ەلىمىزدە ينتەرنەتتىڭ كومەگىمەن جاسالاتىن الاياقتىق ارەكەتتەر جيىلەپ كەتتى. مىڭداعان تۇرعىن ينتەرنەت-الاياقتاردىڭ قۇربانى بولىپ وتىر. بۇل تۋرالى بايقوڭىر اۋدانى ىشكى ىستەر ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى دارحان سايرانبەكوۆ كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى الاڭىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتى بارىسىندا مالىمدەدى.
– ينتەرنەت-الاياقتىق – ينتەرنەتتىڭ كومەگىمەن جاسالاتىن زاڭسىز, الاياقتىق ارەكەتتەر. قازىرگى كەزدە ينتەرنەتتى قولدانباۋ مۇمكىن ەمەس, بىراق ونى وزىڭىزگە زيان كەلتىرمەيتىندەي, دۇرىس پايدالانا ءبىلۋىڭىز كەرەك. ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ ەڭ كوپ تارالعان جاعدايلارىنىڭ ءبىرى – سىزگە قوڭىراۋ شالىپ, وزدەرىن كەز كەلگەن بانكتىڭ قىزمەتكەرى, ءتىپتى سول بانكتىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرى رەتىندە تانىستىرۋى. اڭگىمەلەسۋ كەزىندە ولار ءسىزدىڭ اتىڭىزعا نەسيە الۋعا نەمەسە ءسىزدىڭ شوتتارىڭىزدان اقشا الۋعا تىرىسقانىن ايتادى. ال ونى توقتاتۋ ءۇشىن سىزدەن كارتاڭىزدىڭ ارتىندا كورسەتىلگەن 3 ساننان تۇراتىن كودتى, سىزگە SMS ارقىلى كەلەتىن كودتى نەمەسە قوسىمشانى ورناتۋدى سۇرايدى. كوبىنەسە بۇل قاشىقتان قول جەتكىزۋ قولدانبالارى, ياعني قولدانبا دەرەكتەرىن ورناتۋ كەزىندە تەلەفوننىڭ ءار جاعىنداعى ادام قۇرىلعىڭىزعا قاشىقتان قول جەتكىزە الادى. بۇل Enidesk, timewiver جانە ت.ب. باعدارلامالار, – دەدى دارحان سايرانبەكوۆ.
سونىمەن قاتار ول جۇرتشىلىقتى مۇنداي الداۋ-ارباۋعا تۇسپەۋگە شاقىردى. «ەسىڭىزدە بولسىن! مۇنداي الاياقتاردىڭ قارماعىنا تۇسپەڭىز! قىلمىسكەرلەردىڭ بۇل ساناتى سىزگە پسيحولوگيالىق قىسىم جاساۋدى بىلەدى. وسىلايشا, ءسىزدى ءوزىنىڭ الاياقتىق ارەكەتتەرىنە پايدالانادى. مۇنداي جاعدايلاردا بانك قىزمەتكەرلەرى, اسىرەسە بانكتىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ وكىلدەرى ەشقاشان وزدەرى قوڭىراۋ شالمايتىنىن ءبىلۋ ماڭىزدى. ەگەر ءسىز وسىنداي جاعدايعا تاپ بولساڭىز, تەز ارادا بانكتىڭ جاقىن جەردەگى فيليالىنا حابارلاسىپ, 102 سەنىم تەلەفونىنا قوڭىراۋ شالۋىڭىزدى سۇرايمىز» دەدى اۋداندىق ىشكى ىستەر ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى.
ونىڭ سوزىنشە, قازىرگى ۋاقىتتا What’sApp مەسسەندجەرى ارقىلى جاسالاتىن زاڭسىز ءىس-ارەكەتتەر فاكتىلەرى جيىلەپ كەتتى.
– زارداپ شەككەندەردىڭ اتىنان بارلىق نومىرگە قارىزعا اقشا بەرۋ تۋرالى وتىنىشپەن حات تاراتىلادى, بۇل رەتتە ءۇشىنشى تۇلعالاردىڭ بانكتىك شوتتارىنىڭ دەرەكتەمەلەرى كورسەتىلەدى. قاسكۇنەمدەر زياندى سىلتەمەنى پايدالانىپ, What’sApp جەكە اككاۋنتىنا قول جەتكىزەتىنى انىقتالدى, كورسەتىلگەن سىلتەمە ارقىلى وتكەننەن كەيىن ولار ەسەپتىك جازباعا قول جەتكىزە الادى. وسىعان بايلانىستى ازاماتتاردى, ادەتتە, جۇلدەلەر ۇتىس ويىنى, بالالارعا داۋىس بەرۋ, كەز كەلگەن تاقىرىپتار بويىنشا ساۋالناما تۇرىندەگى قايتالاناتىن كۇماندى سىلتەمەلەر بويىنشا وتپەۋگە, سونداي-اق ەشقايدا ءوزىنىڭ جەكە دەرەكتەرىن ەنگىزبەۋدى ەسكەرتەمىز جانە شاقىرامىز. ەگەر ءسىز كۇدىكتى سىلتەمە ارقىلى كەزدەيسوق ءوتىپ كەتسەڭىز, Bawemy What’sApp-قا پاراللەل كىرۋدى تەكسەرە الاسىز. ياعني «ناسترويكي» باتىرماسىن باسىپ, «پريۆيازاننىە ۋسترويستۆا» قولدانباسىنا ءوتۋ ارقىلى كورەسىز. ەگەر وسى جەردە ءسىز بايلانىستىرماعان بەلگىسىز قۇرىلعى كورسەتىلسە, دەرەۋ وسى سەسسيادان شىعىڭىز, – دەدى دارحان سايرانبەكوۆ.
سونىمەن قاتار ول ەڭ دۇرىسى ەسەپتىك جازبانى قورعاۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن ەكى ساتىلى تەكسەرۋدى قوسۋعا كەڭەس بەردى. ەگەر ءسىز دوستارىڭىزدان قارىزعا اقشا سۇراعان حابارلامالار الساڭىز, قاراجاتتى جىبەرمەس بۇرىن, دوسىڭىزعا قوڭىراۋ شالىپ, اقشانىڭ قاجەتتىلىگىنە كوز جەتكىزۋىڭىز كەرەكتىگىن دە ەسكەرتەدى.
سونداي-اق كوپشىلىك الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ كومەگىمەن الاياقتاردىڭ قۇربانى بولعان جاعدايلار اسىرەسە تەلەگرامم, Instagram, ۆاتساپ, ۆكونتاكتە سياقتى جەلىلەردە اقشا اۋدارۋدى ۇسىناتىن توپتار ءجيى كەزدەسەتىنىن تىلگە تيەك ەتتى.
– Oلح, market kz, كولەسا كز, كرىشا كز تەگىن سايتتارىنىڭ پلاتفورمالارى بويىنشا, ادامدار قانداي دا ءبىر زاتتى نەمەسە قىزمەتتى ساتىپ الار كەزدە الدىن الا تولەم رەتىندە اقشا اۋدارىلادى جانە كەيىن ەشتەڭە المايدى. بۇل جاعدايلاردا مۇمكىندىگىنشە مۇقيات جانە سەرگەك بولۋ كەرەك. اقشانى اۋدارۋ كەزىندە تەك قازاقستاندىق بانكتەردىڭ شوتتارىن تالاپ ەتىڭىز, اقشانى تەلەفون بالانسىنا نەمەسە ونلاين-امياندارعا, اسىرەسە شەت ەلدەردىڭ كارتالارىنا اۋدارماڭىز. كەز كەلگەن قىزمەتتى العان كەزدە كورسەتىلەتىن قىزمەتتى بەرۋشىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتاردى تالاپ ەتىڭىز, ونىڭ شىنىمەن بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن بەينە قوڭىراۋ ارقىلى تاۋارىڭىزدى كورسەتۋدى سۇراڭىز. ەسىڭىزدە بولسىن, كوپتەگەن وڭ پىكىرلەر نەمەسە وقىرماندار سانى كەپىلدىك ەمەس, – دەدى اۋداندىق ىشكى ىستەر ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى.
OLX سىلتەمەسى KAZPOST (VCV كودى) – قاسكۇنەم OLX ۆەب-سايتىندا جاريالانعان ءونىمدى ساتىپ الامىن دەگەن جەلەۋمەن WhatsApp مەسسەندجەر قوسىمشاسى ارقىلى ونىڭ ساتۋشىسىمەن حات الماسۋدى ۇيىمداستىرادى جانە ءوزىنىڭ باسقا قالادا ەكەنىن حابارلايدى, سوندىقتان Olx.kz ۆەب-سايتىنىڭ ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىك مۇمكىندىكتەرىن ۇسىنادى. بايلانىستى جالعاستىرا وتىرىپ, الاياق تولەم جاساعانىن ايتىپ, ارنايى سىلتەمە جىبەرەدى.
قاراجاتتى الۋ ءۇشىن ساتۋشى سىلتەمە بويىنشا ءوتىپ, قاراجات ەسەپتەن شىعارىلعان بانك كارتاسىنىڭ دەرەكتەمەلەرىن كورسەتۋى كەرەك.
– اۆتوكولىكتى ساتۋ, الاياق ادام تۋىسقانىنىڭ مامىلەسىنە نەمەسە باسقا كولىك ساتىپ الۋعا شۇعىل اقشا قاجەت ەكەنىن ايتىپ, كولىكتى نارىق باعاسىنان الدەقايدا تومەن ساتۋ تۋرالى حابارلاندىرۋدى ينتەرنەت سايتتارىندا (OLX, kolesa) ورنالاستىرادى. ول كولىگىن شۇعىل ساتىپ, وندا باسقا ادامداردىڭ فوتولارى مەن ۆيدەولارىن جىبەرەدى. ولاردىڭ اتىنان تۇبىرتەك جازادى. ءار جولى قاسكۇنەمدەردىڭ ادىستەرى دە بارعان سايىن جەتىلدىرىلىپ, كۇردەلى بولىپ بارادى. سوندىقتان ايلاسىنا ءتۇسىپ قالماڭىز, مۇمكىندىگىنشە ساق بولىڭىز. ءسىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىڭىز تەك وزىڭىزگە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ەستە ساقتاڭىز, – دەدى دارحان سايرانبەكوۆ.
