«Oily adamǧa qyzyq joq būl jalǧanda». Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynda ötken «Jan» monospektaklınıŋ premerasyn tamaşalaǧanda jadymyzda ūly Abaidyŋ osy öleŋ joly jaŋǧyrdy. Qoiylym janry anyqtap tūrǧandai da, mūnda bır ǧana keiıpkerdıŋ jaǧdaiy baiandalady. Onyŋ özı jai adam emes, ūltymyzǧa temırqazyqtai tüzu jol nūsqap kele jatqan hakım Abai. Iаǧni, monospektaklde Abaidyŋ janküizelısı, öz-özımen arpalysy, azaby körınıs tabady.
Būl auyr taqyryptyŋ ideiasyn atalmyş teatr repertuaryndaǧy «Abai» tragediiasynda jas Abaidy somdaityn Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Nūrken Öteuılov ūsynyp, qoiylymnyŋ rejisserı, taiauda ǧana «Daryn» memlekettık jastar syilyǧyn ielengen Farhat Moldaǧalimen bırge jüzege asyrdy.
Jüregıŋnıŋ tübıne tereŋ boila,
Men bır jūmbaq adammyn, ony da oila.
Soqtyqpaly, soqpaqsyz jerde östım,
Myŋmen jalǧyz alystym, kınä qoima, – deidı Abai.
Kezınde Abaidyŋ janyna Mūhtar Äuezovten bastap, Ramazan Toqtarov, Täken Älımqūlov, Dükenbai Dosjan syndy ūltymyzdyŋ qabyrǧaly qalamgerlerı üŋıldı. HH ǧasyrdyŋ basynda Älihan Bökeihan, Ahmet Baitūrsynūly siiaqty Alaş qairatkerlerı abaitanu ılımıne soqpaq saldy. Alaida osy künderge deiın Abaidyŋ jūmbaǧyn şeşe almai kele jatyrmyz. «Jan» monospektaklınen soǧan taǧy bır talpynysty baiqadyq. Bıraq akterdıŋ beinenı somdauynan görı, sahnaǧa qoiylǧan zattardan danyşpanymyzdyŋ janyn tüsıngendei, qoiylym avtorlarynyŋ aitqysy kelgenın aŋǧarǧandai boldyq. Būl zattar köp te emes.
Atap aitsaq, är orta mektepte kezdesetın taqtadan danyşpanymyzdyŋ ılım-bılımge qūştarlyǧy körınedı. Halqymyzda «Tamşy tas jarady» degen söz bar. Sol siiaqty töbeden tasqa tamǧan tamşydan Abaidyŋ sözı tübınde jeter jerıne jetetını aŋǧarylady. Al sahnanyŋ ortasyndaǧy şeŋber bırneşe oiǧa jeteleidı. Bırınşıden, Abaidyŋ sol zaman aǧymyna laiyq bır şeŋberge qamalǧanyn, sodan şyǧa almai alasūrǧanyn körsetse, ekınşıden, şeŋber bızdıŋ közımızge globus bolyp körınıp, Abai tūlǧasyn keşırek bolsa da älem tanitynyn baiqatady.
Adam topyraqtan jaraldy degen tüsınık bar. Abai bolsa, «Adamzat – bügın adam, erteŋ topyraq» deidı. Kezı kelgende baratyn jerımız belgılı. Qoiylymdaǧy bas keiıpkerdıŋ topyraqpen jasaityn äreketı soǧan saiyp, būl dünienıŋ ötkınşılıgıne taǧy bır köz jetkızedı.
Monospektaklge alynǧan muzyka – Abaidyŋ «Segız aiaq» änı qoiylym tabiǧatyn aşty. Äsırese, ändegı «Molasyndai baqsynyŋ jalǧyz qaldym – tap şynym» degen joldar. Bızdıŋşe, qoiylymnyŋ bır kemşılıgı – bas keiıpkerdıŋ, iaǧni Abai-Nūrkennıŋ aitatyn sözderınde jüiesızdık oryn aldy. Bızge mätın Abaidyŋ qara sözderınıŋ är jerınen üzılıp-jūlynyp alynǧandai körındı. Qoiylym jetıldırıletın bolsa, osy jaǧyna köbırek nazar audaru kerek dep esepteimız.
Ärine, bır saǧattan säl asatyn qoiylymda Abaidyŋ janyn tolyq aşyp körsetu mümkın emes. Ärtıs te rölın oinaǧan saiyn şyŋdala tüsetını belgılı. Körermender tarapynan Abaidyŋ tek küŋırenetın emes, şattanatyn tūstaryn da körsetse degen tılek aityldy. Olai bolsa, būl monospektakldıŋ jalǧasyn kütemız.
