وزبەكستانداعى شيپاجايعا دەمالۋعا بارعان بۇرىنعى سەنات دەپۋتاتى مۇرات باقتيارۇلىنىڭ قازاقتىڭ قىز-كەلىنشەكتەرىنىڭ اسحاناداعى ارەكەتىنە قىنجىلىس تانىتقان جازباسى الەۋمەتتىك جەلىدە ۇلكەن ءدۇمپۋ تۋدىردى. «قانشا جەسەڭ دە جەتەتىن مول تاماقتى دەمالىپ جاتقان قازاقتىڭ كەلىن-كەپشىكتەرى ەلدەگى ادەتتەرىنە سالىپ, اس ءىشىپ بولا سالىپ پاكەتتەرىنە تولتىرا سالىپ جاتاتىنى ۇيالتادى. اسحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ «قازاقستاندا اشتىق بولىپ جاتىر ما؟» دەپ مىسقىلداپ تۇرعاندارىن بىرنەشە رەت ەستىدىم. بارعان جەرىنەن نەمەرەلەرىمە دەپ ەكى-ءۇش ءتۇيىر كامپيت الاتىن اجەلەرىمىز بەن شەشەلەرىمىزدىڭ, جەڭگەلەرىمىزدىڭ ءىزباسارلارى تىم ۇساقتالىپ كەتكەنى وكىنىشتى» دەپ جازدى مۇرات باقتيارۇلى.
قازاقستاندا اسقا بارسا دا, قوناققا كەلسە دە, كەتەرىندە داستارقانداعى استى جاۋ تالاعانداي سىپىرىپ-سيىرىپ الىپ كەتەتىن ءبىر جامان ادەت بار. كوگەنتۇگىپ قاريالار دا «بۇل اشارشىلىق كەزىنەن قالعان ادەت ەدى, قارنىمىز اسقا, ءينىمىز كيىمگە جارىسا دا وسى ءبىر داستۇرىمىزگە جات قىلىق قىر سوڭىمىزدان قالماي كەلەدى. قازىر اش جۇرگەن ەشكىم جوق. الايدا قازاق ايەلدەردى وتىرعان داستارقانىن تالاپ اكەتەتىن ارەكەتىن قويار ەمەس. مۇنداي ارەكەتتەن ۇيالمايتىن ەركەكتەر دە كوبەيدى. قوناققا كەلىپ, سىي تاباقتاعى جامباستى كەسپەي, «مىنانى نەمەرەلەرىمە اپارايىنشى» دەپ ۇيدەن الا كەلگەن الا دورباسىنا سۇڭگىتىپ جىبەرەتىن اقساقالدى دا; نازىردە كۇلشەگە تالاسىپ توبەلەسكەن كەلىندەردى دە كوزىمىز كورىپ ءجۇر. «بۇلارىڭىز نە؟ ءدام تاتقان داستارقاندى تالاپ اكەتۋ قاي اتاڭنىڭ سالتىندا بار ەدى؟» دەسەك, «سارقىت» الىپ جاتىرمىز دەپ ساڭق ەتە تۇسەدى.
ءيا, قازاقتا سارقىت الاتىن ءداستۇر بار. بىراق ول ۇيدەگى بالالارىڭنىڭ قارنىن تويعىزۋ ءۇشىن قالىپتاسقان ءداستۇر ەمەس. سارقىت – قازاق قوعامىنداعى ەجەلدەن كەلە جاتقان سالتتاردىڭ ءبىرى. تويدان, ايت مەيرامىنان ىرىمداپ كامپيت, قۇرت سياقتى دامنەن الىپ, ۇلكەن كىسىلەر (نەگىزىنەن, ايەلدەر) ۇيدەگى بالالارى مەن كەلىندەرىنە اكەلىپ اۋىز تيگىزەدى. سول سياقتى ۇلكەن تاباقتان قالعان ەتتى دە «سارقىت» دەپ, ونى دا جاستار ۇلكەن كىسىلەردىڭ جولىن, ابىرويىن بەرسىن دەپ ىرىم قىلىپ جەگەن. بۇرىن «سارقىت قايتادى» دەپ كەلىندەر ۇلكەندەردىڭ تاباعىن ادەيى كۇتىپ وتىراتىن. قازاق سالتىندا سارقىتتىڭ ىرىمدىق ءارى تاربيەلىك داستۇرلىك ماڭىزى زور. دەمەك, «ول تىقىر مەن بۇل تىقىر ۇقسامايدى», سارقىت الۋ مەن الدىڭا جايىلعان داستارقاندى تالاپ اكەتۋ مۇلدە ۇقسامايدى.
قازىر ەشكىم اش جۇرگەن جوق. كەيبىرەۋلەر بىرەۋدىڭ داستارقانىنان العان تاماقپەن وتباسىنىڭ ءبىر كۇندىك تاماعىن ايىرادى دەپ ايتا المايمىز. بۇل تەك ارىدان ايتساق, بالكىم, اشتىق داۋىردەن قالعان جامان ادەت عانا. «اۋرۋ كەتسە دە ادەت كەتپەيدى» دەگەندەي, شەتەلدە جۇرسەك تە تاماقتى دوربالاپ جۇرگەنىمىز – انە سونىڭ كورىنىسى. قازاقتىڭ ۇساقتالىپ بارا جاتقانىنىڭ دالەلى.
