Keşe barşa qazaqstandyqtar el tarihyndaǧy eŋ bır qaraly kezeŋ – saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn este saqtau, ruhyn ūlyqtau künın atap öttı.
HH ǧasyrda älemde eşbır memleket, eşbır halyq däl mūndai qasıret şekken joq. Orys dalasyndaǧy aq qaşyp, qyzyl quǧan dürbeleŋnıŋ soŋy kedei tabyn bilıkke äkelgen töŋkerıspen aiaqtalyp tyndy. Al olar qūrǧan keŋester ükımetı qazaq üşın patşa ükımetınen de asqan qanqūily bolyp şyqty. 20-jyldardaǧy bai-kulaktarmen küres, 30- jyldardyŋ basyna deiın üş märte qaitalanǧan aştyq näubetı, 37-38 jyldardaǧy jappai quǧyn-sürgın halqymyzdy qatty qyrǧynǧa ūşyratty. Onyŋ qaiǧysy halqymyzdyŋ qabyrǧasyn qaiystyryp kettı, bıraq ruhyn syndyra almady. Qaita namysymyzdy qairap, küş-jıgerımızdı jani tüstı. «Myŋ ölıp, myŋ tırılgen» qazaq talai zūlmattardy basynan keşırse de, el retınde joiylyp ketpei, bügınde täuelsız memleket bolyp ömır sürıp jatqanyna täube deiık.
31 mamyr – ūltymyz üşın ärı qasırettı, ärı qasiettı kün. Qasırettı bolatyny – būl jazyqsyz japa şekken arystarymyzdy, el üşın qūrban bolǧan ata-babalarymyzdy aza tūtyp eske alatyn kün. Qasiettısı – taǧdyry qyl üstınde tūrsa da halyq üşın taisalmai qyzmet etken alaş ardaqtylarynyŋ ömırı men mūrasynan alatyn taǧlymymyz.
Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau turaly zaŋ Täuelsız Qazaqstanda qabyldanǧan alǧaşqy derbes zaŋdarymyzdyŋ bırı boldy. Osy arqyly myŋdaǧan aiauly ūl-qyzdarymyz aqtalyp, jarqyn esımderı ortamyzǧa qaityp oraldy.
Osy künı elordalyqtar Saiasi quǧyn-sürgın jäne totalitarizm qūrbandarynyŋ Aljir memorialyna jinalyp, aqtaŋdaqtardy eske aldy. Osy jiynda QHA töraǧasynyŋ orynbasary Janseiıt Tüimebaev söz söiledı. Ol: «Ötken ǧasyrdyŋ 30-40 jyldary resmi derek boiynşa halqymyzdyŋ 42 paiyzy qūrban bolyp, qazaq 2 million adamnan aiyryldy. 120 myŋ qandasymyz stalindık lagerlerge qamalyp, süt betıne şyqqan 20 myŋnan astam qaimaqtarymyz atyldy. Būl elımızdıŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna, ruhani bolmysyna orasan zor zardap şektırdı» dep atap öttı.
Mūnan keiın qala äkımınıŋ orynbasary Erlan Qanalimov, tarihşy-ǧalym Marat Äbsemetov, 8 jyl Aljir tūtqyny bolǧan Valentina Griunbergtıŋ jienı Vera İvannikova, Alaş qairatkerlerınıŋ bıregei ökılderınıŋ bırı Qoşke Kemeŋgerūlynyŋ şöberesı Qaiyrbek Kemeŋger söz söilep, öz oilarymen bölıstı. Soŋynan jazyqsyz qūrban bolǧan äruaqtarǧa qūran baǧyştaldy. Şaraǧa jinalǧan jūrt Aljir memorialyn aralap, sol jyldardaǧy qasırettı tarihtyŋ mūralarymen tanysty.
Däulet ASAUOV
