باستى باسىمدىق – بىرلىك

نۇر-سۇلتان قالاسىندا 21 قازاندا وتكەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ كەڭەسى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويىندا ەل ومىرىندەگى ماڭىزدى ساياسي وقيعاعا اينالدى.

ءبىرىنشى كەزەكتە كەڭەستىڭ وتىرىسى قازاقستان پرەزيدەنتى – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باسشىلىعىمەن ءوتتى, بۇل قازاقستاندىق قوعامعا بىرلىك, تاتۋلىق جانە كەلىسىم تاقىرىبىنىڭ ىشكى ساياساتتاعى باسىمدىعى تۋرالى ماڭىزدى بەلگى بولدى. ارينە, پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ كەڭەستە سويلەگەن ءسوزى ەتنومادەني ورتا مەن قۇزىرەتتى ساراپشىلار قاۋىمداستىعىندا «بىرلىك پەن كەلىسىمنىڭ مانيفەسى» رەتىندە بەيرەسمي سيپاتتاما العانى قازاقستاننان تىس جەردە دە رەزونانستىق وقيعا بولدى.
قازاقستانداعى تۇراقتىلىق پەن تاتۋلىق قوعامداعى ىنتىماقتاس­تىق پەن تەڭدىكتەن, ءوزارا سەنىم مەن قۇرمەتتەن باستالادى, بۇل فاكتىنى قازاقستان پرەزيدەنتى قحا كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە تاعى دا اتاپ ءوتتى. «ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمنىڭ بىرەگەي ۇلگىسى قالىپتاستى. ونىڭ تيىمدىلىگىن الەم قاۋىمداستىعى مويىندادى» دەپ اتاپ ءوتتى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار ول ۇلتتىڭ شوعىرلانۋىن نىعايتۋدا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتى باستى ءرول اتقاراتىنىن, ول بارلىق ازاماتتى ورتاق مەملەكەتتىلىك يدەياسىنىڭ اينالاسىنا بىرىكتىرە العانىن جانە «ءمانى جاعىنان وتە كۇردەلى ماسەلە» – ەتنوستىق ماسەلەنى ساياساتتاندىرۋدىڭ الدىن الۋدىڭ ءتيىمدى تەتىگىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرگەنىن اتاپ ءوتتى. قحا ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازىرگى ەتنوساياسات تەك مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ عانا جاۋاپكەرشىلىك سالاسى ەمەس» دەگەن تەزيسى اسا ماڭىزدى بولدى. بۇل سوزدەر اسسامبلەيا قىزمەتىنىڭ بارلىق باعىتىنا, ەتنومادەني بىرلەستىكتەردى دامىتۋدى قولداۋعا, ەتنوسارالىق كەلىسىمدى قالىپتاستىرۋعا جانە مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتاۋعا عانا ەمەس, سونداي-اق قايىرىمدىلىق, مەدياتسيا, ازاماتتىق بەلسەندىلىكتىڭ باسقا دا تۇرلەرى سالاسىنداعى جوباعا تىكەلەي قاتىستى.
پرەزيدەنت ق.توقاەۆ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا كوپتەگەن ساياساتكەر مەن ساياساتتانۋشى ءبىزدىڭ مەملەكەتكە تۇرپاتسىز تاعدىردى بولجاعانىن ەسكە سالدى. «قاراپايىم ادامدار, ءتىپتى ساراپشىلار ءۇشىن ولاردىڭ بولجامدارى, اسىرەسە, بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ كەڭىستىگىندە بولعان ەتنوس­ارالىق جانجالدار جاعدايىندا ناقتى بولىپ كورىندى. الايدا ءبىز, بارشامىز بىرلەسە, قازاقستاننىڭ ءبىرتۇتاس حالقى پەسسيميستىك بولجامداردىڭ دارمەنسىزدىگىن دالەلدەي الدىق. جالپىۇلتتىق ىنتىماق ينستيتۋتى مەن ەل بىرلىگىنىڭ سيمۆولىنا اينالعان قحا-نىڭ ماڭىزى زور» دەپ اتاپ ءوتتى.
پرەزيدەنت قحا-نى پاتريوتتىق ۇيىم رەتىندە قۇرمەتتەۋگە شاقىردى. بۇل – اسسامبلەيانىڭ ءرولىن تۇبەگەيلى جاڭاشا باعالاۋ. الايدا ەتنوستىق فاكتور, ۇلتارالىق قاتىناستار دامۋدىڭ قازىرگى كەزەڭىندە, اسىرەسە داعدارىس كەزەڭىندە ءتۇرلى جانجالداردىڭ دەتوناتورى بولىپ تابىلاتىنى انىق, ال ونىڭ دەسترۋكتيۆتى الەۋەتى قازىرگى اقپاراتتىق جانە گيبريدتى سوعىستار داۋىرىندە, ءجيى جاريالاناتىن پوپۋليستىك مالىمدەمەلەردە, الىپساتارلىقتاردا جانە اشىق ارانداتۋلاردا ايتارلىقتاي كۇشەيە تۇسۋدە – ەتنوسارالىق كەلىسىم ەكونوميكاعا, ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى الدا تۇرعان مىندەتتەردى تابىستى ورىنداۋ ءۇشىن مەملەكەت پەن قوعام بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋى ءتيىس دەگەن نەگىزدى قورىتىندى جاسادى.
قحا توراعاسى كەڭەس وتىرىسىندا اسسامبلەيانىڭ قىزمەتىن نەگىزدەيتىن بىرقاتار باسىمدىقتى بەلگىلەدى.
ءبىرىنشى باسىمدىق – تەڭدىك قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن وڭىرلىك دامۋ. قحا ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ بىرىگۋىنە, ەتنوستىق بەلگىسى بويىنشا الەۋمەتتىك-مادەني وقشاۋلاۋ بولمايتىن ورتا قۇرۋعا كوپ كوڭىل بولۋگە ءتيىس. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بىزگە وسىنداي وقشاۋلانعان ەتنوستىق اۋداندار مەن ورامداردىڭ پايدا بولۋ ءۇردىسىن ەڭسەرۋ, سونداي-اق ەتنوستىق توپتاردىڭ وكىلدەرى قازاقستاندىق بولمىستان الىستايتىن «ىشكى ەميگراتسيا» فەنومەنىن ەڭسەرۋ جونىندە جۇيەلى شارالار ازىرلەۋ قاجەت.
ەكىنشى باسىمدىق – جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل رەتتە اسسامبلەيا 2020 جىلى جەرگىلىكتى ىشكى ساياسات باسقارمالارى جانىنان قۇرىلعان, ەتنوسارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىنە جەتەكشىلىك ەتەتىن بولىمدەر ارقىلى جەرگىلىكتى جەرلەردە اتقارۋشى بيلىكتى جەتىلدىرۋگە بەلسەندى تۇردە ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار اتالعان جۇمىس وڭىرلەردەگى «قوعامدىق كەلىسىم» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىنىڭ قۇرىلىمى ارقىلى جۇرگىزىلۋدە. پرەزيدەنت اتالعان وڭىرلىك قۇرىلىمداردىڭ ەتنوسارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى جۇمىسىنا جاردەمدەسۋدى, ولارعا ءتان ەمەس فۋنكتسيالاردى جۇكتەمەۋدى جانە ولاردىڭ كادرلىق قامتاماسىز ەتىلۋىنە نازار اۋدارۋدى تاپسىردى.
ءۇشىنشى باسىمدىق – الەۋمەتتىك, قىلمىستىق, تۇرمىستىق جانجالداردىڭ الدىن الۋ. قازاقستانداعى ەتنوسارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىن ساياساتتاندىرۋعا تالپىنعان جاعدايدا, پرەزيدەنت وسى ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالانى دامىتۋدى ءجىتى قاداعالايتىن بيلىكتىڭ قولىندا اتالعان ماسەلە بويىنشا بارلىق مۇمكىندىك پەن تەتىك بار ەكەنىن ايقىن كورسەتتى.
ءتورتىنشى باسىمدىق – قحا-نى ودان ءارى ينستيتۋتسيونالدىق تۇرعىدا دامىتۋ. ءبىز وسىنداي كەڭەيتىلگەن كوممۋنيكاتسيا الاڭى تۋرالى ايتىپ وتىرمىز جانە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ءوز الاڭدارىن ۇسىنادى جانە قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعاسى اتاپ وتكەن قۋاتتى كوممۋنيكاتسيالىق الاڭداردىڭ ءبىرى – اسسامبلەيا اياسىندا قۇرىلعان رەسپۋبليكالىق انالار كەڭەسى. بيىل 21-22 ماۋسىمدا بارلىق وڭىردەگى قحا انالار كەڭەسىنىڭ رەسپۋبليكالىق وتىرىسى وتكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. قازىر وبلىستىق, اۋداندىق جانە اۋىلدىق دەڭگەيلەردە 1832 كەڭەس جۇمىس ىستەيدى, ولاردىڭ قۇرامىنا 13 مىڭنان استام ادام كىرەدى. قحا توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا انالار كەڭەسىنىڭ قىزمەتى تەڭدەس­تىرىلگەن ەتنوسارالىق قاتىناستاردى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالادى.
بەسىنشى باسىمدىق – الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق ماڭىزى بار جوبالاردى قولداۋ بويىنشا اسسامبلەيا قۇرالدارىن دامىتۋ. اسسامبلەيا توراعاسى وسىنداي باستامالارعا اسسامبلەيانىڭ «قوعامدىق» نەمەسە «حالىقتىق» جوباسى مارتەبەسىن, ال ولاردىڭ اۆتورلارىنا قحا جوباسىنىڭ رەسمي باسشىسى مارتەبەسىن بەرۋدى ۇسىندى. بۇل رەتتە اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيستر­لىگى مەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر اسسامبلەيا قۇرىلىمدارىنىڭ جۇمىسىن جالپىۇلتتىق اۋقىمدى جانە حالىقتى بارىنشا قامتيتىن رەسپۋبليكالىق «وتپەلى» جوبالارىن ىسكە اسىرۋدا قولداۋى ءتيىس. بۇدان باسقا دا باسىمدىقتار بەلگىلەندى.
كەڭەس وتىرىسى اسسامبلەيانىڭ عانا ەمەس, بۇكىل قازاقستان حالقىنىڭ ومىرىندەگى ماڭىزدى ساياسي الاڭعا جانە كەزەڭدىك وقيعاعا اينالدى. ول ماڭىزدى تۇراقتاندىرۋشى ءرول اتقاردى, ەتنوسارالىق قاتىناستارداعى پروتسەستەردى تۇسىنۋگە جانە قازىرگى ۋاقىتتا جۇرگىزىلىپ جاتقان ينتەگراتسيا ساياساتىنا جاڭا سەرپىن بەردى. ارينە, ول بارلىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ, ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ بىرلىكتى, تاتۋلىق پەن كەلىسىمدى نىعايتۋ جونىندەگى, تۇراقتىلىققا, بولاشاققا دەگەن سەنىمدىلىككە جانە ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ ءال-اۋقاتى ءۇشىن جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان وراسان زور مازمۇندى جۇمىسىنىڭ باستاۋى بولدى.
 

مارات ءازىلحانوۆ,

قحا توراعاسىنىڭ

ورىنباسارى, قازاقستان

پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى قحا

حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى