Jer jannaty – Jetısu öŋırınıŋ bügıngı tynysy qandai? Äsem Alataudyŋ bauraiyndaǧy özender örnektegen ölkenı bolaşaqta ne kütıp tūr? Ol jönınde keşe Qazaqstannyŋ Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınıŋ brifingıne kelgen Almaty oblysynyŋ äkımı Aŋsar Mūsahanov egjei-tegjeilı baiandap berdı.
Oblystyŋ 2015 jylǧa deiıngı damu strategiiasyna säikes üş salaǧa – agroönerkäsıptık keşenge, kölık logistikasyna jäne turizmge basymdyq berıldı. Ataqty aporttyŋ otanyndaǧy agroönerkäsıptık keşennıŋ qazırgı ahualymen tanystyrudan sözın bastaǧan aimaq basşysy eldegı soianyŋ 90 paiyzy, jügerınıŋ 71 paiyzy, qant qyzylşasynyŋ 74 paiyzy, kartop pen jüzımnıŋ 20 paiyzdan astamy Almaty oblysynda ösırıletının aitty. Memleketımızde öndırıletın qūs etınıŋ 70 paiyzy da osy öŋırdıŋ enşısınde eken. Soŋǧy üş jylda auyl şaruaşylyǧyndaǧy jalpy önım kölemı 1,5 esege ūlǧaiyp, 2012 jyly 342 mlrd teŋgege deiın jetken.
Özın-özı azyq-tülıkpen tolyq qamtityn öŋır Almaty qalasyn kartop, kökönıs, et, jūmyrtqa jäne jüzımmen 80 paiyz, sütpen 40 paiyz qamtamasyz etıp otyr. Aimaqaralyq integrasiiany damytu aiasynda Almaty oblysy Qaraǧandy, Pavlodar, Şyǧys Qazaqstan oblystarymen bırıgıp, Astanada da sauda oryndaryn aşudy josparlauda.
Maŋyzdy memlekettık baǧdarlamalarǧa kelsek, Üdemelı industrialdy-innovasiialyq damu baǧdarlamasynyŋ şeŋberınde oblysta 39 joba jüzege asyryluda. Sonyŋ ışınde därı-därmek şyǧaratyn «Sūltan» zauyty ıske qosyldy. Jeltoqsan aiynda taǧy 4 nysandy paidalanuǧa beru közdelıp otyr eken.
Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasy aiasynda 128 jobaǧa subsidiia berıldı. «Qoljetımdı baspana-2020» baǧdarlamasynyŋ barlyq 9 baǧyty boiynşa jūmystar jürgızılude. Aǧymdaǧy jyly köppäterlı 71 üimen bırge Taldyqorǧan qalasynda Üi qūrylysy kombinaty paidalanuǧa berılmek. «Samūryq Qazyna» ŪÄQ qatysuymen Qarasai audanynda «Asyl arman» tūrǧyn üi keşenı salynuda. «Aqbūlaq» baǧdarlamasy boiynşa 350 nysannyŋ qūrylysy qolǧa alyndy. «Jūmyspen qamtu-2020» baǧdarlamasyna 3 jylda 18 myŋ adam qatysty. 800-den astam auyl tūrǧyny şaǧyn nesielerdı alyp, käsıpkerlıkpen ainalysa bastady. «Balapan» baǧdarlamasy arqyly öŋır mektepke deiıngı tärbie beru mekemelerımen 58 paiyz qamtylǧan. «2020 jylǧa deiın būl mäsele tolyǧymen şeşıledı» dedı oblys äkımı. «Salamatty Qazaqstan» baǧdarlamasy boiynşa atqarylǧan jūmystar nätijesınde halyqtyŋ ömır süru ūzaqtyǧy 4 jylǧa ūlǧaiyp, 70 jasqa jettı. Bala tuu deŋgeiı 1,6 paiyzǧa östı. Ölım-jıtım 12 paiyzǧa, säbilerdıŋ şetıneuı 7 paiyzǧa, qūrt aruymen syrqattanu 36 paiyzǧa tömendedı. Bügıngı taŋda oblysqa 300-den astam därıger qajet ekenın eskerıp, jergılıktı biudjetten granttar bölındı. Onyŋ 75 bolaşaq därıger mamandarǧa tiesılı. «Diplommen auylǧa» baǧdarlamasy boiynşa auyldyq jerge 3 myŋnan astam maman bardy.
Energiia tapşylyǧyn azaitu jäne «Jasyl ekonomikany» damytu şeŋberınde byltyr Şaryn özenınde Moinaq su elektr stansiiasynyŋ ekınşı jelısı ıske qosylyp, syrttan alynatyn energiia közderı 50 paiyzdan 39 paiyzǧa azaidy. Sarqan GES-ı qaitadan qūryldy, Esık GES-nıŋ, Qapşaǧai qalasyndaǧy kün elektrostansiiasy qūrylysy aiaqtaluǧa jaqyn. 2017 jylǧa deiın jalpy quattylyǧy 920 mgvt taǧy 23 kışı GES-tıŋ, 6 jel elektrostansiiasy men 2 kün elektrostansiiasynyŋ qūrylysy josparlanuda. Atalmyş jobalar Astanadaǧy «EKSPO-2017» halyqaralyq körmesınde tanystyrylmaq.
«Jetıgen – Qorǧas» temır joly, «Batys Europa – Batys Qytai» kölık dälızı Almaty oblysynyŋ aumaǧy arqyly ötedı. Kölık logistikasyn damytu maqsatynda eldımekenderdıŋ ışkı joldaryna basa nazar audarylyp, aǧymdaǧy jyly 18 mlrd teŋgeden astam qarjy bölındı. Qazırgı taŋda 259 şaqyrymdyq Almaty-Taldyqorǧan baǧytynda tas jol salynuda. Bügıngı taŋda 167,5 şaqyrymynda jūmystar jürude. «Almaty – Öskemen küre jolynyŋ qūrylysy bıraz qolaisyzdyqtardy tudyruda. Özderıŋız bılesızder, Almaty-Taldyqorǧan tas jolynda jol apaty jiı bolady. Sondyqtan bızder kürdelı ıs-şara qabyldadyq. Halyqtyŋ qauıpsızdıgı üşın Taldyqorǧannan Almatyǧa nemese Astanaǧa qarai äue reisterın aşaiyn dep otyrmyz. Būl mäselenı Kölık jäne kommunikasiia ministrlıgınıŋ qarauyna berdık. Temır jol arqyly halyqty Taldyqorǧannan Almatyǧa jetkızu üşın «Qazaqstan Temır joly»ŪQ kelısımşart jürgızudemız» dedı A. Mūsahanov. Almaty-Taldyqorǧan baǧytynda gaz qūbyry da tartyluda. Bügıngı künge 100 şaqyrymdyq jūmystar aiaqtaldy. Būl jūmys tolyq aiaqtalǧanda Jetısu ölkesındegı 8 qala men 180 eldımeken kögıldır otynǧa qol jetkızedı.
Turizm mäselesın qozǧasaq, onyŋ damuyna jol infraqūrylymynyŋ naşarlyǧy qolbailau bolyp otyrǧan körınedı. Atap aitsaq, Balqaş, Alaköl, Kölsaiǧa aparatyn joldar respublikalyq maŋyzǧa ie. Sondyqtan ol joldarǧa qarjy respublikalyq qazynadan bölınuı tiıs. Osyndai mälımetterdı bergen Aŋsar Tūrsynhanūly üleskerler mäselesı sekıldı tüitkıldı jaittardy da jasyryp qalmai, sol baǧytta atqarylyp jatqan jūmystarmen tanystyrdy. Soŋǧy bes jylda oblys tūrǧyndary 330 myŋ adamǧa ūlǧaiǧanyn aityp, saiajailarda tūryp jatqan 140 myŋ halyqtyŋ jaiyn qozǧady. Sol jerde mektep, auruhana sekıldı äleumettık nysandardyŋ jetıspeuın, jol, su, elektr quaty mäselelerı ötkır tūrǧanyn, jeke blogyna jyl basynan berı 1167 sūraqtyŋ kelıp tüskenın, sonyŋ jartysyna juyǧy osy mäseleler jaiynda bolǧanyn, būl problemalardy şeşu üşın saiajailarǧa eldımeken statusyn beru kerektıgın, osy ıske Ükımet aralaspasa, qolda qairan joqtyǧyn jetkızdı.
Aǧymdaǧy jyly 29 mekteptıŋ qūrylysy bastalyp, qazırge deiın 19-y paidalanuǧa berıldı. Alaida, halyq sanynyŋ öskenıne bailanysty üş auysymda oqytatyn mektepterdıŋ sany 20-ǧa deiın jetken. Onyŋ üstıne 17 mektep apatty jaǧdaida tūr. Mūndai mektepter problemasyn kelesı jyly şeşu közdelude.
Amanǧali QALJANOV