استانانى كوشىرۋگە بايلانىستى سۇراقتار كوپ قويىلادى, شىنىن ايتايىن, سول كەزدە استانانى كوشىرۋگە قارسى بولعانداردىڭ ءبىرى ءوزىم ەدىم. مەملەكەت باسشىسى ەل استاناسىن كوشىرۋ جايىندا بارىمىزبەن اقىلداسىپ ءجۇردى عوي. «مەن اقمولاعا بارعاندا, قاراوتكەل كوپىرىنىڭ ۇستىندە تۇرىپ ۇزاق ويلاندىم. دۇنيە جۇزىندەگى استانالاردىڭ دەنى, نەگىزىنەن, وزەن جاعاسىنا سالىنعان. اقمولا وزەننىڭ جاعاسىندا تۇر. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن, بۇل – قازاقستاننىڭ قاق ورتاسى. تۇبىندە وسى قولايلى بولادى. جول قاتىناسىنا دا دۇرىس بولادى. شىعىس پەن باتىستىڭ دا ورتاسىندا تۇرمىز» دەگەن ويىن ايتتى.
مىرزاتاي جولداسبەكوۆ, مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى
سول كەزدە مەن ول كىسىگە: «جۇرت 3-4 اي جالاقىسىن, بالالار شاكىرتاقىسىن, قارتتار زەينەتاقىسىن الا الماي ءجۇر. قايدا كوشەمىز؟ ەل جالاڭاش, جالاڭ اياق, جالاڭ باس. قالاي سالاسىز, قالاي كوشەسىز؟ مەن قارسىمىن» دەپ ەدىم. قيىن كەزەڭدە باس قالانى كوشىرۋ ول كەزدە اقىلعا دا سىيا بەرمەيتىن, قيالعا دا كەلمەيتىن تەڭدەسى جوق ەرلىك ەدى. بىراق ول قايراتتى ادام عوي, العان بەتىنەن قايتپادى. سول كەزدە مەن مۇنداي قالا بولاتىنىن بىلگەن جوقپىن. ءبىر كۇنى رامىزدەر كوشەتىن بولدى, تۋ كوشەدى, ەلتاڭبا كوشەدى. ەلباسىمىز ءبارىمىزدى رەزيدەنتسياعا جينادى. سول جەردە كوزىمىزگە جاس الدىق. ءبىز جۇرتتا قالعانداي بولدىق. «الماتىعا سىيماي كەتىپ بارا جاتقان جوقپىز, الماتىنى قيماي كەتىپ بارامىز. بۇل بىزگە كەرەك بوپ تۇر. قازاقستاننىڭ كەلەشەگى ءۇشىن كەرەك» دەدى سوندا. ءبىز ول كەزدە ءمان بەرمەدىك. سويتسەك, ول كىسى تەرەڭنەن, تىم تەرەڭنەن ويلاعان ەكەن. ءدال وسى جەردە استانانى كوشىرۋدىڭ تاريحي دا, ستراتەگيالىق تا ماڭىزدىلىعى بولدى. ءسويتىپ, قازىر قاراپ وتىرساڭ, ەڭ قازاعى از, ءتىپتى جوققا ءتان قالا بۇگىندە قازاعى ەڭ كوپ قالاعا اينالدى. بۇل ءبىزدىڭ ەشقايسىمىزدىڭ ويىمىزعا كەلگەن جوق ەدى. شىن مانىندە استانانى ەڭ قيىن كەزدە تاۋەكەلگە بارىپ, ارقانىڭ قاق تورىنە كوشىرۋ باتىرلىق ەدى. ول مەملەكەتكە قاجەت بولدى. مۇنى ول كەزدە ءبىرىمىز تۇسىنسەك, ءبىرىمىز تۇسىنبەدىك. مۇنىڭ ۇلكەن استارى بار بولاتىن. جاسىرىپ-جاباتىنى جوق, سولتۇستىك وبلىستاردىڭ جاعدايى ۋشىعىپ تۇردى, پەتروپاۆلدا, سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا قازاقتىڭ ۇلەسى 7-اق پايىز بولاتىن. اقمولادا دا 9 پايىزدىڭ ماڭايىندا عانا ەدى. گورباچەۆتىڭ ءوزى «سەۆەرنىح وبلاستەي كازاحستانا تياگوتەيۋت ك روسسي» دەدى. سوندىقتان استانانى كوشىرۋدەن باسقا ول كىسىنىڭ مۇمكىندىگى بولمادى. شىنىمەن دە, باسقا امال بولمادى. ول كەزدە جەرگىلىكتى ۇلتتىڭ سانى دا از ەدى عوي بۇل جاقتا. ايتەۋىر نە كەرەك, ەلباسى ايتقانىنان قايتپادى. كوشىردى, ەل مەرەيىن ءوسىردى. ساناۋلى جىلدىڭ ىشىندە ەل استاناسى ادام تانىماستاي وزگەردى. جالپى ەلدى باسقارۋ, ونىڭ ۇستىنە قازاق دەگەن ەلدى باسقارۋ وڭاي ەمەس قوي. ءبىز وسى كۇنگە ەلباسىنىڭ اقىلىمەن, كورەگەندىگىمەن كەلدىك.
ال ەندى پرەزيدەنتتىڭ يناۋگۋراتسياسىن قالاي وتكىزگەنىمىزگە كەلسەك, ول دا ءبىر ەستەلىك. تۇڭعىش پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ شتابىن باسقارۋدىڭ, ەلباسىن تۇڭعىش رەت تاققا وتىرعىزۋ ءراسىمىن اتقارۋدىڭ, دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايىن, قازاقستان حالقىنىڭ فورۋمىن وتكىزۋدىڭ, قازاق قازاق بولعالى باسىنا تىككەن اقوردانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا باتالى ءسوز ايتۋدىڭ ماعان بۇيىرعانىن تاريحتىڭ پەشەنەمە جازعان نەسىبەسى دەپ سانايمىن. 1991 جىلى جەلتوقساندا سايلاۋ وتكىزدىك. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىن جالپىحالىقتىق سايلاۋ جونىندە ارنايى شتاب قۇرىلدى. بۇرىن ءبىز قانشا حان سايلاعان ۇلت بولساق تا, تاريحىمىزدا پرەزيدەنت سايلاپ كورگەن ەمەسپىز. سوندىقتان سول ءبىر جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە وتىرىپ, دەموكراتيالىق جالپىحالىقتىق سايلاۋ وتكىزدىك. حالىق ءبىراۋىزدان نۇرسۇلتان نازارباەۆتى مەملەكەت باسشىسى رەتىندە سايلادى. سايلاۋدان كەيىن ۇلىقتاۋ سالتاناتىن وتكىزۋ دە بىزگە جۇكتەلدى. مەن ول كەزدە ورتالىق پارتيا كوميتەتىندە يدەولوگيا ءبولىمىن باسقارامىن. مەنىڭ قاسىمدا يمانعالي تاسماعامبەتوۆ, سول كەزدەگى كومەكشىم قىرىمبەك كوشەرباەۆ, ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ, مارات ءتاجين, مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ, تولەن ابدىكوۆ بولىپ ەدى. نازارباەۆتى پرەزيدەنت ەتىپ سايلادىق. ەندى پرەزيدەنتتىڭ يناۋگۋراتسياسىن وتكىزۋ كەرەك بولدى. دايىندالدىق كادىمگىدەي, ارنايى كيىمىن دايىندادىق. ءبىر كەزدە پرەزيدەنت اينانىڭ الدىندا تۇردى دا: «مىرزەكە, سەن ماعان مۇنى كيگىزبە, – دەدى, – بىلەسىڭ عوي, قازىر دۇنيە جۇزىنەن جۋرناليستەر كەلىپ وتىر, سەن مىنانى كيگىزسەڭ, ەرتەڭ بۇلار: قازاقتا تاعى ءبىر حان دۇنيەگە كەلدى دەپ الەمگە جار سالادى. سەن ايتىپ ەدىڭ عوي باتا بەرەتىن قاريالارىم بار دەپ, سولاردىڭ ەكەۋى يىعىما شاپان جاپسىن, ەكەۋى باسىما مۇراقتى كيگىزسىن, ەكەۋى قولىما بەلدىكتى ۇستاتسىن» دەدى. سولاي بولدى.
ۇلىقتاۋ ءراسىمىن وتكىزۋ ءۇشىن قازاقتىڭ باياعى سالتى – حاندى اق كيىزگە كوتەرۋ كەرەك, وعان كونكۋرس جاريالادىم. بۇل قازاقتىڭ كوڭىلى كۇپتى بولماسىن دەپ, بارلىق وبلىستىڭ اكىمدەرىنە تاپسىرما بەردىم. بارلىق وبلىس اق كيىزىن دايىندادى. قۇدايدىڭ قۇدىرەتى, ءبىر قىلشىعى جوق اق كيىز جامبىل وبلىسىنان كەلىپ ءتۇستى. سوسىن بۇكىل كوميسسيانى جينادىق. «سەندەر مەنى كىنالاپ جۇرمەڭدەر, ءوزى جامبىلدان بولعان سوڭ تۋعان جەرىنىڭ كيىزىن وتكىزىپ وتىر دەپ. مىنە, قاراڭدار, سالىستىرىڭدار» دەدىم. كورمە جاسادىق تا, استىنا كيىزدىڭ قاي وبلىستان ەكەنىن جازىپ قويدىق. جامبىلدىڭ اق كيىزى سىننان سۇرىنبەي ءوتتى. اق كيىز ونىڭ اياعىنىڭ استىنا توسەلدى. نۇرەكەڭ انت بەرەيىن دەپ سول اق كيىزدىڭ ۇستىنە اياعى تيگەن كەزدە, كوزىنە مولتىلدەپ جاس كەلدى… قازاقتىڭ ىرىمى عوي دەپ ەلباسىنا ماڭعىستاۋ جاقتا تۇراتىن ەرلى-زايىپتى شەبەرلەرگە ارنايى تىككىزگەن شاپان جاۋىپ, باسىنا مۇرابىن كيگىزدىك. مەملەكەت باسشىسىنا ابايدىڭ شاكىرتى شاكىر ابەنوۆ باتا بەردى.
ن.نازارباەۆ – ءتۇپ اتاسىنان, ارعى تەگىنەن باتىرلىق ۇزىلمەگەن, قازاق تاريحىندا قولباسشىلىعىمەن, بيلىگىمەن, شەشەندىگىمەن وشپەستەي ءىز قالدىرعان قايراتكەرلەردىڭ ۇرپاعى. بابالارى – ەڭسەگەي بويلى ەسىمحاننىڭ تۋىن ۇستاعان قولباسشى قاراساي باتىر, قاراسايۇلى كوشەك باتىر, نازارباي بي. اكەسى ءابىش پەن اناسى ءالجاننىڭ تۇلا بويى تۇڭعىشى, اۋليەگە تۇنەپ ءجۇرىپ, قۇدايدان تىلەپ العان بالاسى. ءالجان انا پەرزەنت كورمەي, قۇرساق كوتەرمەي, اياعى جەتكەن جەردەگى اۋليەلەردى ارالاپ, اقىرى رايىمبەك باتىردىڭ باسىنا كەپ تۇنەگەن ءتۇنى ءتۇس كورەدى… تۇسىندە يەن دالادا ءجۇرىپ كەلەدى ەكەن. ءجۇرىپ كەلەدى, ءجۇرىپ كەلەدى, اقىرى كوز ۇشىندا ساعىمدانىپ كورىنگەن ءبىر تەڭىزگە كەلىپ جەتەدى. تەڭىزدىڭ تۇبىنە تۇسەدى, جۇرە بەرەدى. جۇرە بەرەدى, ءبىر كەزدە تەڭىزدىڭ تۇبىندە كولدەنەڭ جارقىراپ جاتقان ۇزىن مىلتىقتى كورەدى. مىلتىقتى كوتەرىپ الىپ, يىعىنا سالىپ, سول كۇيى تەڭىزدى كەشىپ وتىرىپ, ارعى بەتىنە شىعادى… وسى كورگەن ءتۇسىن ءالجان انا اۋىلداعى ابىسىن-اجىندارىنا ايتىپ بەرەدى. ولار ءالجان انانىڭ ءتۇسىن جاقسىلىققا جوريدى: «قۇرساقتى بولادى ەكەنسىڭ, شەكەسى تورسىقتاي ۇل تابادى ەكەنسىڭ, ءومىرى كۇرەسپەن وتەدى ەكەن» دەيدى. اللا انامىزدىڭ تىلەگىن بەرىپ, توعىز اي, توعىز كۇن كوتەرىپ, دۇنيەگە بولاشاق پرەزيدەنتتى اكەلەدى.
مىنە, سولاي, «بولات كەزدىك قىن تۇبىندە جاتپايدى» دەگەندەي, نۇرسۇلتان جاستايىنان قىناپتان سۋىرىلعان قىلىشقا ۇقسادى, اۋەل باستان-اق مۇزجارعىش كەمەدەي قاي ورتاعا بارسا دا سىيىپ, ءسىڭىپ جۇرە بەردى. قازاق تۇسكە ءمان بەرگىش, ءتۇس جورىعىش قوي, ايتسا ايتقانداي, ەس جيىپ, ەتەك جاپقاننان بەرى نۇرسۇلتاننىڭ ءومىرى ەل ءۇشىن, بولاشاق ءۇشىن كۇرەسپەن ءوتىپ كەلەدى.
