Keiınnen qaita tabylǧandai, şyraǧy mazdaǧan klassikterdıŋ qataryna orys jazuşysy Georgii Grebenşikovty (1884-1964) bekem qosuǧa bolady.
Qaita oralǧan klassik
Ädebiet – jer şaryn şaranadai oraǧan kök mūhit tübındei zerttelmegen tūstary, alty qūrylyqtaǧy aşylmaǧan araldary mol siqyrly älem. Adamzat alǧa ozǧan saiyn onyŋ qūpiia qazynalary qordalana, molaia beredı. Oǧan bekzattyq pen müskındık, taŋdamalylyq pen grafomandyq qosa talas qylady, keide onysy şybyn janǧa talas qylǧandai sūmdyq baqtalas ymyrasyzdyqta ötedı. Qas talanttyŋ baǧy men sory teŋ.
Kıtap patşalyǧyn tūtas baǧyndyruǧa būl fäniden ötken nebır jer tıtıretken bileuşı imperatorlar, şahtar men handar, patşalardyŋ ükımı jürmes edı. «Şahnamenı» Dakikige bastatyp, ol jas ölgen soŋ, Firdausige jazdyrǧan parsy şahy öleŋnıŋ ūly baǧyn mäpelep ösırtkızdı, tuǧan elın jat jerlık ruhani yqpaldan araşalap, ana tılın ūlyqtatty. Mūnyŋ tübı, ūlyq Sözdıŋ qasietı memlekettıŋ zoraiuyna bastady.
Telegei teŋız lyqsyǧan ädebiettıŋ naǧyz aŋsary naǧyz talantty jazuşylardyŋ aidai esımderın jadtan öşırmeu bolyp tabylady. Araǧa jüzdegen jyldar men tūtas däuırler salyp keibır myqty jazuşylardyŋ attary jariia bolyp, anasynan qaita tuǧandai, jörgektelıp, ädebi ainalymǧa oralyp jatady. Būndai igılıktı qazynany endı märtebelı ädebiet eşqaşan qaiyra joǧaltpaidy.
Ambroz Birs, German Melvill siiaqty taŋǧajaiyp jazuşylar ūmytylyp baryp, üiırge qaita oralǧan qas şeberlerdıŋ özı.
Keiınnen qaita tabylǧandai, şyraǧy mazdaǧan klassikterdıŋ qataryna orys jazuşysy Georgii Grebenşikovty (1884-1964) bekem qosuǧa bolady.
Ädebietşı qauym bıle bermeitın būl jazuşynyŋ esımın alǧaş ret alqaly jiynda, 16 mamyrda QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda «Şyǧys Qazaqstannyŋ muzykalyq mūrasy» atty audiojinaqtyŋ tūsaukeserın ötkızgende, belgılı jazuşy Älıbek Asqar Altaidyŋ ruhaniiat bailyǧyn aitqanda erekşe ekpın tüsırıp aitty: «Bügın Mäskeude būl jazuşynyŋ tuǧanyna 130 jyl qūrmetıne orai ülken keş ötpekşı. Ol 1933 jyly İvan Buninmen qatar ädebiet boiynşa Nobel syilyǧyna ūsynylyp, Buninge öz erkımen jolyn bergen asa körnektı orys jazuşysy – Georgii Grebenşikov. Şyqqan tegı jaǧynan bızdıŋ tuysymyz. Qazaq hanynyŋ tūqymy».
Osyny tyŋdap tūrǧan bärımız eleŋ etpei qalmadyq. «Nobel syilyǧyna» laiyq tegeurın men qandas tuystyq qasietı qatar aitylǧan soŋ, mūnyŋ äserı küştı şyqty.
15 mamyr künı «Kazahstanskaia pravda» gazetınıŋ №164-165 nömırıne belgılı zertteuşı, ädebiettanuşy Sauytbek Abdrahmanovtyŋ «Ūmytylǧan esımder» aidarymen orys tılınde «Hanstvo Grebenşikova» atty tanymdyq maqalasy jariialanǧan eken.
Maqalada Georgii Grebenşikovtyŋ jazuşy bolǧanda älemdık daŋqqa laiyq tūlǧa ekenı jan-jaqty qamtylyp, ömır deregı men şyǧarmaşylyq qyrlary aitylǧan. Georgii Grebenşikov turaly alǧaşqy mälımet osylai tabyldy. Oqulyqqa engen naqty ocherk tärızdı özım üşın Grebenşikov älıppesın bastauǧa sebep boldy: «Grebenşikovtyŋ özı «Gones. Pisma s Pomperaga» atty kıtabynda» öz äkesı turaly jazady: «Ony balalyq şaǧynan qudalady, ūryp-soqty, dını basqa, hristian emes dep atady. Baǧzyda onyŋ arǧy atasy Altai handarynyŋ bırı bolǧan deidı, al onyŋ atasyn bala kezınde orystar jylqy üiırlerımen qosa ūrlap äketıp, qarşadaiynan qūldyqqa alynǧan. Mıne, sondyqtan da äkem eşqaşan mūqtajdyqtan, şahterdıŋ qūldyq qamytynan bosamai qoidy».
Qazaq tügılı, keiıngı orys ädebietı üşın G.Grebenşikov prozasy jūmbaq jer tärızdı, öitkenı, ärbır töl talanty bar ırı jazuşyny ülken qūrylyqqa balauǧa tatidy.
Mäskeudegı M.Gorkii atyndaǧy Ädebiet institutynda «Russkoe zarubeje» – «Şeteldegı orys ädebietı» pänı airyqşa entuziazm, revoliusiia qandy qyrǧynymen orys ruhy joǧaltqan qazynasyn qaita ielengen eiforiiamen oqytylǧan edı. Bes jyldyq oquda orys tılınde jazǧan ırılı-ūsaq aqyn-jazuşylaryn tügın qaldyrmai oqytty. Käsıbilıktıŋ joǧary deŋgeiı synǧa asa sirek ūşyraityn orys ädebietınıŋ eldık mūrattary düniejüzılık tūǧyrǧa laiyq mädeniettegı üstemdıktıŋ artyqşylyqtaryn anyq tanyp, asqan bılıktılıkpen, şynaiy süiıspenşılıkpen söz önerı – ädebietı arqyly ūlyqtalatyn. Ǧarıptıŋ küşı zor ekenın «Bukva ubivaet» degen bır aforizmge syidyrǧan dıni zerdege ūştasyp, ädebiet älemın ǧaryştyq keŋıstıkte şolumen qatar öz taqyrybyn mikroskoppen tanudy maqsat etken zertteuşı qauym ömır küşı de ǧarıpte ekenın aiqyn bıletın. Sondyqtan jaŋǧyrǧan ädebi esımder az bolmaityn.
Aleksandr Soljenisyndy meilınşe pır tūtqan 1990-jyldardyŋ bas şenı, onyŋ 6 tomdyǧy metroda satyldy, «Arhepelag GULAG» eŋ oqylatyn derektı ädebiet köşın bastap tūrdy. Ädebietpen bırge orystyŋ eldık ruhy jaŋǧyrdy. Orys emigrasiiasynyŋ alasapyran 1918 jyldardaǧy alǧaşqy tolqyny İvan Buninnen – onyŋ 1970-1980 jyldardaǧy üşınşı buyny Sergei Davlatovqa deiıngı aralyqta ädebi tuyndylar M.Gorkii atyndaǧy Ädebiet institutyndaǧy emtihanǧa kırdı. Tızım tym qomaqty ärı sapaly edı, solardyŋ arasynda Georgii Grebenşikov esımı bolǧany qazır esımde joq. Öitkenı, keibır aqyn-jazuşylardyŋ qalyŋ kıtaptaryn studentter jyly jauyp qaldyryp ketetın, oqyp ülgermeitın.
Eşten keş jaqsy dese, ädebiet üşın būl sözdıŋ qūdıretı orasan. Tırısınde däuırlep, ölgende ruhani elekten uaqyt qūrdymǧa ketıp qalatyn tekke ötken qairan jazuşylyq ǧūmyrdy itke bersın. «Öldı deuge syia ma, oilaŋdarşy, / Ölmeitūǧyn artyna söz qaldyrǧan» dep hakım Abai äuelde özın tanyp aitqan şyndyqtyŋ qūdıretıne jaryq düniede eşteŋe jetpeidı.
Şyǧystyq tegı körkem şyǧarmalarynda tasqa basqandai taŋbalanyp tūratyn Georgii Dmitrievich Grebenşikovtyŋ tarihi otany – altyndy tau Altai. Ol Şyǧys Qazaqstan oblysy Şemonaiha audanynda tuǧan. Zertteuşıler onyŋ qazaq taqyrybyna mol barǧanyn, babasynyŋ tılın bılgenın aitady. Onyŋ Aleksei Nikolaevich Belosliudovpen jaqyn dos bolǧany Sauytbek Abdrahmanovtyŋ maqalasynda jazylǧan. Belosliudov – Abai men onyŋ äuletın suretke tüsırgen ataqty fotograf. Qazaqtar turaly alǧaşqy pesa jazǧan Grebenşikov bolyp şyqty. Sonymen qatar, maqala avtory Serık Baihonovtyŋ Grebenşikov turaly kölemdı esse jazǧanyn, «Audarma» baspasy jazuşynyŋ 130 jyldyǧyna arnap, qazaq tılınde kıtabyn şyǧarǧaly jatqanyn mälımdeidı.
Altailyq bolu etnostyq tūrǧydan keŋ ūǧym. Altai, köne türkılerdıŋ tal besıgı – bır qoinauyn qazaq, bır betkeiın joŋǧar-qalmaq jailap, keide beibıt, soŋyra qandy qyrǧyn qylǧan ūly tau. Altai – Nikolai Rerih şambala dep Mūztaudan jer ūiyǧyn ızdegen, adamzat Täŋırmen tıldesudı aŋsaǧan ruh mekenı. Üş memleket şekarasy qiylysqan, taŋǧajaiyp sūlulyǧyn suretteuge tıl jetpes asqan köne türkınıŋ tal besıgı.
Tegı qazaq ekenın Georgii Grebenşikov artyna qaldyrǧan mol mūrasyn tanyǧan adamǧa jasyrmai aiǧaqtaidy. Būl sırä, tuǧan äkesın balalyq şaǧynan «nehrist» – dını böten dep atap, kırmelıgın betıne basa beretın naǧaşy jūrty şettetken jatbauyrlyq öz tegın süiuge, tüp näsılıne tartyp, bauyrmaldyq tanytuǧa sep bolary anyq. Rasynda qazaq qany tek arǧy babasynda ǧana bar, odan soŋǧy ūlttyq basymdylyq orys qany bolyp ketken jazuşyǧa qazaq taqyrybyn talmai jaza bergenı üşın eren riza bolasyŋ. Köşpelı näsıldıŋ Oksfordtan bıraq şyqqan qairan näsılı, mogikannyŋ soŋǧy tūiaǧyndai beimaza küi keşpegen. Közı tırısınde Sıbır ädebietınıŋ köş basynda tūrǧan Georgii Grebenşikovtyŋ dara, töltuma talantyn Kuprin siiaqty tūstastary tanyǧan, süiınış madaq söz aitqan. Al onyŋ Altaiyn jan-tänımen süigen jazuşylyq tılı netken şūraily.
Börı hikaiasy
Älqissa, teŋızdıŋ dämı tamşydan, G.D.Grebenşikovtyŋ «Qasqyr ǧūmyr» («Volchia jizn») atty äŋgımesı turaly söz. Būl äŋgıme alǧaş ret «Sovremennik» jurnalynda 1913 jyly, №11 sanynda jariialanǧan. 100 jyl būryn. Demek, araǧa bır ǧasyr salyp, jazuşy şyǧarmalary öz jūrtyna jetıp otyr. Şeber Alla taǧala qalauyn solai keltırdı dese eş artyǧy joq. Ūmytylu kezeŋı öttı. Şäkärım qajy özınıŋ zorlyq ölımge duşar bolyp, süiegı qūdyq tübınde 30 jyl jataryn äulielıkpen sezgendei, ǧadıl jany qinala aitpaqşy, «Mūtylǧannyŋ ömırı», ol simvoldyq ūǧym. Şynynda daryny ūmytylmaityn adamdar qap tübıne jatpaityn almas pyşaqtai uaqyttyŋ mylqau tysyn jaryp şyǧady.
«Qasqyr ǧūmyrda» – tüz taǧysy qasqyr ömırı suretteledı. Äŋgımedegı aş ana börı – keŋ polotnonyŋ jailauy, qūs qanaty jetkızbeitın jer tübındegı arqauy tärızdı. Jazuşynyŋ negızgı aitpaǧy būl emes. Qanşyq qasqyrdyŋ taǧdyry taŋdalǧanmen, būl äŋgımede orys pen qazaqtyŋ tiptık beinelerı jäne taǧdyr-talailary astarly surettelgen. Jazuşynyŋ ūly gumanizmı aiqyn berılgen, ol halyqtardy böle-jarmai teŋ qaraidy, adam balasyn meiırım tūnǧan ülken jüregımen süiedı. Şeke men Mitkanyŋ beinesın orys jazuşysy qatar süiıp suretteidı, olardyŋ osaldyǧy men ökınışıne nalyp, jan ızgılıgı bılınse-aq şattanady.
Börı – älmisaqtan, folklor, miftık sanadan berı ädebi kolorittı keiıpker. Börı meken – barǧan saiyn Balzaktyŋ filosofiialyq romanyndaǧy bylǧary terıdei quysyryla tüsken keŋ qonys, qūla tüz. Georgii Grebenşikovtyŋ realistık boiauy airyqşa qanyq, körkemdıgı klassika deŋgeiındegı äŋgımesınde qanşyq qasqyrdyŋ apanyn adam kör qazǧandai qazyp, qos böltırıgın tırıdei oljalaǧysy kelgen äreketı otyryqşylyq tūrmystyŋ köşpelı tūrmysqa jasaǧan qysymy, tarşylyqqa qamauy.
Būl mäŋgılık taqyrypty älemdık ädebiette Uiliam Folkner «Aiu» atty qas ülgı povesınde, Mūhtar Äuezov «Kökserek» atty şedevr äŋgımesınde stihiialyq körkemdık quatpen surettedı.
Bas keiıpker üşeu – mal baǧudan ajyraǧan qazaq Şeke, orys mūjyǧy, olaq aŋşy bolyp, jer köktı kezıp jüruge jaman üirengen, jalqau, şaruaǧa qyrsyz Mitka jäne aqsūr, aryq, kärı analyq qasqyr. Ata käsıbınen ajyraǧan Mitka men Şekenıŋ tūrmysy men mınezderınde bır ūqsastyq bar, orys aŋşynyŋ boiynan balalyq äumeserlık arylmaǧan, qazaqqa taŋsyq ormanşy boluǧa mäjbür, mal baqqan jūrttyŋ näsılınde balalyq jan tazalyǧy, meiırım, aŋqaulyq basym. Şeke barǧa qanaǧat qylsa, ol mınez, kedeişılıkten jirenbeu Mitkaǧa da tän. Ekeuınıŋ jas şamasy bır.
Altai Sıbırge ūlasady, äkesınıŋ bar maly jūttan qyrylǧannan keiın ormanşy batraq bolyp jūmysqa ornalasqan Şekenı avtor sol uaqytqa säikes daǧdymen «kirgiz», qyrǧyz ataidy. «Qazaq» etnonimı Qazan revoliusiiasynan keiın, Säken Seifullin siiaqty alaş arystary küş saluynyŋ arqasynda qaitarylǧan ūlt atauy.
«Alaida Şeke – kyrǧyz, ony bes Mitka er toqymnan jūlyp ala almaidy, sondyqtan da Mitkanyŋ qolynda eskı beşpenttıŋ qiyǧy qaldy». Qasqyrdy tap degende aitqanyna könbegen qazaqqa orys tamyry söitıp küş körsetedı. Jazuşy köşpelı näsıldıŋ taqymy atqa myqty ekendıgın ǧana surettep tūrǧan joq, ony süiınışpen aiǧaqtap tūr, basqaşa aitqanda, bes mūjyqtyŋ älı at üstındegı bır qazaqqa kelmeidı degen moiyndau söz.
Şeke men aqşulan, adam men aŋdy jazuşy atamekenınde, qūdaiy körşı qūqyǧyn būzbai, üilesımmen tırşılık etıp kele jatqanyn basa aitady. «Qasqyr ormanşymen būryn talai jolyqqan, nege ekenı belgısız, adam közı ony ylǧi qorqytatyn, al kenet şaŋqyldaǧan aşy dausy yqtiiarynan aiyrdy ».
Şeke sūr bie mınıp, artyna onyŋ qūlynyn ertıp jüredı, at üstınde yŋyldap än salady. Etnografiialyq derek, atqa mınse köŋılı toq qazaqqa tän ūlttyq sipat. Aqşulan keide kärılıkten kör tyşqan aulauǧa jaramai, aştan būratylyp jürse de, köz aldynda kölbeŋdep, jolyǧa beretın tügı jyltyraǧan, jal-qūiryǧy jelbıregen keş tuǧan qūlynǧa, būzauly ekı siyr, üş jylqy, bıraz eşkısı bar, Şekenıŋ malyna tük tiıspeidı. Öitkenı qazaq pen börı mınezı ūqsas, qazaq börıden üirengen sırä, jaqyn maŋǧa jolamai, barymta jasaidy, üiırlep alystan alady, börı de qasyndaǧy eldıŋ malyna qandy auyzyn salmaidy, qoregı üşın aulaqqa jortady.
Georgii Grebenşikov Şekenıŋ malyn surettegende, malsaq qazaqtyŋ közımen süiıp beineleidı. Kärı aqşulandy beinelegende avtor onyŋ körmegenı joq ekenın aita kele, aŋdy adam tärızdı keltıretını qyzyq.
Tūpnūsqada būl tūs bylai berılgen: «A tut na martovskih guliankah dostaetsia vsegda. Mujenki-to ne bolno laskovy. Drugoi gryzet-gryzet, muchaet-muchaet. İzvergi».
Ol qos sözdı süiedı, qanyndaǧy qazaqtyǧy qosarlanudan, oiǧa zerek, sözge şeber şeşendıgınen anyq bılınedı.
Mitka aŋşylyqty käsıp qylamyn dep şaruaşylyǧyn qojyratyp alǧan erınşek, beiqam, alaŋǧasar mūjyq. Onyŋ üi-jaiyn, şekpen jamylyp ūiyqtap jatqan jas balalaryn, tün aua üiıne şarşap jetkende äielı Arina aldyna qoiǧan borsyǧan üirek köjesın kespırsız, qiqy-jiqy daq tüsken tozǧan ülken aǧaş qasyqpen ışkenın, şekpennıŋ jyrtyǧynan ikonaǧa qarap, qasyǧynyŋ qabyrǧaǧa tüsken köleŋkesı Şekenıŋ domalaq taqyr basy ūzyn naizaǧa şanşuly tūrǧandai elestetın tūsyn suretteuı jazuşynyŋ tūrmystyq salt pen psihologiiany däl berude erekşe şeberlıgın tanytady. Būl kedeişılık obrazy, ärı ölım simvolikasy, ai men kün amanynda kesık bas közıne elestegenı, tülen türtıp, qasqyrdyŋ apanyna özı baryp ūrynuy Mitkanyŋ qara basyna körınedı. Söitıp, ol şiettei ekı balasy men äielın asyrauşysyz qaldyryp, eserlıgı men qasqyr saudalap, aqşa tapqysy kelgen aşköz paidakünemdıgınıŋ qūrbany bolady.
Georgii Grebenşikovtyŋ osynau detaldy suretteudegı iumory keremet: «Golova bezzvuchno prygala po stene, lomalas v uglu i lizala bogorodisu». Mitka däu qasyqty auzyna tyqqyştap, qyzyp ketken üirek sorpasyn ışıp otyrǧandyqtan, jūmyr qasyq keskını adam basyna keledı. «Adamnyŋ basy – Allanyŋ doby» degen qazaq ūltyna tän mūsylmanşyldyq jazmyş ideiasyn Georgii Grebenşikov aitqysy keletın tärızdenedı.
Jetı jyl ormanǧa bauyr basqan Şeke qarauyl bolǧany üşın 12 som aqşa alady. Bıraq, būl öte qauıptı jūmys. I Petr patşa ormanşylyqty «ūry käsıp» dep baǧalap, jalaqyny öte tömen taǧaiyndaǧan. «Mihalka İvanovich sam v izbuşku privozit. Cheke tolko rukoi tamgu – krujok s hvostikom – na bumage vyvedet». Orman bastyǧy qojaiyny ne berse, soǧan riza kırıptar, sauatsyz Şeke şimailap, taŋba saludy bıledı, solai jalaqysyn alady. Būl detal tiptık beinelerdı somdaudyŋ qas şeberı N.V.Gogoldyŋ Petruşkasyn eske salady. Sonymen qosa jazuşy qazaqtyŋ baiaǧy köşpelı tūrmys salty özgergenın, jaldanyp jūmysqa jegıletın kapitalistık qūrylys ainala ornai bastaǧanyn körsetedı.
Orman ūrlaityn mūjyqtar qasqyrdan jaman degen oi – Şekenıŋ oiy. Ūrylar Şekenı talai öltıre sabap, jazym qyla jazdaǧan. Baladai peiılı taza Şekege avtordyŋ yqylasy auyp otyrady, tün saiyn ūrlana aǧaş kesetın zūlym mūjyqtardy atyp tastauǧa Şeke aiaidy. Kesılgen aǧaş tübırlerı ūdaiy jairap jatady.
Şeke özı qūdaiy körşı köretın aqşulan qasqyrǧa aianyş, qūrmet sezımmen qaraidy. Jetı jyl qatar qazaq pen qasqyr beibıt tūrady. Sondyqtan ol özı ış tartyp, dostyq bıldıretın Mitka aŋşy ädeiı qasqyr aulauǧa kelgende, aqşulannyŋ apanyn körsetkısı kelmei, ızden köp adastyrady. Jazuşy äŋgımede «qasqyr», «oi-boi» degen sözdı qazaqşa qoldanady.
Ekeuara äŋgımede mysyq mūrt Mitka Şekenı şoqyndyrumen keleke qylatyny da döp detal. Eşkı qūmalaǧy şai tübınen şyqqanyn, qatynyŋ salaq degendı orys tamyry Şekenıŋ betıne zılsız basady. Is nasyrǧa şabatyn tūsy – Mitka Stepanych qasqyrdyŋ apanyn körset dep Şekenı qinaityn tūsy. «Sen nege menı aldaisyŋ!.. Olar saǧan tuys pa, sonda ne? Nege olardy sen jasyrasyŋ! Ait, ittıŋ basy!» – dep ūrsady orys mūjyq qazaqqa.
Jandy äŋgıme saryny arqyly orys jazuşysy kök börınıŋ kiesın astyrtyn aŋdatady. Börını totem sanaityn, türkıler börı anadan taraǧan degen aŋyzǧa ūiyǧan qazaq balasy saitandai azǧyruǧa könbei, aqşulannyŋ apanyn körsetpei ūzaq būltalaqtaidy. Ol Mitka özıne myltyq kezep, qoiarda qoimai zorlyq qylǧanda baryp, amaly tausylyp, apandy körsetuge mäjbür bolady. Artyna Mitkany mıngestırıp alǧan Şeke ormandy ainalyp jürıp alady. Bıraq aŋdyǧan jau almai qoimaidy, Mitka aŋşylyq qūmarlyǧy qozyp, jyn iektegendei qūtyryp, ymyraǧa kelmei, aqyry toǧai şetındegı apandy Şekege tapqyzady. Yrymşyl ürei buǧan Şeke bır pälenıŋ bastalaryn ışı sezedı. «Orys oiyna kelgenın ısteidı» degendı qazaq tüŋılıp aitsa kerek. Öitkenı dünietanymy bölek halyq ökılı keide qazaq qasterleitın obal men sauap, kienı oilamai, jandyny qor qylady.
Aŋ ınıne kelgende Mitka odan kördei iıs şyǧyp tūrǧanyn aŋdasa da, būl nyşandy äste qaperge almaidy. Aqyry ol apandy qazyp, bır böltırıktı Şekenıŋ üiıne arqanmen süirep keledı. Şeke myna sūmdyqtan auzyn jiyp almaidy, qas pen közdıŋ arasynda sūr bienıŋ qūlynyna aqşulan auyz salady. Qanǧa – qan, kekke – kek.
Georgii Grebenşikov şaǧyn äŋgımede dala zaŋyn būljytpai beredı. Özıne oq atqan Mitkany kektı aŋ atylyp kep, tamaǧyn jūlyp alady. Jaraly qasqyrdyŋ jan täsılım berer aqtyq sätın jazuşy realistık anyq keiıpte beredı. Kökbörı Täŋırıge şaǧym aitqandai, kökke qarap ūlidy. Adam qazyp astan-kestenın şyǧarǧan ūiasyna ol özın tırıdei kömedı, demı sonda bıtedı.
Būl realistık-tūrmystyq beineleuı aiqyn äŋgımede bır tüiır jalǧan suretteu, äsıreleu, asyra sılteu joq. Adamdardyŋ psihologiialyq portretı döp, däuırge tän tūrmystyq atributtar anyq, adam men tabiǧattyŋ qaişylyǧyn tūŋǧiyǧynan tartyp, tabiǧi beru täsılı qairan qaldyrady.
Orys klassikasynda aty altynmen jazyluǧa bek laiyq jazuşynyŋ bıregeiı – Georgii Dmitrievich Grebenşikov ekenı bır äŋgımesı arqyly-aq eş kümän tudyrmaidy. Artyna mol ädebi mūra qaldyrǧan jazuşy kıtaptaryn oqu arqyly qazaq halqy özınıŋ jandy portretın, obrazdar galereiasyn jiı tauyp alary aiqyn.
Altai kenge jäne tabiǧi talanttarǧa bai ölke. Pavel Nikolaevich Vasilev (1919-1937) Şyǧys Qazaqstan öŋırı, Zaisan, qazaq topyraǧynda tuǧan orystyŋ bırtuar aqyny, Iliias Jansügırovtyŋ «Dala» atty poemasynyŋ bır tarauyn qazaqşadan orys tılıne audarǧan.
Börı beine klassikalyq ädebiette sarqylmas qazynaly: būrynǧylardy aitpaǧanda, bertıngı Djek London, Seton-Tompson, Mūhtar Äuezov, Şyŋǧys Aitmatov – myqty jazuşylar şoǧyry onyŋ magiialyq qūdıretınen ainalyp ketken joq. Alaida, Georgii Grebenşikovtyŋ şaǧyn prozasyndaǧy «Qasqyr ǧūmyr» – būl adam ǧūmyryna teluge bolar filosofiialyq saryn-quaty zor zerlı dünie.
Georgii Grebenşikovtyŋ qūnarly prozasyna bastar soqpaq men üşın börıden bastaldy.
Aigül KEMELBAEVA
