Äsem bezendırılgen Aqmolanyŋ aq farfory älı de köz aldymyzdan kete qoiǧan joq. 60 jyldyq tarihy bar farfor zauytynyŋ būiymdary körmelerde, auksiondarda, järmeŋkelerde qoiylyp, Chehoslovakiia, Fransiia, Germaniia, Polşa, Liviia, Livan, Qytai halyqaralyq järmeŋkelerınde keluşılerdıŋ nazaryn talai özıne audartqan. Äsemdıgı köz quantatyn, älı de tūtynystan ketpegen, keide antikvariat dükenderınde kezdesetın būiymdary tek keŋester Odaǧy emes, älemge tanymal bolǧan Aqmola farfor zauytynyŋ tarihy turaly arhiv derekterı ne deidı?
Geologiialyq barlau jūmystarynyŋ nätijesınde tabylǧan keramikalyq saz balşyqtyŋ mol qoryn paidalanu maqsatynda Aqmola qalasynyŋ soltüstık batysynda 30-35 şaqyrym qaşyqtyqta eksperimentaldyq farfor zauyty aşylady. Zauyt 1937 jyly Karlag basqarmasynyŋ Töŋkerıs farfor zauyty retınde, 1939 jyldan Qazaq KSR ışkı ıster halyq komissariatynyŋ Aqmola oblysynyŋ oqşaulau oryndarynyŋ bölımı retınde «GULAG» jüiesındegı mekemelerdı qamtamasyz etetın tūrmysqa qajettı farfor būiymdaryn şyǧaruǧa arnalyp salynady. Zauytta ekınşı dünie jüzılık soǧys qarsaŋynda tūrmystyq ydystar: tabaqtar, keseler, stakandar men qoraptaǧy şailar, saptyaiaq pen tūz, būryş sauyttary şyǧaryla bastaidy. 1945 jyldan bastap negızgı būiymdarǧa qosa şäinekter şyǧarylady. 1961 jyldan Selinograd oblystyq atqaru komitetınıŋ jergılıktı önerkäsıp basqarmasynyŋ Selinograd farfor zauyty bolyp atalady. 
1939 jyly zauytta 100 adam jūmys ısteidı, jylyna 500 myŋ zat şyǧarsa, jaŋa ǧimaraty ıske qosylǧan 1970 jyldardyŋ ortasynda 600 adam jūmys ısteidı, tübıne kışkene ǧana qyzyl masaq beinelenıp, zauyttyŋ firmalyq belgısı qoiylǧan şäi ışetın servizder, aiaq-tabaqtardyŋ 30-dan asa türı şyǧaryla bastaidy. Zauyttyŋ janynan mamandar daiyndaityn, bılımın jetıldıretın 6 ailyq mektep (FZO) aşylady.
Zauyt alǧaş ret 1977 jyly «Vostochnyi», «Romaşka» servizderın Aljirdegı körmege aparady, būl servizder Mäskeu men Almatydaǧy Bükılodaqtyq halyq şaruaşylyǧy körmelerıne de qoiylady.
1968 jyldyŋ köktemınen 1972 jyldyŋ soŋyna deiın eskı nysannyŋ janynan jaŋa ǧimarat boi köteredı. Qūrylysqa 5 251 48 000 som (rubl) qarjy jūmsalady. Sehtarǧa otandyq jabdyqtarmen qatar Germaniiadan tehnikalyq jabdyqtar satyp alynady. Käsıporynda qospa daiyndau, qalyptyq, tunnel, kädesyi, beineleu sehtary jūmys ıstei bastaidy.
1939-68 jyldary barlyq önımder plastikalyq qalypqa salu jolymen jasalsa, 1969 jyldan bastap kädesyi būiymdaryn jasau sehynyŋ ıske qosyluyna bailanysty şlikerden qūiu ädısı meŋgerıledı. 1953-59 jyldary zauyt Qaraǧandy oblysynyŋ Şet audanynan äkelıngen dala şpatyn paidalansa, 1966 jyly dala şpaty men kvarsty almastyratyn jergılıktı granit tabylady. Önımderdı daiyndau üşın Ukrainadan – kvars qūmy, koalin, Kareliiadan – pegmatit, Belogor oblysynan – dala şpaty, Mäskeu oblysynan kovrov dolomitı paidalanyldy. 
1969 jyldan bastap Abaidyŋ, Amangeldı İmanovtyŋ, Jambyl Jabaevtyŋ, ǧaryşkerler künıne orai Nikolaevtyŋ, N.Ostrovskiidıŋ müsınderı, tyŋdy igeruge bailanysty «Kolos» jiyntyǧy, kofe, şäi servizderı, liker jiyntyqtary, qūmyralar, statuetkalar talǧammen äsem bezendırılgen türlı kädesyilar şyǧaryla bastaidy. Qazaqstan Respublikasynda memlekettık menşıkke jürgızılgen reformalau kezınde ozyq tehnologiiasy jäne aldyŋǧy qatarly öndırıs ädısı bar Selinograd farfor zauyty 1990 jyldyŋ 1 qaraşasynan «Selinfarfor» jalgerlık käsıporny bolyp qaita qūrylady. 1992 jyldyŋ 23 säuırınde qūryltaişy kelısımşart negızınde «Selinfarfor» käsıporny «Sefar» aksionerlık qoǧamyna ainalady. 1997 jyly 4 jeltoqsanda Aqmola oblystyq atqaru komitetınıŋ şeşımımen «Sefar» AQ qaryzyn ötei almai, jabylady. Aqmolanyŋ ırgesındegı farfor zauyty ornalasqan Farforovyi kentı käsıporyn jūmys ıstep tūrǧanda güldengen eldı meken bolatyn. Naryqtyq ekonomika zamanynda tūrǧyndar bıraz qiyndyqty bastan keşırdı.
Ǧaziza İSAHAN,
Nūr-Sūltan qalasy
memlekettık
arhivınıŋ ǧylymi-zertteu
bölımı basşysy
