يتاليانىڭ «La Stampa», «Famiglia Cristiana», «Corriere della Sera», «Il Foglio» باسىلىمىندا تاجىريبەسىن شىڭداپ, گازەت وندىرىسىندە وزىندىك قولتاڭباسى بار قالامگەر, ەكونوميست-عالىم پاولو بريككو ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ماگيسترانتتار مەن ستۋدەنتتەرگە ءدارىس وقىدى.
جوعارى مەكتەپتىڭ جۋرناليستيكا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى قايرات ساق اقپاراتتىق داۋىردە ساپالى كونتەنتكە سۇرانىس ارتىپ, ءداستۇرلى جانە جاڭا مەديانى ۇيلەستىرە دامىتۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالىپ, مۇنداي جۇمىستا الىس-جاقىن شەت ەلدەردىڭ مەدياساراپشىلارىمەن تاجىريبە الماسۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتادى.
يتاليالىق مەدياترەنەر دارىسكە كەلگەندەرگە نەگىزگى مەدياترەندتەر تۋرالى قۇندى اقپارات بەردى. كەزدەسۋدەن كەيىن پاولو بريككومەن تىلدەسىپ, جۋرناليستيكانىڭ الدىندا تۇرعان ماسەلەلەردى بىلدىك.
– يتاليا جۋرناليستيكاسىنىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنى تۋرالى نە دەيسىز؟
– يتالياداعى گازەت-جۋرنالدار حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلىپ, قالىپتاسقانمەن, قازىر تارالۋى جاعىنان ماقتانا المايدى. وتكەن عاسىردىڭ سوڭىندا ميلليون دانامەن تاراعان «Il Secolo» گازەتىنىڭ تيراجى بىرنەشە ەسەگە ازايدى.
قوعامدا ساياسي باسىلىمداردىڭ ورنى ەرەكشە. سونداي-اق اعىلشىن, يسپان, پورتۋگال تiلiندە شىعاتىن باسىلىمدارعا سۇرانىس جوعارى.
– گازەت-جۋرنالداردىڭ داعدارىسىنا نە اسەر ەتتى دەپ ويلايسىز؟
– گازەتتەر ەڭ ءبىرىنشى اقپاراتتى جەدەل تاراتۋدان ۇتىلدى. بۇل رەتتە, ينتەرنەت رەسۋرستارىنىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇر. سايت-پورتالداردا, شىعارۋشى رەداكتوردان بولەك, ينتەرنەت-مەنەدجەر مەن ينتەرنەت-ماركەتولوگ قىزمەتى جولعا قويىلدى. بۇل ماماندار اۋديتورياعا قاجەتتى مەدياونىمدى سارالاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. اۋديتوريانىڭ كەڭەيۋىمەن جارناما دا كوبەيەدى. ال جارناما دەگەن – كاپيتال.
– كولەمدى ماقالالار وقىلمايدى دەگەن ۇعىم قالىپتاستى. بۇعان بايلانىستى نە دەيسىز؟
– بۇعان كەلىسپەيمىن. گازەتتە دە, سايتتا دا كولەمدى ماقالالار وقىلادى. تەك ماقالا ساپالى بولۋى شارت.
– باتىس ەلدەرىندە ماقالاعا تاۋار رەتىندە قارايدى. نەگە؟
– كاپيتاليستىك قوعامدا, نارىقتىق جۇيەدە قۇندىلىقتاردى تاۋاردىڭ باعاسىمەن ولشەيدى. ەگەر ءجۋرناليستىڭ ماقالاسى مازمۇندى, ماعىنالى بولسا, وندا وعان سۇرانىس ارتادى. كوردىڭىز بە, كاسىبي ءجۋرناليستىڭ مەدياونىمىن «تاۋار» رەتىندە قارايتىن بولساق, وقىرماندار مۇنداي ماقالالاردى, ياعني باسىلىمدى ساتىپ الادى.
– جۋرناليستيكاداعى جانرلار جايلى نە دەيسىز؟
– ارينە, جانرلاردى دامىتۋمەن قاتار, سالالىق جۋرناليستيكا – ساياسات, ەكونوميكا, ەكولوگيا, سپورت جانە ت. ب. تاقىرىبىنداعى ماقالالارعا ماماندانۋ دا وتە ماڭىزدى.
– اقپاراتتىق سوعىس ۇعىمىن قالاي ءتۇسىندىرىپ بەرەسىز؟
– اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيانى قۇرال رەتىندە پايدالانىپ, ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە ادامنىڭ ساناسىنا اسەر ەتۋ جولى. ياعني قوعامنىڭ قۇندىلىق جۇيەسىنە اسەر ەتۋ, ادامداردىڭ ويلاۋ جۇيەسىن بۇزۋ جاتادى. ونىڭ قۋاتتى قۇرالى – تەلەارنا مەن ينتەرنەت رەسۋرس, ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىنى ەرەكشە اتاۋعا بولادى.
– قازىرگى جۋرناليستيكا جاھاندانۋدىڭ قۇرالى ما؟
– بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جاھاندانۋدىڭ قۇرالى بولا الادى.
– گازەت پەن جۋرناليست باسەكەگە قابىلەتتى بولۋدا نەگە باسىمدىق بەرۋى ءتيىس؟
– باسىلىمنىڭ جايى بەلگىلى, ول – ساراپتامالىق, زەرتتەۋ ماقالالارعا باسىمدىق بەرىپ, وقىرماندارىنا قاجەتتى مەدياونىمدى ۇسىنۋى ءتيىس.
جۋرناليستەر بولسا سالالىق جۋرناليستيكانى تەرەڭ مەڭگەرىپ, شەت تىلدەرىن, ونىڭ ىشىندە اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرگەنى دۇرىس. ويتكەنى قازىر اقپاراتتىق اعىن اعىلشىن تىلىندە جۇرۋدە.
