Jyljymaityn mülıktı tırkeudıŋ jai-japsary jönınde Astana qalasy Ädılet departamentı basşysynyŋ orynbasary Erbol Saǧyn gazetımızge bergen sūhbatynda äŋgımelep berdı.
– Erbol Ubaidollaūly, Jyljymaityn mülık nysanynyŋ jeke menşık iesıne qatysty qūqyqtyq kadastrdyŋ tırkeu ısınde jatqan qūjattardyŋ köşırmelerı qandai jaǧdaida berıledı?
– Qazaqstan Respublikasy Ädılet ministrınıŋ 2015 jyldyŋ 28 säuırındegı №246 būiryǧyna säikes «Tirkeu organy kuälandyrǧan tirkeu isi qūjattarynyŋ köşirmelerin beru» memlekettık qyzmetınıŋ standarty qabyldandy. Standartqa säikes, memlekettık qyzmettı ädılettıŋ aumaqtyq organdary jürgızedı. Ötınışterdı qabyldau jäne memlekettık qyzmettıŋ körsetılgenı turaly nätijenı berudı Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtary jüzege asyrady. Tirkeu organy kuälandyrǧan tirkeu isi qūjattarynyŋ köşirmeleri bır jūmys künı ışınde berıledı. Memlekettık qyzmettıŋ körsetılu formasy: qaǧaz türınde. Memlekettık qyzmet jeke jäne zaŋdy tūlǧalarǧa tegın körsetıledı.
– Jeke sot oryndauşysyna boryşkerdıŋ jyljityn jäne jyljymaityn mülıktı iesızdendıru boiynşa qandai da bır ıs-äreketter jasauyna tyiym salu turaly qauly şyǧaruyna sottyŋ sanksiiasy qajet pe?
– Būl mäsele bügıngı taŋda özektı bolyp tūr. Sebebı, biylǧy jyldyŋ 1 qaŋtaryna deiın sot oryndauşysy atqaruşylyq qūjattyŋ oryndaluyn qamtamasyz etu jönındegı qoldanylatyn şaralardy sot sanksiiasymen jüzege asyratyn, iaǧni jyljityn jäne jyljymaityn mülıktı iesızdendıru boiynşa boryşkerdıŋ qandai da bır ıs-ärekettı jasauyna tyiym salu turaly qaulyny sanksiialau sotqa tiesılı bolatyn. Qazaqstan Respublikasynyŋ «Atqaruşylyq öndırıs jäne sot oryndauşylardyŋ märtebesı turaly» Zaŋynyŋ 32-babynyŋ 6-tarmaǧyna 29.10.2015 jylǧy (01.01.2016 jyldan bastap jüzege asyrylyp keledı) engızılgen özgerısterge bailanysty jyljityn jäne jyljymaityn mülıktı iesızdendıru boiynşa boryşkerge qandai da bır ıs-äreket jasauǧa tyiym salu turaly qauly sanksiialanuǧa jatpaidy.
– Memlekettık organdar jäne özge de uäkılettı tūlǧalarmen jazaǧa tartylatyn auyrtpalyqtardy tırkeu qandai merzımde jüzege asyrylady?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» Qazaqstan Respublikasynyŋ Zaŋynyŋ 23-babynyŋ 2-tarmaǧyna säikes memlekettık organdar jäne özge de uäkılettı tūlǧalarmen jazaǧa tartylatyn auyrtpalyqtardy, sondai-aq zaŋgerlık talapty tırkeu tırkeuşı organǧa ötınış kelıp tüsken sätten bastap tez arada jüzege asyryluy kerek.
– Qūqyq kadastrynda auyrtpalyqtyŋ qai türlerı tırkeuge jatatynyn aityp ötseŋız?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ 5-babyna säikes qoldanu qūqyǧy bır jyldan kem emes, sonyŋ ışınde jalǧa beru, öteusız qoldanu, servituttar, qarai otyryp ömır baqi asyrau qūqyǧy, senımgerlık basqarmasynyŋ qūqyǧy, onyŋ ışınde asyrau, qamqorşy boluy barysynda, mūragerlık qūqyqtyq qarym-qatynasta, bankrottyq jäne basqalar, kepıl, tūtqyn, qoldanudy şekteu (tyiym salu), jyljymaityn mülıktı baqylau nemese belgılı bır jūmystardy oryndau, iaǧni olardyŋ qūzyrettılıgınıŋ şegınde memlekettık organdar alym salatyn jäne Qazaqstan Respublikasynyŋ zaŋdarymen qarastyrylǧan özge de jyljymaityn mülıkke auyrtpalyq qūqyǧy. Būǧan basymdyq qyzyǧuşylyqtary jatqyzylmaidy.
– Eger sottyŋ talapty qamtamasyz etu turaly anyqtamasynda jyljymaityn mülıkke auyrtpalyq salu turaly körsetılse, onda būl anyqtama sot oryndauşysyna jıberıle me, älde tırkeuşı organǧa ma?
– Qazaqstan Respublikasynyŋ 31.10.2015 jylǧy Azamattyq prosestık kodeksınıŋ 158-babynyŋ 1-bölımınıŋ 8-tarmaqşasyna säikes (01.01.2016 jyldan bastap qoldanysqa engızılgen) talaparyzdy qamtamasyz etu turaly anyqtama, eger onda auyrtpalyqty tırkeu üşın jyljymaityn nysannyŋ mekenjaiy bar bolsa, dauly mülıkke auyrtpalyqty salu
üşın tırkeuşı organǧa jıberıledı, mülık turaly mälımetter bolmaǧan jaǧdaida talaparyzdy qamtamasyz etu turaly būl anyqtama sot oryndauşysyna jıberıledı.
– Zaŋgerlık talapty tırkeu üşın ne närse negızge alynady?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» QR 26.07.2007 jylǧy № 310-III Zaŋynyŋ 53-babyna säikes qyzyǧuşylyq tanytqan tūlǧalardyŋ ötınışterı boiynşa tırkeuşı organ retınde (ädılet organdary) zaŋgerlık talaptary tırkeluı mümkın, sonyŋ ışınde talaparyz beru faktı, şaǧym tüsıru nemese sot aktılerıne narazylyq bıldıru, jer telımın tartyp alu turaly şeşım, kepıldeme turaly kelısım, aldyn ala kelısımşart jäne özge de faktıler. Qyzyǧuşylyq tanytqan tūlǧa memlekettık tırkeu üşın tırkeuşı organǧa jeke basyn kuälandyratyn qūjatty, onyŋ köşırmesın, sonymen qatar zaŋgerlık talapty rastaityn qūjatty ūsynady. Zaŋgerlık talaptardyŋ memlekettık tırkeuı eseptık bolyp tabylady jäne jyljymaityn mülıkke memlekettık tırkeudı nemese auyrtpalyq qūqyǧyn anyqtaudy toqtatuǧa äkep soqpaidy.
– Tırkeuşı organda tırkelgen qūqyq belgıleuşı qūjattardyŋ dublikatyn qai jaǧdaida aluǧa bolady?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» QR 26.07.2007 jylǧy Zaŋynyŋ 36-babyna säikes qūqyq kadastrynda tırkeu jüzege asyrylǧan jyljymaityn mülıkke qūqyqbelgıleuşı qūjattyŋ tüpnūsqasyn joǧaltyp nemese zaqymdap alǧan jaǧdaida, qūqyq belgıleuşı qūjat tırkeuşı ıste saqtalǧan atalmyş qūjattyŋ dublikatyn beru arqyly qaita qalypqa keltırıledı. Eger tırkeu ısınde elektrondy qūjattyŋ qaǧaz türındegı köşırmesı ǧana bolsa, qūqyq belgıleuşı qūjattyŋ dublikatyn notarius mūraǧatynan alynǧan qūjattyŋ köşırmesın beru arqyly notarius jüzege asyrady.
– Tırkeuşı organ kelısım jasaǧan tūlǧalardyŋ qolynyŋ tüpnūsqaǧa säikes ekendıgın qandai jaǧdaida tekseredı?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» QR 26.07.2007 jylǧy Zaŋynyŋ 21-babynyŋ 4-tarmaǧyna säikes, eger kelısım notariatpen rastalmaǧan bolsa, tırkeuşı organ tūlǧalardyŋ qolynyŋ tüpnūsqaǧa säikes keluın, olardyŋ qūqyqtyq qabılettılıgın, sonymen qatar Zaŋnyŋ 22-babynyŋ 2-tarmaǧyna säikes, eger qūqyq kelısımşart negızınde nemese kelısımnıŋ notarialdyq kuälandyruynsyz tuyndasa, kelısımnıŋ barlyq qatysuşylary tiıstı tärtıppen ötınış beruı qajet.
– Tūlǧa memlekettık tırkeu turaly qandai merzımde ötınış beruge mındettı?
– «Jyljymaityn mülıkke qūqyqtardy memlekettık tırkeu turaly» QR 26.07.2007 jylǧy Zaŋynyŋ 9-babyna säikes (ärı qarai – Zaŋ) tūlǧa qūqyq paida boluynyŋ negızı bolyp tabylatyn zaŋgerlık faktısı tüsken sätten bastap alty aidan kem emes uaqytta memlekettık tırkeu turaly ötınışpen baruy tiıs. Sonyŋ ışınde kelısımşarttyŋ notarialdyq kuälandyryluy, sot şeşımınıŋ küşıne enuı, qūqyq belgıleuşınıŋ özge de qūjattardy beruı de bar. Aitylǧandarǧa myna jaǧdailar jatpaidy: memlekettık organdarmen jäne uäkılettı tūlǧalarmen salynatyn qūqyq auyrtpalyǧyn memlekettık tırkeu turaly ötınış, sonymen qatar mūndai qūqyqtyq auyrtpalyqtar qūqyq ielenuşınıŋ öz erkınen tys anyqtalǧan jaǧdaida jäne zaŋgerlık talapty tırkeu turaly ötınış tez arada memlekettık tırkeuge berıluı tiıs; qūqyqtyŋ memlekettık tırkeuın joqqa şyǧaratyn auyrtpalyqtar bolǧan jaǧdaida, tūlǧa auyrtpalyqty toqtatudyŋ negızı bolyp tabylatyn zaŋgerlık faktısı tüsken sätten bastap alty aidan kem emes uaqytta memlekettık tırkeu turaly ötınışpen baruy tiıs.
Zaŋnyŋ 9-babynda körsetılgen merzımderdıŋ jeke jäne (nemese) zaŋdy tūlǧalarmen būzyluy QR ÄQ kodeksınıŋ 460-babymen qarastyrylatyn jauapkerşılıkke aparady jäne jeke tūlǧalarǧa – on, zaŋdy tūlǧalarǧa jiyrma ailyq eseptık körsetkış kölemınde aiyppūl töleuge mäjbürleidı.
Astana qalasy
Ädılet departamentı
