– Sızdıŋ «Anaǧa aparar jol» atty kinokartinaŋyz qazırgı qazaq kinosynyŋ jemısı ekenı dausyz. Ony körermen jyly qabyldap otyrǧany da barşaǧa aian. Ülken jetıstık ülken küş-jıgerdı qajet ete me eken?
– Ärine, şyǧarmaşylyq jūmystyŋ qai türı de tereŋ tolǧanys pen köp eŋbektı, sonymen qatar, ızdenımpazdyqty qajet etedı. Onsyz jaqsy dünie tumaidy.
– Filmdı tüsıruge qanşa uaqyt kettı?
– Kinony tüsıru jūmystary 2015 jyldyŋ nauryz aiynda bas-talǧan. Özderıŋız kuä bolǧandai, ondaǧy kartinalar jyldyŋ är mezgılınde tüsırılgen. Soǧan orai, şyǧarmaşylyq jūmys ta qajet merzımge josparlanǧan bolatyn. Öitkenı kino jūmysy alaŋda tüsırumen ǧana bıtpeidı. Ony montajdau, öŋdeu, ärleu jūmystary bar. Degenmen būl kino tura bır jyldan keiın, iaǧni osy jyldyŋ nauryz aiynda daiyn boldy.
– Mamyr aiynda, iaǧni Jeŋıs künı qarsaŋynda osy kinonyŋ tūsauy kesıledı dep habarlanǧan edı. Bıraq körermenge küzge deiın kütuge tura keldı…
– Negızınde, būl kino «Qazaqfilm» AQ qoldauymen, «Novyi Mir Prodakşn» prodiuserlık kompaniiasynyŋ jetekşılıgımen tüsırıldı ǧoi. Al kinonyŋ körsetılımı, prokatqa şyǧaryluy mäselesın prodiuserlık kompaniialar özderı şeşedı. Menıŋ bılgenımdei, būl kinonyŋ köktemde körsetılmei qaluyna sebep bolǧan jaǧdailar bar. Ol – kinonyŋ keŋ taraluyna alǧyşart jasau, ony jarnamalau jūmystary. Öz basym būl kinonyŋ Jeŋıs künı qarsaŋynda körsetıluı mındettı edı dep oilamaimyn.
– Negızınde, soǧys jaily filmder az emes qoi. Sonda da «Anaǧa aparar joldy» Jeŋıstıŋ 70 jyldyǧyna arnaldy dep, soǧys taqyrybyna telıp qoiǧysy keletınder bar.
– Aldymen, būl filmnıŋ ideiasy qalai tuǧanyn aitaiyn. Men özım önerlı otbasynda düniege kelgenmın. Äke-şeşem de öner adamdary. Sondyqtan bolar, erekşe taǧdyrlardy äserlenıp aityp otyruşy edı. Bır joly bızdıŋ būrynǧy auylymyzda ūly soǧysqa ketken soŋ otyz jyl boiy jolyn tosqan ana turaly estıp qaldym. Şamasy, ūly maidanda qaza tapsa kerek. Bıraq anasynyŋ balasynyŋ ajalyna moiyn ūsynǧysy kelmeidı. Söitıp kün saiyn auyl syrtyna şyǧyp, bır aǧaştyŋ saiasyna otyryp, alysqa qarap, ūlyn tosumen bolady. Solai otyz jyl jürıptı… Osy äŋgıme menıŋ oiymda öşpestei bop qalyp qoidy. «Anaǧa aparar jol» filmın tüsıruge sol estelık türtkı boldy dep aita alamyn. Degenmen būl filmge köp adamnyŋ ülesı tidı. Ssenarii avtory Timur Jaqsylyqov köp eŋbek sıŋırdı. Sol sekıldı memleket qairatkerı Mūhtar Qūlmūhamed aǧamyz da öz ideiasyn qosyp, baiytqanyn aita ketu kerek. Filmnıŋ Bas prodiuserı – Äliia Nazarbaeva.
Jalpy, men būl kinonyŋ özegı soǧys taqyryby ǧana dei almaimyn. Öitkenı mūndaǧy kino siujetterde Qazaqstan aumaǧyndaǧy bırneşe tarihi oqiǧa qamtylǧan: ūjymdastyru kezeŋı, barşa halqymyzdyŋ tragediiasy – aşarşylyq, ekınşı düniejüzılık soǧys jäne soǧystan keiıngı jyldar… Osynyŋ bärın bır taǧdyr arqyly beinelep öttık. Bıraq mūnda adamdy tek qana mahabbat, ümıt saqtaityny meŋzelgendei bolady.
– Film qai tılde tüsırıldı?
– Kino kartinalar negızınde qazaq tılınde tüsırıldı. Bıraq ondaǧy keiıpkerlerdı retıne qarai orysşa da, türıkşe de söiletuge tura keldı.
– Būlai sūrap otyrǧanym, kinonyŋ qazaq tılındegı nūsqasy praim-taimǧa şyǧarylmaǧanyna köpşılık narazylyǧyn bıldırıp jatqan. Sızdıŋşe, körermennıŋ būl renışı orynsyz ba?
– Körermen renışı oryndy. Būl şynymen ökınıştı jaǧdai boldy. Negızınde filmdı prokatqa alyp, körermenge ūsynatyn kinoteatrlar halyqtyŋ sūranysy men yqylasyn özderı qadaǧalauy kerek edı. Osy jaǧdaidy baiqaǧannan keiın prodiuserlık kompaniiamen bırge tiıstı oryndarǧa hat jazyp, ūsynys jasadyq. Öz tarapymnan da ekı ret hat joldap, körermen talabyn eskeru qajettıgın aityp ötındım. Qazırgı künı būl qatelık rettelgen şyǧar, kinonyŋ qazaq tılınde körsetılımı köbeitılgen bolar dep oilaimyn. Jalpy, būqara halyqtyŋ der kezınde osyndai talap qoiyp, memlekettık tıldegı körsetılımderge qoldau bıldırıp jatqany menı de quantady.
– «Anaǧa aparar jol» filmındegı kino kartinalardyŋ öz elımızde ǧana emes, Belarus jäne Äzırbaijanda tüsırılgenı belgılı. Baku men Minskte negızgı ūrys epizodtary, sonyŋ ışınde «Dneprdı alu» körınısı tüsırılıptı. Jappai epizodtarǧa 500-den asa jıgıt qatyssa, olardyŋ arasynda arnaiy kaskaderler men Tötenşe jaǧdai qyzmetkerlerı de bolypty… Mūndai tuyndyǧa az qarajat ketpegen bolar?
– Rasynda da, kino kartinalar bırneşe elde tüsırıldı. Mysaly, Minskıde 30 ūrys qoiylymy tüsırıldı. Bız «Dneprdı alu» körınısınıŋ özın 10 kün tüsırdık. Jaŋa özıŋız aitqandai, kinoda jalpy 500-ge juyq jıgıt qatyssa, 300 jauyngerlık qaru-jaraq paidalanyldy. Mūnyŋ bärı bız üşın tehnikalyq jaǧynan ülken syn bolǧany ras. Bızdıŋ synalǧan, şiratylǧan tūsymyz da osy deuge bolady. Mūndaiǧa, ärine, az şyǧyn ketpeitını belgılı. Bıraq bız soǧan sai eŋbek ete aldyq dep oilaimyn. Öte salmaqty, ırı jobany jüzege asyru qolymyzdan keldı dep esepteimın.
– Naqty qanşa qarajat kettı, aita almaisyz ba?
– Kinonyŋ şyǧynyn prodiuserlık kompaniia moinyna alǧan. Sondyqtan men aita almaimyn. Bız būl jerde jobany jüzege asyruşy ǧanamyz.
– Kino kartinanyŋ «Euraziialyq köpır» halyqaralyq kinofestivalınde Gran-pridı iemdenuı, kinoda basty rölderdıŋ bırın somdaǧan aktrisamyz Altynai Nögerbektıŋ «Eŋ üzdık äiel benesı» jüldesın aluy qazaq kinosynyŋ jetıstıgı ekenı ras. Alda būl filmnıŋ taǧy qandai igılıgı bolady dep oilaisyz?
– Būl filmdı bız materialdyq paida tabu üşın tüsırgen joqpyz. Mūnda eŋ bastysy, ızgılık, patriottyq sezım, anaǧa, adamzatqa, tuǧan Otanǧa, otandastarǧa degen süiıspenşılık därıptelgen. Kino bügıngı taŋda qoǧamdaǧy eŋ ülken tärbie, ideologiia qūraly ekenı ras bolsa, būl kartina talai jürekke jylu beredı ǧoi dep oilaimyn.
Äŋgımelesken:
Näzira SAILAUQYZY
