Memleket basşysy N.Ä.Nazarbaevtyŋ Qazaqstan halqyna Joldauy Qazaqstandyqtardyŋ äl-auqatynyŋ ösuı: tabys pen tūrmys sapasyn arttyru

Qūrmettı qazaqstandyqtar!

Bız täuelsızdık jyldary köp jūmys atqardyq.
Ekonomikasy qarqyndy damyp kele jatqan zamanaui progressivtı memleket qūryp, beibıtşılık pen qoǧamdyq kelısımdı qamtamasyz ettık. Sapaly ärı tarihi maŋyzy zor qūrylymdyq, konstitusiialyq jäne saia­si reformalar jürgızdık. Qazaqstannyŋ halyqaralyq bedelınıŋ artuyna jäne onyŋ aimaqtaǧy geosaiasi rölınıŋ küşeiuıne qol jetkızdık. Bız öŋırlık jäne jahandyq problemalardy şeşu ısıne zor jauapkerşılıkpen qaraityn jauapty ärı qalauly halyqaralyq serıktes retınde tanyldyq.
Qazaqstan TMD jäne Ortalyq Aziia elderı arasynan «EKSPO-2017» halyqaralyq körmesın ötkızu üşın älemdık qoǧamdastyq taŋdap alǧan bırınşı memleket boldy.
Bız Euraziia öŋırınıŋ qarjylyq, ıskerlık, innovasiialyq jäne mädeni ortalyǧy retınde qalyptasuyn qamtamasyz etıp, jaŋa elordamyz – Astanany saldyq.
Halyq sany 18 millionnan asyp, ömır süru ūzaqtyǧy 72,5 jasqa jettı.
Bız berık ekonomikalyq negız qalyptastyrdyq. Soŋǧy 20 jyl ışınde elımızge 300 milliard AQŞ dollary kölemınde tıkelei şetel investisiiasy tartyldy. Ekonomikany örkendetudıŋ negızı sanalatyn şaǧyn jäne orta biznes nyǧaiyp keledı. Dünie­jüzılık Banktıŋ biznes jürgızu jeŋıldıgı reitingınde Qazaqstan 190 eldıŋ ışınde 36-şy orynǧa köterıldı.
Bız ärdaiym syrtqy syn-qaterlerge der kezınde nazar audaryp, olarǧa daiyn bola bıldık. Soǧan bailanysty, men elımızdı jaŋǧyrtu jönınde qajettı baǧdarlamalyq bastamalar jasadym. Olardyŋ jüzege asyryluy tabysty damuymyzdyŋ negızgı faktoryna ainaldy. Bızdıŋ strategiialyq maqsatymyz – 2050 jylǧa qarai älemdegı ozyq damyǧan 30 eldıŋ qataryna qosylu. 2014 jyly elımızdıŋ infraqūrylymyn jaŋartatyn «Nūrly jol» keşendı baǧdarlamasyn ıske asyrudy bastadyq. Üş jyl būryn «100 naqty qadam» – Ūlt josparyn jariialadyq. Sodan keiın elımızdıŋ Üşınşı jaŋǧyruyna kırıstık. Onyŋ basty mındetı – Qazaqstannyŋ jahandyq bäsekege qabılettılıgın qamtamasyz etetın ekonomikalyq ösımnıŋ jaŋa modelın qūru.
Elımızdıŋ ornyqty damuy ömır süru deŋgeiın odan ärı arttyruǧa degen zor senım ūialatady. Bız jaŋa mındetterdı atqaruǧa daiynbyz.

Qūrmettı  otandastar!

Soŋǧy kezderı älemdık saiasi jäne ekonomikalyq transformasiia üderısterı küşeie tüstı. Älem qarqyndy türde özgerıp keledı. Myzǧymastai körıngen jahandyq qauıpsızdık jüiesınıŋ tūǧyry men halyqaralyq sauda erejelerı būzyluda. Jaŋa tehnologiialar, robottandyru men avtomattandyru eŋbek resurstaryna jäne adam kapitalynyŋ sapasyna qatysty talaptardy kürdelendırude. Qarjy jüielerınıŋ mülde jaŋa arhitekturasy tüzılude. Būl oraida qor naryqtary kezektı qarjy daǧdarysyna alyp keluı mümkın jaŋa «sabyn köbıgın» ürleude.
Bügınde jahandyq jäne jergılıktı problemalar toǧysa tüsude. Mūndai jaǧdaida syn-qaterlerge tötep berudıŋ jäne memlekettıŋ tabysqa jetuınıŋ kepılı eldıŋ basty bailyǧy – adamnyŋ damu mäselesı bolyp otyr. Ükımet, ärbır memlekettık organnyŋ, memlekettık kompaniianyŋ basşysy jūmys täsılderın özgertuı qajet. Qazaqstandyqtardyŋ äl-auqatynyŋ ösuı basty basymdyqqa ainaluǧa tiıs. Men lauazymdy tūlǧanyŋ jeke tiımdılıgın jäne qyzmetke laiyqtylyǧyn däl osy ölşemge säikes baǧalaityn bolamyn.
***
Qazaqstandyqtardyŋ äl-auqaty, eŋ aldymen, tabystarynyŋ tūraqty ösımı men tūrmys sapasyna bailanysty.

I. HALYQ  TABYSYNYŊ ÖSUI

Adam eŋbekqor bolyp, öz käsıbın jaqsy meŋgergende jäne laiyqty jalaqy aluǧa nemese jeke käsıp aşyp, ony damytuǧa mümkındık bolǧan kezde tabys artady. Memleket pen adamdardyŋ küş bırıktıruınıŋ arqasynda ǧana bız Jalpyǧa ortaq eŋbek qoǧamyn qūra alamyz.
Bırınşıden, Ükımetke 2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap eŋ tömengı jalaqyny 1,5 ese, iaǧni 28 myŋnan 42 myŋǧa deiın ösırudı tapsyramyn. Būl barlyq sala boiynşa türlı menşık nysandaryndaǧy käsıporyndarda jūmys ısteitın 1 million 300 myŋ adamnyŋ eŋbekaqysyn tıkelei qamtidy. Biudjettık mekemelerde jūmys ısteitın 275 myŋ qyzmetkerdıŋ eŋbekaqysy köbeiıp, orta eseppen 35 paiyz­ǧa ösedı. Osy maqsattarǧa 2019-2021 jyldarda respublikalyq biudjetten jyl saiyn 96 milliard teŋge bölu kerek. Osyǧan orai, endı, eŋ tömengı jalaqy eŋ tömengı künkörıs şegıne bailanysty bolmaidy. Eŋ tömengı jalaqynyŋ jaŋa mölşerı bükıl ekonomika auqymyndaǧy eŋbek­aqy ösımınıŋ katalizatoryna ainalady. Tömen jalaqy alatyn qyzmetkerlerdıŋ eŋbekaqysyn köteruge qatysty būl bastamany ırı kompaniialar qoldaidy dep senemın.
Ekınşıden, biznestı örkendetudıŋ tūraqty közderın qalyptastyryp, jeke investisiiany yntalandyru jäne naryq erkındıgın qoldau kerek. Däl osy biznes arqyly jaŋa jūmys oryndary aşylyp, qazaqstandyqtardyŋ basym bölıgı tabyspen qamtamasyz etıledı.
BIRINŞI. Bız 2010 jyldyŋ özınde «Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasyn ıske qostyq.
Öŋırlerge jūmys saparym barysynda mūnyŋ tiımdılıgıne köz jetkızdım. Baǧdarlamanyŋ qoldanylu merzımın 2025 jylǧa deiın ūzartu kerek. Osy baǧdarlamany jüzege asyru üşın jyl saiyn qosymşa kemınde 30 milliard teŋge böludı qarastyru qajet. Būl 3 jyl ışınde qosymşa kemınde 22 myŋ jaŋa jūmys ornyn aşuǧa, 224 milliard teŋge salyq tüsıruge jäne 3 trillion teŋgenıŋ önımın öndıruge mümkındık beredı.
EKINŞI. Ekonomikada bäsekelestıktı damytu jäne tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧy men tabiǧi monopoliialardyŋ qyzmetı üşın belgılenetın tarifter salasynda tärtıp ornatu maqsatymen batyl şaralar qabyldau kerek.
Kommunaldyq qyzmet pen tabiǧi monopoliialardy retteu salalarynda tariftıŋ jasaluy jäne tūtynuşylardan jinalǧan qarjynyŋ jūmsaluy älı künge deiın aşyq emes. Monopolisterdıŋ investisiialyq mındettemelerıne tiımdı monitoring pen baqylau jürgızılmei otyr.
Ükımet 3 ai merzım ışınde osy mäselemen ainalysyp, bäsekeles­tıktı qorǧau funksiiasyn eleu­lı türde küşeite otyryp, monopoliiaǧa qarsy vedomstvonyŋ jūmysyn reformalauy kerek. Būl – maŋyzdy mäsele, ol biznes üşın ketetın şyǧynnyŋ artuyna, adamdardyŋ naqty tabysyn azaituǧa äkep soqtyrady.
ÜŞINŞI. Biznestı zaŋsyz äkımşılık qysymnan jäne qylmystyq qudalau qaupınen qorǧaudy arttyra tüsu kerek.
2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap salyq zaŋnamasynyŋ būzyluy jönındegı qylmystyq jauapkerşılıktıŋ qoldanylu şegın, aiyppūldy ösıre otyryp, 50 myŋ ailyq eseptık körsetkışke deiın arttyrudy tapsyramyn. Sondai-aq, negızgı mındetı köleŋkelı ekonomikamen küres boluǧa tiıs Qarjy monitoringı komitetıne funksiialaryn bere otyryp, Ekonomikalyq tergeu qyzmetın qaita qūru qajet.
Bız «qolma-qol aqşasyz ekonomikaǧa» bet būruymyz kerek. Mūnda jazalauşy ǧana emes, sondai-aq biznestıŋ qolma-qol aqşasyz esep aiyrysuyn qoldau siiaqty yntalandyruşy qūraldarǧa da süiengen jön. Salyq jäne keden salasyndaǧy aqparattyq jüieler integrasiiasynyŋ aiaqtaluy äkımşılendırudıŋ aşyqtyǧyn arttyrady. Ükımet üş jyl ışınde ekonomikadaǧy köleŋkelı ainalymdy kem degende 40 paiyzǧa qysqartu üşın naqty şaralar qabyldauǧa tiıs.
Biznes öz jūmysyn jaŋadan bastau üşın 2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap salyqtyŋ negızgı somasy tölengen jaǧdaida, ösım men aiyppūldy alyp tastai otyryp, şaǧyn jäne orta biznes üşın «salyq amnistiiasyn» jürgızuge kırısudı tapsyramyn.
TÖRTINŞI. Eksportqa baǧyttalǧan industriialandyru mäselesı ekonomikalyq saiasattyŋ negızgı elementı boluǧa tiıs.
Ükımet öŋdeu sektoryndaǧy eksporttauşylarǧa qoldau körsetuge basa män beruı qajet.
Bızdıŋ sauda saiasatymyzda selqostyq bolmauǧa tiıs. Oǧan bızdıŋ tauarlarymyzdy öŋırlık jäne älemdık naryqta ılgerıletetın belsendı sipat darytu kerek. Sonymen bırge, halyq tūtynatyn tauarlardyŋ auqymdy nomenklaturasyn igerıp, «qarapaiym zattar ekonomikasyn» damytu üşın käsıporyndarymyzǧa kömektesu qajet. Būl eksporttyq äleuetımızdı jüzege asyru tūrǧysynan ǧana emes, sondai-aq ışkı naryqty otandyq tauarlarmen toltyru üşın de maŋyzdy.
Ükımetke öŋdeu önerkäsıbı men şikızattyq emes eksportty qoldau maqsatymen aldaǧy 3 jylda qosymşa 500 milliard teŋge böludı tapsyramyn.
Basymdyǧy bar jobalarǧa qoljetımdı nesie beru mındetın şeşu üşın Ūlttyq bankke kemınde 600 milliard teŋge kölemınde ūzaq merzımge qarjy böludı tapsyramyn.
Ükımet Ūlttyq bankpen bırlesıp, osy qarajattyŋ közdelgen maqsatqa jūmsaluyn qataŋ baqylaudy qamtamasyz etuı kerek. Irı ärı serpındı jobalardy jüzege asyru üşın şeteldık investorlarmen bırlesıp inves­tisiia salu qaǧidaty boiynşa jūmys ısteitın Şikızattyq emes sektorǧa bölınetın tıkelei investisiia qoryn qūru mäselesın qarastyru qajet. Sondai-aq, kölık-logistika jäne basqa da qyzmet körsetu sektorlaryn ılgerıletu jönındegı jūmystardy jandandyru kerek.
Bai tabiǧatymyz ben mädeni äleuetımızdı paidalanu üşın syrt­tan keletın jäne ışkı turizmdı damytuǧa erekşe köŋıl bölu qajet. Ükımet qysqa merzımde salalyq memlekettık baǧdarlama qabyldauǧa tiıs.
BESINŞI. Agroönerkäsıp keşenınıŋ äleuetın tolyq ıske asyru kerek.
Negızgı mındet – eŋbek önımdılıgın jäne qaita öŋdelgen auyl şaruaşylyǧy önımınıŋ eksportyn 2022 jylǧa qarai 2,5 ese köbeitu. Memlekettık qoldaudyŋ barlyq şaralaryn elımızge zamanaui agrotehnologiialardy auqymdy türde tartuǧa baǧyttau qajet. Bız ikemdı ärı yŋǧaily standarttardy engızu jäne auyl şaruaşylyǧy salasyndaǧy bedeldı şeteldık mamandardy – «aqyldy adamdardy» tartu arqyly salany basqarudyŋ üzdık täjıribesın paidalanuymyz kerek. Auyl käsıpkerlerıne şaruaşylyq jürgızudıŋ jaŋa daǧdylaryn üiretu üşın jappai oqytu jüiesın qalyptastyrǧan jön. Ükımetke aldaǧy 3 jyl ışınde osy maqsattarǧa jyl saiyn qosymşa kemınde 100 milliard teŋge qarastyrudy tapsyramyn.
ALTYNŞY. İnnovasiialyq jäne servistık sektorlardy damytuǧa erekşe köŋıl bölgen jön.
Eŋ aldymen, «bolaşaqtyŋ ekonomikasynyŋ» balamaly energetika, jaŋa materialdar, biomedisina, ülken derekter, zattar internetı, jasandy intellekt, blokchein jäne basqa da baǧyttaryn ılgerıletudı qamtamasyz etu qajet. Elımızdıŋ jahandyq älemdegı orny men rölı keleşekte naq osylarǧa bailanysty bolady.
Ükımetke Nazarbaev Universitetımen bırlesıp, naqty jobalardy anyqtai otyryp, ärbır baǧyt boiynşa arnaiy baǧdarlamalar äzırleudı tapsyramyn. Universitet bazasynda jasandy intellekt tehnologiiasyn äzırleumen ainalysatyn ǧylymi-zertteu institutyn qūru sondai jobalardyŋ bırı bola alady.
JETINŞI. Naqty ekonomikany örkendetu üşın qarjy sektorynyŋ rölın küşeitıp, ūzaq merzımdı makroekonomikalyq tūraqtylyqty qamtamasyz etu qajet.
Baǧanyŋ ösuı, qarjylandyruǧa qoljetımdılık, bankterdıŋ ornyqtylyǧy – mıne, osy mäseleler köbıne qazır jūrttyŋ qyzyǧuşylyǧyn tudyryp otyr. Ūlttyq bank Ükımetpen bırlesıp, qarjy sektoryn jäne naqty sektorlardy sauyqtyru, infliasiia­ǧa qarsy keşendı saiasat jürgızu mäselelerın jüielı türde şeşudı bastauy kerek. Qalyptasqan jaǧdaida ekonomikany, äsırese, öŋdeu sektory men şaǧyn jäne orta biznestı nesielendırudı ūlǧaitu öte maŋyzdy. Sondai-aq, zeinetaqy aktivterı men äleumettık saqtandyru jüiesınıŋ resurstaryn basqaru tiımdılıgın arttyryp, balamaly qarjy qūraldaryn – qūndy qaǧaz naryǧy, saqtandyru jäne basqa da salalardy naqty damytu kerek.
Biznestı şetel investisiiasymen, kapitalǧa qoljetımdılıkpen qamtamasyz etu ısınde «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǧy maŋyzdy röl atqaruǧa tiıs. Bız jeke sotty, qarjy retteuışın, birjany arnaiy qūrdyq. Barlyq memlekettık organdar men ūlttyq kompaniialar osy alaŋdy belsendı paidalanyp, onyŋ tez qalyptasuyna jäne damuyna atsalysuy kerek.
***
Atalǧan şaralardyŋ tiımdı jüzege asyryluy jalaqynyŋ ösuı men jaŋa jūmys oryndarynyŋ aşyluy esebınen qazaqstandyqtardyŋ tabysyn arttyrady. Būl üderıster ärdaiym Ükımettıŋ basty nazarynda boluǧa tiıs.

II. TŪRMYS SAPASYN ARTTYRU

Äl-auqatymyzdyŋ ekınşı bır sipaty – ömır süru deŋgeiınıŋ artuy.
Bılım berudıŋ, densaulyq saqtau salasynyŋ, tūrǧyn üidıŋ sapasy men qoljetımdılıgı, jaily jäne qauıpsız jaǧdaida ömır süru mäselelerı ärbır qazaqstandyq otbasyna qatysty. Osyǧan orai, Ükımet äleumettık sektorǧa, qauıpsızdık pen infraqūrylymǧa män bere otyryp, biudjet şyǧys­tarynyŋ basymdyqtaryn qaita qarauǧa tiıs.
BIRINŞI. 5 jyl ışınde bılım, ǧylym, densaulyq saqtau salalaryna barlyq közderden jūmsalatyn qarajatty ışkı jalpy önımnıŋ 10 paiyzyna deiın jetkızu qajet.
Qarjylandyrudy halyqqa qyzmet körsetu sapasyn eleulı türde arttyrudy qamtamasyz etetın tiıstı reformalardy jüzege asyru üşın baǧyttau kerek.
EKINŞI. Mektepke deiıngı bılım beru sapasyn tübegeilı jaqsartu kerek.
Oilau negızderı, aqyl-oi men şyǧarmaşylyq qabıletter, jaŋa daǧdylar sonau bala kezden qalyptasady.
Bılım beru ısınde 4K modelıne: kreativtılıktı, syni oilaudy, kommunikativtılıktı damytuǧa jäne komandada jūmys ıstei bıluge basty nazar audaryluda. Būl salada bılıktılık talaptaryn, oqytu ädısın, tärbie­şılerdıŋ jäne balabaqşadaǧy basqa da qyzmetkerlerdıŋ eŋbegıne aqy töleu jüiesın qaita qarau qajet. Bılım jäne ǧylym ministrlıgı äkımdıktermen bırlesıp, biyl tiıstı «Jol kartasyn» äzırleuı kerek.
ÜŞINŞI. Orta bılım beru jüiesınde negızgı täsılder belgılengen, qazırgı kezeŋde solardyŋ oryndaluyna basa nazar audarǧan jön.
Nazarbaev ziiatkerlık mektepterınıŋ oqytu jüiesı men ädıs­temesı memlekettık mektepter üşın bıryŋǧai standart boluǧa tiıs. Būl mektep bılımın reformalaudyŋ qorytyndy kezeŋı bolady.
Bılım sapasyn baǧalau jüiesı halyqaralyq standarttarǧa negızdeluge tiıs. Orta mektepterdıŋ özınde balalardy meilınşe sūranysqa ie mamandyqtarǧa beiımdep, käsıbi diagnostika jürgızu maŋyzdy. Būl oqytudyŋ jeke baǧdaryn jasauǧa jäne oquşy men mūǧalımnıŋ oqu jüktemesın azaituǧa mümkındık beredı.
Balalar qauıpsızdıgınıŋ maŋyzdylyǧyn eskerıp, bükıl mektepter men balabaqşalardy beinebaqylau jüiesımen qamtamasyz etudı, mektep psihologtarynyŋ jūmysyn küşeitudı jäne basqa da däiektı şaralardy jüzege asyrudy tapsyramyn.
Bılım aludyŋ qoljetımdılıgın arttyru maqsatymen oquşylarǧa oryn jetıspeitını, mektepterdıŋ üş auysymda oqytu jäne apat jaǧdaiynda bolu problemalary meilınşe sezılıp otyrǧan öŋırler üşın Ükımetke 2019-2021 jyldarǧa arnalǧan biudjetten qosymşa 50 milliard teŋge qarastyrudy tapsyramyn.
TÖRTINŞI. Kelesı jyly «Pedagog märtebesı turaly» zaŋdy äzırlep, qabyldau qajet dep sanaimyn.
Būl qūjat mūǧalımder men mektepke deiıngı mekemeler qyzmetkerlerı üşın barlyq igılıktı qarastyryp, jüktemenı azaituǧa, jönsız tekserıster men mındetten tys funksiialardan araşalauǧa tiıs.
BESINŞI. Joǧary bılım beru ısınde oqu oryndarynyŋ maman daiyndau sapasyna qatys­ty talaptar küşeitıledı.
Bız granttardyŋ sanyn köbeittık, endı jauapkerşılıktıŋ kezeŋı keldı.
Joǧary oqu ornynyŋ tabys­tylyǧyn baǧalaudyŋ basty kriteriiı – oqu bıtırgen studentterdıŋ jūmyspen qamtyluy, jalaqysy joǧary jūmysqa ornalasuy.
Joǧary oqu oryndaryn ırılendıru saiasatyn jürgızu qajet. Naryqta joǧary sapaly bılım berudı qamtamasyz etetınderı ǧana qaluǧa tiıs. Nazarbaev Universitetınıŋ täjıribesıne süienıp, üzdık şeteldık top-menedjerlerdı jūmysqa tartu arqyly älemnıŋ jetekşı universitetterımen ärıptestık ornatu maŋyzdy. Qazırgı bılım infraqūrylymynyŋ bazasynda Nazarbaev Universitetınıŋ ülgısımen öŋırlık jaŋa joǧary oqu ornyn qūru qajet dep sanaimyn.
ALTYNŞY. Medisinalyq qyzmet sapasy halyqtyŋ äleumettık köŋıl-küiınıŋ asa maŋyzdy komponentı bolyp sanalady.
Eŋ aldymen, äsırese auyldyq jerlerde alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömektıŋ qoljetımdı boluyn qamtamasyz etu qajet. Alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömek körsetetın qyzmetkerlerdı yntalandyru üşın 2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap aurulardy emdeu ısın basqarudyŋ jaŋa täsılderın engızgen uchaskelık medisina qyzmetkerlerınıŋ jalaqysyn kezeŋ-kezeŋmen 20 paiyzǧa köbeitudı tapsyramyn. Osy maqsattarǧa kelesı jyly 5 milliard teŋge bölınedı.
2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap barlyq emhanalar men auruhanalar medisinalyq qūjattardy qaǧazsyz, sifrlyq nūsqada jürgızuge köşuge tiıs. Būl 2020 jylǧa qarai bükıl tūrǧyndardyŋ elektrondy densaulyq pasporttaryn jasauǧa, kezekterdı, biurokratiiany joiuǧa, qyzmet körsetu sapasyn arttyruǧa mümkındık beredı.
Osyǧan deiın jasalǧan kardiologiialyq jäne neirohirurgiia­lyq klasterlerdıŋ täjıribesın paidalanyp, 2019 jyly Astanada Ūlttyq ǧylymi onkologiialyq ortalyqtyŋ qūrylysyn bastau kerek. Osylaişa bız köptegen adam ömırın saqtap qalamyz.
JETINŞI. Öŋırlık deŋgeidegı rezervterdı tauyp, būqaralyq sport pen dene şynyqtyrudyŋ qoljetımdılıgın arttyru qajet.
Ükımetke jäne äkımderge kem degende 100 dene şynyqtyru-sauyqtyru keşenın saludy tapsyramyn. Sondai-aq, qoldanystaǧy, äsırese mektepterdegı sport ǧimarattaryn tiımdı paidalanyp, dene şynyqtyrumen ainalysu üşın aulalardy, park­terdı, saiabaqtardy jabdyqtau qajet.
SEGIZINŞI. Ūlt saulyǧy – memlekettıŋ basty basymdyǧy. Būl – qazaqstandyqtar sapaly azyq-tülıktı paidalanuǧa tiıs degen söz.
Bügınde halyqty sapasyz ärı densaulyqqa jäne ömırge qauıp töndıretın tauarlar men körsetıletın qyzmetterden qorǧaityn tūtas saiasat joq. Ükımetke şaralar qabyldaudy jäne osy jūmysty retke keltırudı tapsyramyn. Kelesı jyldan bastap Tauarlar men körsetıletın qyzmet sapasyn jäne qauıpsızdıgın baqylau komitetı jūmysyn bastauǧa tiıs. Onyŋ qyzmetı, eŋ bastysy, azyq-tülıkke, därı-därmekke, auyzsuǧa, balalar tauaryna, medisinalyq qyzmet körsetuge saraptama jürgızudı qamtityn bolady. Būl üşın zamanaui zerthanalyq bazany qamtamasyz etıp, bılıktı mamandar ştatyn qalyptastyru qajet. Būl oraida, tūtynuşylardyŋ qūqyqtaryn qorǧaityn qoǧamdyq ūiymdardy institusionaldy tūrǧydan küşeitıp, olardy belsendı paidalanǧan jön.
Bız ärdaiym bizneske kömek körsetemız, bıraq adam, onyŋ qūqyqtary men densaulyǧy maŋyzdyraq.
Memleket äkımşılık kedergılerdı azaitu barysynda köptegen tekserısten, rūqsat beru jäne basqa da räsımderden bas tartty. Sondyqtan, ūsynylatyn tauarlardyŋ, körsetıletın qyzmetterdıŋ sapasy men qauıpsızdıgı üşın biznes qoǧamdas­tyǧy da jauap beredı.
Jalpy, biznes paida tabudy ǧana emes, sondai-aq, memleketpen bırlesıp azamattarymyzdyŋ qauıpsızdıgı men jaily tūrmysyn qamtamasyz etudı de oilauy kerek.
***
Halyqqa sapaly äleumettık qyzmet körsetu ısı tūrǧyn üi jaǧdaiyn jaqsartu, elımızdegı kez kelgen eldı mekende jaily ärı qauıpsız ömır süru sipatyndaǧy mol mümkındıktermen üilesımdı türde tolyǧa tüsuge tiıs.

III. ÖMIR SÜRUGE JAILY ORTA QALYPTASTYRU

Jailylyq degenımız – eŋ aldymen, tūrǧyn üidıŋ qoljetımdılıgı, aulanyŋ ädemılıgı men qauıpsızdıgı, tırşılıkke jäne jūmys ısteuge qolaily eldı mekennıŋ jäne sapaly infraqūrylymnyŋ boluy.
BIRINŞI. Sapaly ärı qoljetımdı tūrǧyn üi.
Bügınde bız tūrǧyn üi qūrylysyna zor serpın berıp otyrǧan «Nūrly jer» baǧdarlamasyn tabysty ıske asyrudamyz.
Tūrǧyn üi ipotekasynyŋ qoljetımdılıgın arttyratyn jaŋa auqymdaǧy «7-20-25» baǧdarlamasy qolǧa alyndy.
Äkımderge jergılıktı biudjet esebınen jeŋıldetılgen ipoteka boiynşa alǧaşqy jarnany ışınara subsidiialau mäselesın pysyqtaudy tapsyramyn. Mūndai tūrǧyn üi sertifikattaryn beru bılıktılıgı joǧary pedagogter, medisina qyzmetkerlerı, poliseiler jäne öŋırge qajettı basqa da mamandar üşın ipotekanyŋ qoljetımdılıgın arttyrady. Sondai-aq, halyqtyŋ äleumettık tūrǧydan älsız toptary üşın ırı qalalarda jaldamaly tūrǧyn üi qūrylysyn ūlǧaitu qajet. Būl şaralar 250 myŋnan astam otbasy üşın tūrǧyn üi jaǧdaiyn jaqsartuǧa mümkındık beredı.
Biudjet esebınen salynatyn jappai qūrylys alaŋdaryna arnalǧan injenerlık infraqūrylym jürgızudı qosa alǧanda, memleket bes jyl ışınde 650 myŋ otbasyǧa nemese 2 millionnan astam azamattarymyzǧa qoldau körsetedı.
EKINŞI. Elımızdıŋ aumaqtyq damuyna jaŋa täsılder engızudı qamtamasyz etu qajet.
Bügınde jetekşı elderdıŋ ekonomikasy, köbıne, jahandyq qalalar nemese megapolister arqyly tanylady.
Älemdık ışkı jalpy önımnıŋ 70 paiyzdan astamy qalalarda tüzıledı.
Bızdıŋ öz tūrmys-saltymyz tarihi qalyptasty, monoqalalary men şaǧyn oblys ortalyqtary bar agrarly ekonomika basymdyqqa ie boldy. Sondyqtan 18 million halqy bar el üşın millionnan astam tūrǧyny bar 3 qalanyŋ boluy, sonyŋ ışınde 2 qalanyŋ täuelsız Qazaqstan däuırınde osy qatarǧa qosyluy – ülken jetıstık.
Astana men Almaty elımızdegı ışkı jalpy önımnıŋ 30 paiyz­dan astamyn qazırdıŋ özınde qamtamasyz etıp otyr. Bıraq, qalalardyŋ infraqūrylymy käsıporyndar men tūrǧyndardyŋ jedel ösıp kele jatqan qajettılıkterıne sai bola bermeidı.
Soŋǧy jyldary bız «Nūrly jol» baǧdarlamasy boiynşa respublikalyq maŋyzy bar infraqūrylym qalyptastyrdyq. 2015 jyldan bastap 2400 şaqyrym avtomobil joly salyndy jäne qaita jöndeldı. Būl jūmystar jalǧasuda jäne 2020 jylǧa deiın qosymşa 4600 şaqyrym jol paidalanuǧa berıledı. Endı öŋırlık jäne qalalyq infraqūrylymdy jüielı türde damytqan jön. Osy maqsatqa orai biyl qarjylandyru kölemı artty: jergılıktı maŋyzy bar joldarǧa 150 milliard teŋgege deiın, auyldyq jerlerdı sumen qamtuǧa 100 milliard teŋgege deiın qarajat bölındı. Äkımder osy qarajattyŋ esebınen öŋırlerdegı meilınşe ötkır problemalardy şeşuge küş jūmyldyruy kerek.
Ükımet būl mındettı jüie­lı qolǧa alyp, qosymşa inf­raqūrylymdyq mäseleler tızımın jasap, jobalardy baǧalap, olardy qarjylandyru közderın ızdep tabuy qajet. Jaŋa mektepter, balabaqşalar, auruhanalar qūrylysyn eldı mekenderdı damytu josparlarymen ūştastyru qajet, sondai-aq, būl sektorǧa jeke investorlardy tartu üşın jaǧdai jasaǧan jön. Sonymen qatar, «infraqūrylym adamdarǧa» modelınen «adamdar infraqūrylymǧa» modelıne bırte-bırte köşu qajet. Būl eldı mekenderdı ırılendıru ısın yntalandyryp, bölınetın qarajatty paidalanu tiımdılıgın arttyratyn bolady. Ärbır öŋır men ırı qala bäsekege qabılettılıktıŋ qolda bar basymdyqtaryn eskerıp, özındık ornyqty ekonomikalyq ösu jäne jūmyspen qamtu modelıne süiene otyryp damuǧa tiıs. Osyǧan orai, tırek sanalatyn auyldardan bastap respublikalyq maŋyzy bar qalalarǧa deiıngı türlı eldı mekender üşın öŋırlık standarttar jüie­sın äzırleu kerek. Būl standart äleumettık igılıkter men körsetıletın memlekettık qyzmetterdıŋ tızımı men qoljetımdılıgınıŋ, kölık, mädeni-sporttyq, ıskerlık, öndırıstık, sifrlyq infraqūrylymmen qamtamasyz etıludıŋ naqty körsetkışterın jäne basqa da mäselelerdı qamtuǧa tiıs.
Ekologiialyq ahualdy jaqsartu, sonyŋ ışınde ziiandy zattardyŋ taraluy, topyraqtyŋ, jerdıŋ, auanyŋ jaǧdaiy, qaldyqtardy joiu, sondai-aq onlain türınde erkın qoljetımdı ekologiialyq monitoring jürgızu jüiesın damytu jönındegı jūmystardy küşeitu qajet.
Mümkındıgı şekteulı tūlǧalarǧa arnalǧan «kedergısız orta» qalyptastyruǧa zor män berıluge tiıs.
2019 jyldyŋ 1 qyrküiegıne deiın elımızdıŋ basqarylatyn urbanizasiiasynyŋ jaŋa kartasyna ainalatyn elımızdıŋ 2030 jylǧa deiıngı aumaqtyq-keŋıstıktık damuynyŋ boljamdy shemasyn äzırleudı tapsyramyn.
Praktikalyq şaralardy jüzege asyru üşın naqty ıs-şaralardy, jobalardy jäne qarjylandyru kölemın körsete otyryp, Öŋırlerdı damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı pragmatikalyq baǧdarlamasyn äzırleudı tapsyramyn.
Öŋırlık damudyŋ atalǧan aspektılerı ıske asyrylu merzımderı 2025 jylǧa deiın ūzartyluǧa tiıs «Nūrly jol» jäne «Nūrly jer» memlekettık baǧdarlamalarynda eskerıluı kerek.
Bırınşısı kölık infraqūrylymyn damytuǧa, ekınşısı kommunaldy jäne tūrǧyn üi qūrylysyndaǧy mındetterdı şeşuge baǧyttaluǧa tiıs.
Būl baǧdarlamalardyŋ «ekınşı tynysyn» aşu kerek.
ÜŞINŞI. Qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysyna tereŋ jäne sapaly özgerıster qajet.
Qauıpsızdık tūrmys sapasynyŋ ajyramas bölıgı bolyp sanalady.
Işkı ıster organdarynyŋ qyzmetkerlerı qylmyspen küreste «aldyŋǧy şepte» jüredı, köbıne öz basyn qaterge tıgıp, azamattardy qorǧaidy. Sonymen qatar, qoǧam qūqyq qorǧau organdarynyŋ, eŋ aldymen, polisiia jūmysynyŋ tübegeilı jaqsaruyn kütıp otyr.
Ükımetke Prezident Äkımşılıgımen bırlesıp, «Işkı ıster organdaryn jaŋǧyrtu jönındegı jol kartasyn» qabyldaudy tapsyramyn. Reformalar 2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap jüzege asyryla bastauǧa tiıs.
Bırınşıden, Işkı ıster ministrlıgınıŋ ştattyq sanyn oŋtailandyryp, polisiiany özıne tiesılı emes funksiialardan aryltu qajet.
Ünemdelgen qarajatty poliseilerdıŋ jalaqysyn köbeituge, olardyŋ tūrǧyn üi jäne özge de äleumettık mäselelerın şeşuge baǧyttaǧan jön.
Ekınşıden, polisiia qyzmetkerınıŋ jaŋa standartyn bekıtıp, mansaptyq ılgerıleu, sondai-aq, polisiia akademiialary arqyly kadrlardy daiarlau men ırıkteu jüiesın özgertu kerek.
Qyzmetkerlerdıŋ bärı qaita attestasiialaudan ötuge tiıs. Tek üzdıkterı ǧana qyzmetın jalǧastyrady.
Üşınşıden, halyqpen jūmys ısteudıŋ jaŋa zamanaui formattaryn engızıp, polisiiany baǧalaudyŋ kriteriilerın tübegeilı özgertken jön.
Polisiianyŋ jūmysyn servistık modelge köşıru qajet.
Azamattar sanasynda poliseiler jazalauşy emes, kerısınşe, qiyn jaǧdaida kömek körsetuşı degen tüsınık ornyǧuy kerek.
Qalalyq jäne audandyq ışkı ıster organdary janynda Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynyŋ qaǧidaty boiynşa azamattardy qabyldau üşın qolaily jaǧdai jasau qajet.
Qazaqstannyŋ bükıl qalalaryn qoǧamdyq qauıpsızdıkke monitoring jürgızu jüielerımen jabdyqtau kerek. Qoǧam tarapynan bıldırılgen senım deŋgeiı jäne halyqtyŋ özın qauıpsız sezınuı polisiia jūmysyn baǧalaudyŋ negızgı ölşemderı boluǧa tiıs.
TÖRTINŞI. Sot jüiesın odan ärı jaŋǧyrtu.
Soŋǧy jyldary köp jūmys atqaryldy, degenmen, basty mındet – sottarǧa degen senımnıŋ joǧary deŋgeiın qamtamasyz etu şeşımın tappai otyr.
Sonymen qatar, qūqyq üs­temdıgı – bızdıŋ reformalarymyzdyŋ tabysty boluynyŋ negızgı faktory.
Bırınşıden, sot jūmysynyŋ zamanaui formattaryn jäne ozyq elektrondy servister engızudı jalǧastyrǧan jön.
Jyl saiyn 4 million azamatymyz sotta qaralatyn ıske qatysady. Būǧan qanşama küş pen qarajat jūmsalady! Uaqyt pen resurstardyŋ orynsyz şyǧynyn talap etetın artyq sot räsımderı qysqaruǧa tiıs. Būryn adamdardyŋ jeke özderınıŋ keluı talap etılse, qazır ony alys­tan jüzege asyruǧa bolady.
Ekınşıden, sot jüiesınıŋ sapaly damuyn jäne kadrlarynyŋ jaŋaruyn qamtamasyz etıp, üzdık zaŋgerler sudia boluǧa ūmtylatyndai jaǧdai jasau kerek.
Üşınşıden, äsırese biznes pen memlekettık qūrylymdar arasyndaǧy sot arqyly şeşıletın dau-damaidy qarau kezınde tüsınıktı ärı boljamdy sot täjıribesı kerek, sondai-aq sudialarǧa zaŋsyz yqpal etu mümkındıkterın joiu qajet.
Joǧarǧy sotqa Ükımetpen bırlesıp, jyl soŋyna deiın tiıstı şaralar keşenın äzırleudı tapsyramyn.
***
Kez kelgen reformalardy ıske asyru barysynda özınıŋ barlyq ıs-qimylyn halyqtyŋ äl-­auqatyn arttyruǧa arnaityn jinaqy ärı tiımdı memlekettık apparat maŋyzdy röl atqaratyn bolady.

IV. AZAMATTAR SŪRANYSYNA BEIIMDELGEN MEMLEKETTIK APPARAT

Jaŋa kezeŋ jaǧdaiynda memlekettık apparat qalai özgeruge tiıs?
BIRINŞI. Memlekettık organdar qyzmetınıŋ tiımdılıgın tübegeilı arttyru.
«Sapa» – memlekettık qyzmetşı ömırınıŋ jaŋa stilı, al özın-özı jetıldıru – onyŋ basty qaǧidaty boluǧa tiıs.
Jaŋa formasiianyŋ memle­kettık qyzmetşılerı memleket pen qoǧam arasyndaǧy alşaqtyqty qysqartuǧa tiıs. Būl arqyly tūraqty kerı bailanys ornyǧyp, memlekettık saiasattyŋ naqty şaralary men nätijelerı qyzu talqylanyp, jūrtşylyqqa tüsındırıledı.
Memlekettık basqaru akademiiasy Nazarbaev Universitetımen bırlesıp, «Jaŋa formasiianyŋ basşysy» baǧ­darlamasyn jäne basşylyq qyzmetterge taǧaiyndau kezınde arnaiy qaita daiarlaudan ötkızetın kurstar äzırleu qajet.
Üzdık şeteldık kompaniialarda jūmys täjıribesı bar nemese älemnıŋ jetekşı universitetterınde bılım alǧan jeke sektordaǧy käsıbi mamandardy tartu maŋyzdy.
Biyl bız 4 memlekettık organǧa jalaqy töleudıŋ jaŋa modelın engızdık. Barlyq pilottyq jobalar jaqsy nätijeler körsetıp otyr. Memlekettık qyzmetke qyzyǧuşylyq artty, äsırese öŋırlık deŋgeide onyŋ özektılıgı joǧary. Tiımsız şyǧyndardy oŋtailandyru jäne basşylyq qūramyn qysqartu esebınen tömengı jäne orta buyndaǧy qyz­metkerlerdıŋ jalaqysy 2-2,5 ese östı. Kadrlardyŋ jūmystan ketuı 2 ese qysqardy. Bedeldı joǧary oqu oryndaryn bıtırgen tülekterdı qosa alǧanda, bılıktılıgı joǧary kadrlardyŋ jeke sektordan keluı 3 ese artty.
Memlekettık qyzmet ısterı agenttıgınde ortalyq apparatqa arnalǧan konkurs bır orynǧa 28 adamǧa deiın, al öŋırlık qūrylymdarda bır orynǧa 60 adamǧa deiın östı. Maŋǧystau oblysynyŋ äkımdıgındegı 1 bos orynǧa endı 16 adam, al Ädılet ministrlıgınde orta eseppen 13 adam ümıtker bolyp otyr.
Astanada memleket-jekemenşık ärıptestık aiasynda ıske asyrylyp jatqan jobalardy qarjylandyruǧa qatysty jaŋa täsılder esebınen ǧana 30 milliardtan astam teŋge ünemdeldı.
Eŋbekaqy töleudıŋ jaŋa modelıne köşu üşın memlekettık organdardyŋ basşylaryna «biudjettık-kadrlyq manevrdı» jüzege asyruǧa qūqyq berdım. Olar ünemdelgen qarajatty qyzmetşılerdıŋ jalaqysyn arttyruǧa baǧyttau mümkındıgın aldy.
Qazırgı uaqytta köptegen mem­lekettık organdar jaŋa modelge köşudı qalap otyr. Eŋ bastysy – olar mūny tek jalaqyny köbeitu ǧana emes, bärınen būryn, jūmystarynyŋ tiımdılıgın arttyru dep tüsınuı kerek.
Eŋbekke tölenetın qarjynyŋ ösımı biudjet şyǧysyn, sonyŋ ışınde baǧynyşty mekemelerdıŋ şyǧystaryn oŋtailandyru jäne ünemdeu esebınen öteluın baqylauda ūstaudy tapsyramyn. Būl jerde atalǧan jobanyŋ bedelın tüsırmes üşın formalizm men teŋgermeşılıkke jol bermeu qajet.
EKINŞI. Osy kürdelı kezeŋde bölınetın ärbır teŋgenıŋ qaitarymynyŋ mol boluyna qol jetkızu kerek.
Tekserıster nätijelerı aiqyndap otyrǧandai, qūrylys qūny kei jaǧdaida jobalyq qūjattar äzırleu kezeŋınde-aq arttyrylyp körsetıledı. Soŋyna deiın jetkızılmeitın nemese perspektivasy joq ekenı äuel bastan belgılı bolǧan jobalar bar. Eger jüktelgen ıske ja­uapkerşılık tanytatyn bolsaq, biudjettıŋ jüzdegen milliard teŋgesın ünemdep, tūrǧyndardyŋ naqty qajetıne baǧyttauǧa bolady.
Ükımet tiımsız ärı uaqtyly emes şyǧyndardy boldyrmai, şyǧystardy oŋtailandyryp, qarajatty ünemdeu üşın jü­ielı şaralar qabyldauy qajet.
ÜŞINŞI. Sybailas jemqorlyqpen belsendı küres jalǧasatyn bolady.
Bırınşıden, körsetıletın memlekettık qyzmetter aiasynda memlekettık qyzmet­şılerdıŋ tūrǧyndarmen tıkelei qarym-qatynasyn azaituǧa qol jetkızgen jön.
Jer qatynastary men qū­rylys salasyndaǧy biurokrattyq räsımder jūrtşylyqty mazalaityn mäselelerdıŋ bırı bolyp sanalady. Būl salada aşyqtyq joq, halyq pen biznes aqparatqa tolyq qol jetkıze almai otyr. Jer qory men jyljymaityn mülık nysandary turaly mälımetterdıŋ bıryŋǧai aqparattyq bazasyn jasaudy tapsyramyn. Osy mäsele boiynşa tärtıp ornatyp, jerdı naqty investorlarǧa beru kerek! Būl – bır ǧana mysal.
Jūrttyŋ jäne biznes qo­ǧamdastyǧynyŋ narazylyǧyn tuǧyzatyn basqa da baǧyttar boiynşa tiıstı jūmystar jürgızu kerek.
Jalpy, 2019 jyly körse­tıletın memlekettık qyzmetterdıŋ 80 paiyzy, al 2020 jyly kemınde 90 paiyzy elektrondy formatqa köşırıluge tiıs. Sol üşın Memlekettık körsetıletın qyzmetter turaly zaŋdy jedel jaŋartu kerek.
Ekınşıden, qaramaǧynda­ǧy qyzmetkerler sybailas jemqorlyqqa qatysty qūqyqbūzuşylyq jasaǧan jaǧdaida bırınşı basşylardyŋ jeke tärtıptık jauapkerşılıgın küşeitu mäselesın pysyqtau qajet.
Sonymen qatar, adal jūmys ısteitın qyzmetker tekseruşılerden qoryqpauǧa tiıs.
Üşınşıden, «Sybailas jemqorlyqtan ada öŋırler» jobalary aiasynda elordanyŋ jemqorlyqqa qarsy strategiiany jüzege asyru jönındegı täjıribesın taratu kerek.
TÖRTINŞI. Ükımet pen barlyq memlekettık organdardyŋ jūmysynda formalizm men biurokratiiany azaitu qajet.
Soŋǧy kezderı Ükımettegı, memlekettık organdardaǧy ūzaq otyrystar men keŋesterdıŋ sany eselep artyp, sondai-aq qūjat ainalymy eleulı türde köbeidı.
Ükımet äkımderdıŋ jäne olardyŋ orynbasarlarynyŋ qatysuymen künıne 7 keŋes ötkızetın kezderı de bolady. Olar qai kezde jūmys ısteidı? Mūny doǧaryp, būl mäselenı retke keltıru kerek.
Özderıne naqty mındettemeler aluǧa jäne solar üşın jariia türde esep beruge tiıs ministrler men äkımderge şeşım qabyldau erkındıgın ūsynu qajet.
Elımızdıŋ 2025 jylǧa de­iıngı damuynyŋ strategiialyq josparynyŋ äzırlengen körsetkışter kartasy būǧan negız boluǧa tiıs.
BESINŞI. Qoiylǧan mındetterdı tiımdı jüzege asyru üşın reformalardyŋ jürgızıluıne baqylau mehanizmderın küşeitu qajet.
Ükımet pen memlekettık organdar jyl soŋyna deiın damudyŋ atalǧan barlyq mäselelerın qamti otyryp, naqty indikatorlar men «jol kartalaryn» äzırleuge tiıs, sondai-aq reformalardy ıske qosu üşın qajettı zaŋ jobalarynyŋ bärın Parlamentke uaqtyly engızuı kerek. Öz kezegınde, Parlament olardy sapaly ärı jedel qarastyryp, qabyldauǧa tiıs.
Reformalar men negızgı strategiialyq qūjattardyŋ jüzege asyrylu barysyna monitoring jürgızıp, baǧalau üşın qajettı ökılettıkter bere otyryp, Prezident Äkımşılıgınde Ūlttyq jaŋǧyru ofisın qūrudy tapsyramyn.
Būl ofis statistikalyq körsetkışterge monitoring jürgızuden bölek, Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiy­mynyŋ täjıribesıne säikes, tūrǧyndar üşın özektı mäseleler jönınde halyq pen biznes ökılderı arasynda tūraqty türde saualnama jürgızudı qamtamasyz etedı. Ofis ärbır baǧyt boiynşa qalyptasqan jaǧdai jönınde maǧan ünemı baiandap otyrady.
Ükımettıŋ ärbır müşesı, memlekettık organdar men kompaniialardyŋ basşylary alǧa qoiylǧan mındetterdıŋ oryndaluyna derbes jauap beretın bolady.

V. TİIMDI SYRTQY SAIаSAT

Qazaqstannyŋ tabysty jaŋ­ǧyruyn qamtamasyz etu üşın bastamaşyl belsendı syrtqy saiasatty odan ärı jüzege asyru qajet.
Bızdıŋ beibıtsüigış baǧytymyz ben osy saladaǧy naqty aiqyndalǧan qaǧidattarymyz özın-özı tolyq aqtap otyr.
Qazaqstannyŋ Resei Federasiiasymen qarym-qatynasy memleketaralyq bailanystardyŋ etalony bolyp sanalady.
Tolyqqandy integrasiialyq bırlestık ärı älemdık ekonomikalyq qatynastardyŋ belsendı müşesı retınde qalyptasqan Euraziialyq ekonomikalyq odaq tabysty jūmys ısteude.
Ortalyq Aziia öŋırınde özara yqpaldastyqtyŋ jaŋa paraǧy aşyldy.
Qytai Halyq Respublikasymen jan-jaqty strategiia­lyq serıktestıgımız däiektı türde damyp keledı. «Bır beldeu – bır jol» baǧdarlamasy Qytaimen qarym-qatynasymyzǧa tyŋ serpın berdı.
Menıŋ qaŋtar aiyndaǧy Vaşingtonǧa resmi saparym jäne Prezident Donald Tramppen jürgızgen kelıssözderım barysynda Qazaqstan men AQŞ-tyŋ XXI ǧasyrdaǧy keŋeitılgen strategiialyq serıktestıgı jönındegı uaǧdalastyqqa qol jetkızıldı.
Bız sauda jäne investisiia salasyndaǧy ırı serıktesımız – Europa Odaǧymen qarqyndy yntymaqtastyǧymyzdy jalǧas­tyra beremız.
TMD elderımen, Türkiiamen, İranmen, Arab Şyǧysy jäne Aziia elderımen özara tiımdı ekı jaqty qatynastar damyp keledı.
Aqtau qalasyndaǧy sammitte qabyldanǧan Kaspii teŋızınıŋ qūqyqtyq märtebesı turaly konvensiia Kaspii maŋy elderımen yntymaqtastyqtyŋ jaŋa mümkındıkterıne jol aşady.
Qazaqstan Bırıkken Ūlttar Ūiy­mynyŋ Qauıpsızdık Keŋesındegı missiiasyn abyroimen aiaqtap keledı.
Siriia jönındegı Astana prosesı beibıt jolmen retteu jäne osy eldıŋ daǧdarystan şyǧuy jönınde tiımdı jūmys jürgızıp jatqan bırden-bır kelıssözder formatyna ainaldy.
Sonymen qatar, qazırgı kürdelı jaǧdaida Qazaqstan Respublikasynyŋ syrtqy saiasaty beiımdeludı jäne ūlttyq müddenı pragmatizm qaǧidattaryna säikes ılgerıletudı talap etedı.
***
Barlyq kezeŋde de tabysqa degen nyq senım men halyqtyŋ bırlıgı ǧana el taǧdyryn şeşken. Bırlesken küş-jıgerımızdıŋ arqasynda ǧana bız ūly asulardy baǧyndyra alamyz.

VI. ÄRBIR QAZAQSTANDYQTYŊ ELIMIZDEGI
ÖZGERISTER ÜDERISTERINE ATSALYSUY

Ärbır qazaqstandyq jürgızılıp jatqan reformalardyŋ mänın jäne olardyŋ Otanymyzdy örkendetu jolyndaǧy maŋyzyn jete tüsınuge tiıs.
Reformalardy tabysty jüzege asyru üşın qoǧamymyzdyŋ ortaq maqsatqa jūmyluy asa maŋyzdy.
«Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy jappai qoldauǧa ie bolyp, qoǧamdaǧy jaŋǧyru üderısterıne zor serpın berdı.
Būl bastamany ärı qarai jalǧastyryp qana qoimai, onyŋ aiasyn jaŋa mazmūnmen jäne baǧyttarmen tolyqtyru qajet.
Jastar men otbasy institutyn keşendı qoldau memlekettık saiasattyŋ basymdyǧyna ainaluǧa tiıs. Jastardyŋ barlyq sanatyn qoldauǧa arnalǧan şaralardy tolyq qamtityn äleumettık satynyŋ auqymdy platformasyn qalyptastyru kerek. Kelesı jyldy Jastar jyly dep jariialaudy ūsynamyn. Bız auyldyq jerlerdıŋ äleumettık ortasyn jaŋǧyrtuǧa kırısuımız qajet. Būǧan arnaiy «Auyl – el besıgı» jobasynyŋ ıske qosyluy septıgın tigızedı. Būl joba arqyly öŋırlerdegı eŋbekke qatysty ideologiiany ılgerıletudı qolǧa alu kerek.
Boiskaut qozǧalysy siiaqty «Sarbaz» balalar-jasöspırımder bırlestıgın qūryp, mektepterde äskeri-patriottyq tärbienıŋ rölın küşeitken jön.
«Öz jerıŋdı tanyp bıl» jaŋa bastamasy aiasynda elımızdıŋ öŋırlerı boiynşa jappai mektep turizmın qaita jaŋǧyrtu kerek.
Bügınde halyqtyŋ äleumettık köŋıl-küiın aiqyndaityn negızgı salalarda teŋdessız şaralar ūsynylyp otyr.
Bastamalardyŋ qarjylyq kölemı 1,5 trillion teŋgeden asady, al jiyntyq äserı odan da köbırek. Būl halyqtyŋ ömır süru deŋgeiın arttyruǧa zor serpın beredı.
Būl – eŋ senımdı ärı tiımdı investisiia.

Qymbatty qazaqstandyqtar!

Halqymyzdyŋ baquatty ömır süruı jäne elımızdıŋ ozyq damyǧan 30 eldıŋ qataryna qosyluy – täuelsız memleke­tımızdıŋ mäŋgılık mūraty.
Bız qaşan da zaman synyna tegeurındı ıs-qimylmen tötep berıp kelemız. Būl – eŋ aldymen, el yntymaǧynyŋ arqasy. «Yntymaqty eldıŋ yrysy mol» deidı halqymyz. Bügıngı kezeŋnıŋ de talaby oŋai emes. Bırlıgımız myz­ǧymasa, yntymaǧymyz ydyramasa, bız üşın alynbaityn asu, baǧynbaityn beles bolmaidy.
Men ärbır Joldauymda halyq­tyŋ äleumettık jaǧdaiy men tūrmys sapasyn jaqsartuǧa erekşe män berıp kelemın.
Qazırgı «7-20-25», «Nūrly jol», «Nūrly jer» jäne basqa da memlekettık baǧdarlamalardyŋ bas­ty maqsaty – halqymyzdyŋ tūrmys sapasyn jaqsartu.
Qazaqstannyŋ baǧyndyratyn biıkterı älı alda.
Osy jolda halyq senımı ruhymyzdy jıgerlendırıp, boiymyz­ǧa küş-qairat darytady.
Sol senımdı aqtaudan artyq mūrat joq!