Қан орталығы – бұл көпшіліктің қан тапсыруға арналған орын деп қана қабылдап, ауызекі тілде атап жүрген атауы. Ал шын мәнінде Астанадағы бұл мекеменің негізгі атауы – Республикалық трансфузиология ғылыми-өндірістік орталығы. Аталмыш орталық – бүгінгі таңда еліміз бойынша денсаулық сақтау саласындағы алдыңғы қатарлы кәсіпорындардың бірі. Сонау 1965 жылы бұрынғы Ақмола, кейіннен Целиноград облысы болып өзгертілген өңірдегі қан құю бекеті болып іргетасы қаланған мекеме 2011 жылдан бері трансфузиология ғылыми-өндірістік орталығы болып, республика бойынша қан қызметі жұмысын жүйелі түрде үйлестіріп келеді.
Жалпы, Астана мен Алматыдағы республикалық трансфузиология ғылыми-өндірістік орталықтарымен қатар, осы мекемелер қарамағында Қазақстан бойынша тағы да 16 қан орталығы жұмыс істейді екен. Олар 14 облыстағы өңірлік қан орталықтары және Алматы мен Семейдегі қалалық қан орталықтары екенін айта кеткен жөн болар. Бұл мекемелердің барлығының да зертханалары халықаралық стандарттарға сай, заманауи үлгідегі техникалармен жабдықталған. Ал елордадағы сол жағалаудан орын тепкен, еңселі ғимараты бар, 22 бөлім мен бөлімшеден тұратын ғылыми-өндірістік орталықта бүгінде 320 білікті маман жұмыспен қамтылған.
Оның 50-і дәрігер болса, 75-і – орта, 30-ы – кіші медицина қызмет мамандары, ал қалған 165-і – әкімшілік басқару және басқа да еңбек иелері. Жандос Бүркітбаев басшылық жасайтын орталық бас қаладағы 22 медициналық мекемеге қызмет көрсетеді екен. Аталмыш орталықтың тынысы жайлы және қан тапсырудың донор үшін пайдалылығы туралы Трансфузиология ғылыми-өндірістік орталығы директорының медициналық жұмыстар жөніндегі орынбасары Шайжамал Мұсабековамен сұхбаттасқан болатынбыз.
– Қазіргі таңда трансфузиология да медицинаның қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады. Қанды құю, яғни гемотрансфузия – науқастың тамырына қанды және оның компоненттерін емдік мақсатта енгізу. Жоғары технологиялар мен қанды дайындаудың аппараттық әдістерін енгізумен бірге жаңа алынған қанды құюдың орнына оның компоненттеріне дифференцияланған терапия келді. Осылайша, жаңа алынған қанның бір порциясынан бірнеше қан компоненттерін алуға болады – эритроциттер, тромбоциттер, плазма, лейкоциттер, сондықтан донор қанды бір рет тапсырып, бірнеше науқасқа көмектесе алады, – дейді Ш.Мұсабекова.
Сұхбат барысында жатырдан тыс жүктілік, тууға дейінгі және одан кейінгі қан кету сияқты жүктілік асқынулары кезінде әйелдердің, безгек ауруы немесе жеткіліксіз тамақтанудың салдарынан дамитын күрделі анемияға шалдыққан балалардың, әртүрлі жағдайда күрделі жарақат алған адамдардың, хирургиялық операциялар жүргізілетін және онкологиялық аурулармен ауыратын көптеген науқастардың қанға аса мұқтаж болатынын айтқан Шайжамал Жақсылыққызы донор болған адам ең алдымен біреудің өмірін сақтап қалғанына рухани тұрғыда өзін жақсы сезінетінін және оның денсаулыққа да пайдасы бар екенін тілге тиек етті.
Оның сөзінше, тұрақты түрде донорлық адамның қан айналымының, жүрек қан тамырлары жұмысының қалыпты болуына және қан қысымы мен инфаркт сияқты аурулардың алдын алуға септігі мол көрінеді. Сол сияқты Республикалық трансфузиология ғылыми-өндірістік орталығы Германия, Ұлыбритания, Австрия, Қырғызстан, Өзбекстан сияқты алыс-жақын шет елдермен де тығыз байланыста екенін, олармен үнемі тәжірибе алмасып отыратындықтарын жеткізген Шайжамал Мұсабекова күн сайын орталыққа қан тапсыруға 100-ге жуық, кейде одан да көп, ал айына 1800-1900 донор ерікті түрде келіп тұратынын атап өтті. Осылайша, бір ай ішінде орта есеппен 3000-ға жуық донация, ал жылына шамамен 36 000 донация жасалып отырады.
– Қазақстан бойынша, әрине, ең сирек кездесетін қан тобы, ол – 4. Осы топтағы адамдар саны бүкіл ел бойынша 11 пайызды құрайды. Қалған қан топтарының әрқайсысының үлесі – шамамен 30 пайыз. Ал ең көп кездесетін топ – бірінші. Дегенмен жергілікті қазақ халқының көрсеткіші көбінесе – үшінші қан тобы. Бір қызығы, Қазақстан, Өзбекстан, Моңғолияға қарағанда арабтар мен еврейлерде үшінші қан тобы басымырақ. Одан бөлек, Жапония, Үндістан, Корея елдерінде үш пен төртінші қан топтарының көрсеткіші көбірек екен, – деген Шайжамал Жақсылыққызы донорлыққа үгіт-насихат жасап отырған трансфузиологиядағы қоғаммен байланыс жөніндегі және халықаралық ынтымақтастық бөлімінің жұмысы жайлы да сөз етті.
Аталмыш бөлімде 4 маман жұмыс істейді. Бөлім жетекшісі – Жұмагүл Қожахметова. Бұл бөлім БАҚ өкілдерімен ғана байланыс орнатып қоймай, Астанадағы барлық мекемелермен тығыз қарым-қатынаста болып, ондағы мамандарды донор болуға үгіт-насихат жұмыстарын жүйелі түрде жүргізумен де айналысады. Үгіт-насихат барысында барлық құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілген көшпелі автобуспен мекемелерге қан қабылдауға арнайы баратын кездері де болады екен. Яғни, күнделікті қызметтегі қарбаластан қолы босамайтын астаналықтар көшпелі автобустың арқасында орталыққа жүгінбей-ақ өз жұмыс орындарында да қан тапсыруға мүмкіндіктері болады. Дәрігерлердің сөзінше, көшпелі автобус күніне 100 донорды қабылдауға қауқарлы көрінеді.
Нұрдәулет КӘКІШЕВ
