Bügın bastalatyn Astana ekonomikalyq forumyna qatyspaqqa halyqaralyq därejedegı köptegen belgılı sarapşylar keldı. Olardyŋ arasynda täjıribelı dip-lomat, Türkı tıldes memleketter yntymaqtastyq keŋesınıŋ Bas hatşysy Halil Aqynjy da bar. Märtebelı meimanǧa gazetımız atynan bırer saual qoiudyŋ sätı tüsken-dı. Blis-äŋgıme bylaişa örbıdı.
– Aqynjy myrza, özıŋız Bas hatşylyǧyna bekıtılgen ūiym 2009 jyly Nahchyvan kelısımşarty negızınde qūrylǧanynan habardarmyz. Alaida būl halyqaralyq ins-titut jūmysy turaly aqparattyq keŋıstıkte maǧlūmat älı jetkılıksız sekıldı körınedı?
– Mūndai oimen kelısuge bolatyn şyǧar. Bızdıŋ keŋes hatşylyǧynyŋ qūrylǧanyna ekı jyldai bolsa da, älı ūiymdastyrylu kezeŋınde jürgenımızdı aita ketken jön. Halyqaralyq deŋgeidegı keŋestı aiaǧynan nyq tūrǧyzu üşın būl tıpten köp uaqyt emestıgıne tüsınıstıkpen qaraǧan läzım. Osynşa qysqa merzım ışınde bız baǧyt-baǧdarymyzdy anyqtau maqsatynda aitarlyqtai şarualar tyndyrǧanymyzdy joqqa şyǧara almaimyn. Qazırdıŋ özınde Türkı keŋesınıŋ jūmysyna özge halyqaralyq ūiymdar tarapynan qyzyǧuşylyq az emes. Al aqparattyq qoldau jaiyna kelsek, mäsele aldaǧy uaqytta müşe-memleketter media-keŋıstıgıne syn bolarlyqtai dep bılemın.
– Auyzekı qoldanysta «Türkı keŋesı» atalyp jürgen alqanyŋ negızdeluı, müşelerı jönınde, qysqa qaiyrǧanda, ne bıle alamyz?
– Atalǧan ıste Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ köşbasşylyǧy, bastamaşyldyǧy talassyz. Keŋeske bügınde tört memleket – müşe. Olar – Äzırbaijan, Qazaqstan, Qyrǧyzstan, Türkiia. Ūiymǧa müşe tüp-tamyrlas elder türkı tıldesterge ortaq jan-jaqty yntymaqtastyqty odan ärı tereŋdetu, mädeni mūralardy jaŋǧyrtu jäne tanytudy közdeidı. Is-qimyldarymyzdyŋ mazmūny, maqsat-müddelerımız, negızınen, Nahchyvan kelısımınde naqtylanǧan. Qūrylymdyq mehanizmderı mynadai: Memleket basşylarynyŋ keŋesı; Syrtqy ıster ministrlerınıŋ keŋesı; Aqsaqaldar alqasy; Aǧa lauazymdy qyzmetkerlerı komitetı; Hatşylyq. Mūnyŋ syrtynda TÜRKSOI, TürıkPA, Türkı ıskerler keŋesı, Türkı akademiiasy syndy tyǧyz bailanystaǧy qūrylymdar bar.
– Tarihtan mälım: türkıler tüp-tamyrlas. Äitse de bügıngı älem damudyŋ äldeqaida basqa däuırınde. Endeşe yntymaqtastyq jönındegı äŋgımemız ädetkı pafos qana emes pe?
– Dūrys-aq. «Bız tuysqanbyz, tübımız – bır» degendei jalyndy sözdı kez kelgen adam aita alady. Şyndyǧynda sol jaqyndyq ıs jüzınde körınıp tūruy tiıs. Türkıler bır boluy kerek. Bız ǧalamdyq därejedegı alapat qūbylystarǧa küş bırıktıre kırıskenımız abzal. Düniejüzındegı täuelsız memleketterde 130 million şamasynda türkı tıldes bauyrlar tūryp jatyrmyz. Ärqaisymyz özımızdı sany 130 million halyqtyŋ ökılı retınde maqtan tūtatyndai boluymyz şart…
– Astana ekonomikalyq forumyna delegatsyz. Jiyn jönınde, elordamyz turaly nendei oi tüidıŋız?
– Forumnyŋ jai-japsary qamtylǧan joba-josparynyŋ özı jetpıs bet eken. Osyǧan qarap-aq Qazaqstan qandai auqymdy şarany ūiymdastyrǧanyn şamalaimyz. Mūndai bastamany ekınıŋ bırı igere almaityny – şyndyq. Astanadai jaiqalǧan jas şahardy düniejüzıne tanyta tüsude halyqaralyq jiyndardyŋ rölı erekşe.
Erbolat QAMEN
