ارداقتى انا, اياۋلى اجە,
«قۇرمەتتى تەمىرجولشى» بەلگىسىنىڭ
يەگەرى كۇلان قازكەنقىزى ساعىمباەۆانىڭ بۇكىل عۇمىرى اسەم استانامىزبەن استاسقان. وسىندا دۇنيەگە كەلىپ, ورتا ءبىلىم الدى. ەڭبەك جولىن دا تۋعان جەرىنەن باستاپ, ءومىرىنىڭ 35 جىلىن اقمولا تەمىرجولىنا ارنادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ەلوردانىڭ ارعى-بەرگى تاريحى كوز الدىندا وتكەن.
ايتپاقشى, اپامىز جايلى جازۋعا بەكىنگەن العاشقى ادام ەمەسپىز. سوناۋ 1952 جىلى, جامبىل اتىنداعى №4 قازاق ورتا مەكتەبىن كۇمىس مەدالمەن بىتىرگەندە ول تۋرالى «ستالين تۋى» گازەتىندە جازىلعان. سودان جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتان كەيىن, قازاقستان تەمىر جولىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي دايىندالعان «قازاقستاننىڭ بەلگىلى تەمىرجولشىلارى» جيناعىنىڭ التىنشى شىعارىلىمىندا دا كۇلان قازكەنقىزىنىڭ ەڭبەگىنە كەزىندە تەمىر جول باسشىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ, قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىنە دەيىن كوتەرىلگەن نىعمەتجان ەسەنعارين باعا بەرگەن. جانە سول شىعارىلىمدا 33 ادامنىڭ ەڭبەگى اتالسا, سونىڭ ەكەۋى عانا ايەل زاتىنان ەدى. سونىڭ ءبىرى – كۇلان ساعىمباەۆا. بۇل فاكتىنىڭ ءوزى كەيىپكەرىمىزدىڭ ەرەن دە, ابىرويلى قىزمەت اتقارعانىنان حابار بەرەدى. باستاپقى ارمانى فيلوسوف بولۋ بولاتىن. الايدا لەنينگراد تەمىر جول ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى, اكەسىنىڭ ءىنىسى بالبەيىستىڭ ىقپالىمەن تەمىرجولشى ماماندىعىن تاڭدادى. سودان مەكتەپ بىتىرگەن جىلى سول كەزدەگى وداق استاناسىنا ءبىر-اق تارتتى. ايى وڭىنان تۋىپ, ماسكەۋ كولىك-ەكونوميكالىق ينستيتۋتىنىڭ جوسپارلاۋ-ەكونوميكالىق فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى اتاندى.
قولىنا ديپلومىن العان سوڭ الماتىعا شاقىرتۋ تۇسكەنىنە قاراماستان, كىرىن جۋىپ, كىندىگىن كەسكەن جەرى – اقمولاعا ورالدى. ەڭبەك جولىن قاراعاندى تەمىر جول باسقارماسىنا قاراستى اقمولا لوكوموتيۆ دەپوسىندا نورمالاۋشى بولىپ باستادى. ەڭبەگىمەن كوزگە ءتۇسىپ, تۋرا سول جىلى قاراعاندى تەمىر جول باسقارماسى قارجى ءبولىمىنىڭ ەكونوميستى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. بۇل جولدى قايتا جاساقتاۋعا بايلانىستى, ءبىر جىلدان سوڭ اقمولا تەمىر جول ءبولىمشەسىنىڭ قارجى ءبولىمىنىڭ اعا بۋحگالتەرى قىزمەتىنە اۋىستىرىلدى.
ءارى قاراي ينجەنەر-ەكونوميست, اعا ينجەنەر-ەكونوميست, قارجى ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى, تەمىر جول ءبولىمشەسىنىڭ جوسپارلاۋ-ەكونوميكالىق ءبولىمىنىڭ باستىعى قىزمەتتەرىن اتقاردى. بۇل جىلدارى ۇجىمداعى بەدەلى دە ءوسىپ, قالالىق ەڭبەكشى دەپۋتاتتار كەڭەسىنىڭ ەكى شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى بولدى. ال بۇل تەك قانا ءوز سالاسىنداعى جۇمىستارعا عانا ەمەس, جالپى قالاداعى ىستەرگە ارالاسۋ, تۇيتكىلدى ماسەلەلەر تۋىنداسا, سولاردىڭ وڭ شەشىلۋىنە ىقپال ەتۋ دەگەن ءسوز.
وسىلايشا قاراپايىم ەكونوميستەن ءبولىم باستىعىنا دەيىن وسكەن كەيىپكەرىمىزگە 1977 جىلى قۇرىلعان تىڭ تەمىر جولىنىڭ قارجى قىزمەتى سەنىپ تاپسىرىلدى. بۇل قىزمەتتە ول زەينەتكەرلىككە شىققانعا دەيىن تابان اۋدارماستان ون بەس جىل ەڭبەكتەندى.
تىڭ تەمىر جولىنىڭ قۇرامىندا بىرنەشە بولىمشە بولاتىن. سونىڭ ءبارى دۇرىس جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قارجىمەن قامتاماسىز ەتۋ, ءارى تەمىرجولشىلارعا جالاقى ءبولۋ كۇلان قازكەنقىزىنىڭ موينىنا جۇكتەلدى. سونداي-اق, وندىرىستىك نىسانداردىڭ قۇرىلىسى مەن جوندەۋىنە, تۇرعىن ۇيلەردىڭ قۇرىلىسىنا, الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق سالاعا دا قارجى قاراستىرۋ سەكىلدى جۇمىستاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى الدىنعىلاردان كەم تۇسپەدى. بىلىكتى قارجىگەر مامانداردان كادر جاساقتاۋ دا وڭاي ءىس ەمەس ەدى. مۇنى دا باسقا ىستەرمەن بىرگە دوڭگەلەتىپ اكەتتى. ناتيجەسىندە ك.ساعىمباەۆا جاساقتاعان ۇجىم تەمىر جولدىڭ شارۋاشىلىق قىزمەتىن از ۋاقىتتا جولعا قويىپ, ۇزدىكتەردىڭ قاتارىنا ەندى.
تىڭ تەمىر جولى تولىعىمەن شارۋاشىلىق ەسەپ جۇرگىزۋ مەن ءوزىن-ءوزى قارجىلاندىرۋعا كوشكەنى ءۇشىن ك.ساعىمباەۆانى سالا ءمينيسترى 1978 جىلى «قۇرمەتتى تەمىرجولشى» بەلگىسىمەن ماراپاتتادى.
اتالمىش تەمىر جولدىڭ قۇرىلۋىمەن جاڭا توراپتاردىڭ, ەكىنشى جولداردىڭ, ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ, ۆوكزالدار مەن ءوندىرىستىك عيماراتتاردىڭ ۇلكەن قۇرىلىسى قولعا الىنىپ, توراپتار اۆتوبۇعاتپەن جانە ديسپەتچەرلىك ورتالىقپەن جابدىقتالدى. تۇرعىن ءۇيلەردىڭ, الەۋمەتتىك-مادەني نىسانداردىڭ قۇرىلىسىنا ءمان بەرىلدى.
كۇلان قازكەنقىزى تەك كادر جاساقتاۋمەن عانا ەمەس, جاستاردىڭ اراسىندا قارجىگەرلەر مەن بۋحگالتەرلەردىڭ شىعۋىنا, ولاردىڭ بىلىكتىلىگى كوتەرىلۋىنە بىلەك سىبانا ات سالىستى. سول ءۇشىن تسەلينوگراد تەمىر جول تەحنيكۋمىنىڭ سىرتتاي بولىمىندە بۋحگالتەرلەردى دايىنداۋ بويىنشا مەملەكەتتىك ەمتيحان كوميسسياسىنىڭ ءتورايىمى بولدى. وسى جىلدارى تەمىر جول باسقارماسى مەن وبلىستىڭ قوعامدىق ومىرىنە بەلسەنە ارالاستى. جول باسقارماسى اپپاراتى ايەلدەر كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى, باسقارما پارتكوميتەتى مەن وبلىستىق كاسىپوداقتىڭ رەۆيزيالىق كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانىپ, بىرنەشە رەت ءتۇرلى كونفەرەنتسيالارعا دەلەگات رەتىندە قاتىستى. ءبىر سالادا كوپ جىلعى ادال ەڭبەگى ءۇشىن 1986 جىلى «ەڭبەك ارداگەرى» مەدالىمەن ماراپاتتالدى.
ءسوزىمىزدىڭ باسىندا كۇلان ساعىمباەۆا ارداقتى انا ەكەنىن ايتتىق. بالالارىنىڭ اكەسى سەيفوللا ىبىرايىمباەۆپەن سوناۋ 1942 جىلى مەكتەپكە بارعان شاعىندا تانىسقان. دۇرىسى, مەكتەپ تابالدىرىعىنان ەكەۋى بىرگە اتتاعان. جوعارى ءبىلىمدى دە ءبىر قالادان الدى. ايىرماشىلىعى – سەيفوللا جۇمابەكۇلى
ءماسكەۋدىڭ ءتۇستى مەتالدار مەن التىن
ينستيتۋتىن بىتىرگەن. وقۋلارىن اياقتاعاسىن ءبىر جىلدان كەيىن شاڭىراق كوتەرگەن. وعان دا بيىل 55 جىل.
بۇل شاڭىراقتى تەمىرجولشىلار اۋلەتى دەسەك تە بولادى. سەبەبى, ك.ساعىمباەۆا اعايىنان ۇلگى الىپ, وسى ماماندىقتى تاڭداسا, كەيىننەن ۇلدارى تالعات پەن جانات, قىزى گۇلنار دا انالارىنىڭ جولىن قۋىپ, تەمىر جول سالاسىنا قاتىستى ماماندىقتاردىڭ يەسى اتاندى. نەمەرەلەرىنىڭ اراسىندا دا اجەلەرىنىڭ ءىسىن جالعاستىرۋشىلار بار.
كەلەسى جىلى, اللا قالاسا, سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىعادى. وسى جىلدارى اقمولا, تسەلينوگراد, ودان سوڭ قايتا اقمولا, 1998 جىلى قازاقستاننىڭ باس قالاسى اتانعان استانانىڭ كەشەگىسى كوكىرەگىندە سايراپ تۇرسا, بۇگىنگىسى كوز الدىندا. جادىسى ءالى دە مىقتى.
بالا كەزىندە يماندى اتا-اجەلەرىنىڭ مۇسىلماندىقتىڭ پارىزدارى – نامازدى وقىعانىن, ورازا ۇستاعانىن كوردى. 1992 جىلى زەينەتكەرلىككە شىققان سوڭ وعان دا دەن قويدى. قازىر بەس ۋاقىت نامازىن قازا قىلمايدى, رامازان ايىندا اۋىز دا بەكىتەدى.
امانعالي قالجانوۆ
