Qazaqstan Respublikasy Bas prokuraturasy Qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu komitetınıŋ Astana qalasy boiynşa basqarmasynda 2017 jyldyŋ 10 aiyndaǧy elordadaǧy qūqyq tärtıbı, sondai-aq, Astana qalasynda jüzege asyrylyp jatqan «qauıpsız aula» jobasy turaly aqparat beruıne arnalǧan baspasöz mäslihaty öttı.
Qūqyq qorǧau organdarynyŋ bırlesken jūmystarynyŋ nätijesınde elordada kriminogendık jaǧdai tūraqty saqtalyp keledı. Ötken jyldyŋ osy kezeŋındegı körsetkışpen salystyrǧanda qylmys 21,4 paiyzǧa azaiǧan.
Qaşanda qoǧamdyq qauıpsızdıktıŋ deŋgeiın bıldıretın ūrlyq, tonau, alaiaqtyq, būzaqylyq siiaqty qylmys türlerı kemıgen.
Osy kezeŋde sotqa deiıngı tergep-tekserudıŋ bıryŋǧai tızbesıne 28528 qūqyq būzuşylyq tırkelgen bolsa, onyŋ 26136-sy – qylmystyq, 2452-sı qoǧamǧa jat, terıs qylyq bolyp otyr.
Jyl basynan berı auyr qylmys jasau – 16 paiyzǧa, ortaşa qylmys – 19 paiyzǧa, al ūzaq būzaqylyq 33 paiyzǧa tömendegenı baiqalady.
Degenmen Qazaqstan Respublikasy Bas prokuraturasy Qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu komitetınıŋ Astana qalasy boiynşa basqarma bastyǧy Ruslan Älkenovtıŋ aituynşa, elordada asa auyr qylmys jasau körsetkışı 11 paiyzǧa ösken körınedı. Būl, negızınen, sybailas jemqorlyqqa, äsırese, para beru, para alu qylmystaryna bailanysty bolyp otyr. Ärine, būl baǧyttaǧy qylmystyŋ joǧarylau körsetkışıne qarap, elordada «sybailastyq etek alǧan» degen pıkır tumauy kerek. Mūnyŋ negızınde qūqyq qorǧau organdarynyŋ bırlesken ıs-qimyly, pärmendı jūmystary jatyr.
Keiıngı kezde ışkı ıster organy qyzmetkerlerı qala prokuraturasymen yntymaqtasa otyryp, jasöspırımder qylmysynyŋ aldyn aluǧa orai josparly da jüielı ıs-şaralardy jüzege asyruda. Sonyŋ nätijesınde ötken on aida kämeletke jasy tolmaǧandar tarapynan jasalatyn qylmys türlerınıŋ de azaiǧany tırkeldı. Mäselen, ötken jyldyŋ osy kezeŋınde jasöspırımder jasaǧan 166 qylmys anyqtalsa, biyl mūndai terıs qadamǧa barǧan 146 bala belgılı boldy. Olardyŋ 25-ı 14-15 jastaǧylar bolsa, 121-ı – 16-17 jastaǧy jetkınşekter. Atalǧan jasöspırımder köbıne ūialy telefon, aqşa ūrlap, tūtylyp jatady.
Taǧy bır atap aitarlyǧy, jüielı jürgızılgen tüsınık jūmystaryna, ata-analarmen kezdesulerge, aulalarda beinekamera ornatu siiaqty aldyn alu ıs-şaralaryna qaramastan, kämeletke jasy tolmaǧandardyŋ jynystyq qol sūǧylmauşylyqqa bailanysty qylmysqa baratyndyǧy kezdesedı.
Basqarma jürgızgen taldaular men monitoringterge orai, būǧan deiın Saryarqa audanynda on aula eŋ kriminogendı dep sanalyp, olarǧa Işkı ıster departamentınıŋ şūǧyl äreket etu ortalyǧyna qosylǧan 262 beinekamera ornatu josparlanǧan bolatyn.
Osy jobany jüzege asyru barysynda qazırgı kezde aula tūrǧyndarymen qylmysqa mülde tözbeuşılık tūrǧysynda äŋgımeler ötkızılıp, küzet firmasyn taŋdau ūsynyldy. Sondai-aq, «KörkemTelekom» käsıporny Bögenbai batyr, Bırjan sal, Ş.Aimanov, taǧy basqa köşelerdegı jekelegen aulalarda jūmystaryn bastap ta kettı.
Elordada eseptı kezeŋde 294 191 äkımşılık qūqyq būzuşylyq tırkelıptı. Osyǧan bailanysty 5 952 652 533 teŋge aiyppūl öndıru jönınde qauly toltyrylyp, memleket esebıne 3 220 030 107 teŋge kırıs alynǧan.
Atap aitar bolsaq, «ERAP» qanatqaqty jobasy aiasynda jol polisiiasy qyzmetkerlerı planşetterde elektrondy türde 60 833 293 teŋgege 6929 aiyppūl salyp, memleket esebıne onyŋ tek 29 623 736 teŋgesın öndırıp alǧan.
«Qazır memlekettık deŋgeide aiyppūldardy azaitu mümkındıkterı qarastyryluda. Köptegen aiyppūldy jetı künnıŋ ışınde jartysyn töleuge bolady. Soǧan qaramastan, bızde jol-kölık oqiǧasy azaimai keledı. Mäselen, tek qazan aiynda ǧana qalada 46 jol-kölık oqiǧasy tırkelıp, 52 adam zardap şekken. Eŋ ökınıştısı, onyŋ 7-uı bala bolyp otyr. Statistikalyq mälımetterge säikes, 4 adam köz jūmyp, 48 adam türlı därejede jaraqat alǧan. Sondyqtan osy tūrǧyda kölık jürgızuşılerge de, jaiau jürgınşılerge de asa saq bolǧan jön» dedı Ruslan Älkenov.
Taŋatar TÖLEUǦALİEV
