degen söz.
Osy maqsatta 2013 jyly Astana qalasy äkımdıgınıŋ bastamasymen elımızde alǧaş ret ziiandy şamdardy qabyldap, keiınnen utilizasiiaǧa jıberudı közdeitın arnaiy baǧdarlama qabyldanǧany belgılı. Qalanyŋ är audanynda ärtürlı ölşemdegı ünemdegış şamdar men basqa da ziiandy himiialyq quat közderın (batareikalar, akkumuliatorlar)
qabyldaityn arnaiy 100 konteinerler ornatylyp, tūrǧyndar arasynda jan-jaqty tüsındıru jūmystary jürgızıldı. Būl jūmystar öz kezegınde jaqsy nätije berıp, bır jyldyŋ ışınde 500 myŋ şam jinalǧan bolatyn. Pilottyq joba retınde qolǧa alynǧan joba keiın de jalǧasyn tapty. Arnaiy maqsattaǧy konteinerlerdıŋ sany soŋǧy ekı-üş jyldyŋ ışınde 300-ge deiın köbeitıldı.
«Astana qalasynyŋ Tabiǧi resurstar jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasynyŋ mälımetınşe, bügınge deiın elorda aumaǧynan ekı millionǧa juyq qūramynda synaby bar şam türlerı jinalypty.
- Jaryqdiodty şamda
Energiia közın 80-90 paiyzǧa deiın az tūtynady. Jaramdylyq merzımı 50 myŋ saǧat. Iаǧni, 2083 kün nemese 5,5 jyl eş auystyrmastan paidalana beruge bolady.
Iаǧni, bas-aiaǧy bırneşe jyldyŋ ışınde qorşaǧan ortaǧa 4,5 kelı synap tögıludıŋ aldy alyndy degen söz.
Sonymen qatar, Astana qalasynda energiia ünemdegış şamdardan keletın ziiannyŋ aldyn alu jūmystary ǧana emes jalpy qūramynda synaby bar qūrylǧylardyŋ ülesın azaitu maqsatynda da bırşama jūmystar atqarylyp jatyr. 2014 jyly QR Energetika ministrlıgı men Astana qalasy äkımdıgınıŋ arasynda arnaiy Memorandum jasalǧan
bolatyn.
- Liuminessenttı şamdar
Energiia közın 80 paiyzǧa deiın ünemdei alady. Naryqtaǧy baǧasy säl qymbattau körıngenımen ūzaq uaqyt boiy ıske jarai beredı. Tehnikalyq sipattamasyna şamnyŋ būl türı 20 myŋ saǧatqa (833 kün nemese üzdıksız 2 jyl) deiın janyp tūra beretını körsetılgen.
Atalmyş memorandum negızınde elordadaǧy densaulyq saqtau mekemelerındegı qūramynda synaby bar termometrler elektrondy ölşegışterge auystyryla bastady. Tek ötken jyldyŋ özınde ǧana 1 845 dana ölşegış elektrondy termometrmen almastyryldy.
Atalmyş joba aldaǧy uaqytta da jalǧasyn tabady dep kütılıp otyr.
Bürkıt NŪRASYL
