Qairat BAEKENOV: Änşı halyqqa jūmbaq bolu kerek

Onyŋ änderı talai jūldyzdyŋ baǧyn aşty, hit-paradtardyŋ üzdıgı bop tanyldy. Öitkenı äuenderınıŋ kelesı notasynyŋ äuezın boljau qiyn. Eşkımnıŋ şyǧarmaşylyǧyna jiendık jasamaityn Qairat Baekenov qūrǧan «Format» toby da qazaq estradasyna jaŋa lep äkelgenı sözsız. Talǧamy erek astanalyq änşı, sazgermen äŋgımelesudıŋ sätı tüstı.

Äuennıŋ garmoniiasyn sezemın

– Bügınde «Qairat Baekenov än jazsa, mındettı türde hit bolady» degen stereotip qalyptasty. Tanymal än jazudyŋ syrymen bölısseŋız?
– Än jazǧanda ünemı oi üstınde jüremın. Tyŋdauşy qūlaqty jalyqtyrmaityn, soŋyna deiın süi­sınıp estitın än bolsa deimın. Ha­lyqqa taratpas būryn myŋ ret tyŋ­daimyn. Özımdı ze­rıktırıp jıberse, jaryqqa şyǧarmai qoiamyn. Äuennıŋ melodikasyn, garmoniiasyn jaqsy sezemın. Jaŋa änımdı auylda aitsam, ata-äjeler qalai qabyldaidy? Zamanaui jas­tar ne deidı? Köz aldyma jiı elestetemın.
Ändı kommersiialyq tūrǧyda jazsam, äuelı änşınıŋ söilegen sözın, qimyl-qozǧalysyn ba­qylaimyn. Oryndauşymen äŋgımelesıp, mınez-qūlqyn tanuǧa tyrysamyn. Būrynǧy konsertterın qarap şyǧamyn. Öitkenı än özıŋe arnap tıgılgen kiım sekıldı. Tabiǧatyŋa tūp-tura, jarasymdy bolu kerek.

Alǧaşqy änımdı «ABK» oryndady

– Öner jolyŋyz neden bastaldy?
– Özım Jezqazǧan oblysynyŋ Sätbaev qalasynanmyn. 16 jasymda «Ūlar» degen än şyǧaryp, dostar arasyndaǧy otyrystarda dombyraǧa qo­syp aityp jüretınmın. Bırde jerlesım Qydyrälı Bolmanov estıp, ūnatyp, änımdı sūrady. Söitıp alǧaşqy tuyn­dym – «Ūlar» sahnada «ABK» toby­nyŋ oryndauynda şyrqaldy.
On alty jasymnan jiyn-toi, res­torandarda än aittym. Sintezator alyp, sol şaqtaǧy tanymal änderdıŋ minusovkasyn qūrastyryp jürdım. «A-Studio», Maksim Fadeev, «Bravo» tobynyŋ änderın nauşnikpen tyŋdap, muzykasynyŋ erekşelıkterıne män beretınmın. Jezqazǧan memlekettık kolledjınıŋ «Halyq aspaptar bölımıne» oquǧa tüstım. Keiınnen mektepte än-küi sabaǧynyŋ mūǧalımı boldym. Oquşylarǧa dombyra tartudy üiretetınmın.

– Estradaǧa keş keluıŋızdıŋ sebebı nede?
– Bi üiırmesınıŋ jetekşısı Aidos Bekmaǧanbetov degen jıgıt bolatyn. Mektep bas­şylyǧy ekeumızge duet qūryp, 1999 jyly «Jas qanat» res­publikalyq än baiqauyna qatysyŋdar dep qoimady.
Oryn almadyq. «Üzdık kompo­zitor» atandym. Keiınnen te­ledidardan öz türımdı körıp, «Mä, būl men be?» dep, sahnaǧa endı şyqpaityndai boldym.
«Kamera menı süimeidı, tele­videnienı qaitem, osylai tynyş qana än jazyp jüre bereiın» dep oiladym. Özımdı qatty synadym, özıme qaşan da köŋılım tolmaityn.

Astanada şabytym şaryqtady

– Astanadaǧy şyǧarma­şy­lyǧyŋyz qalai örbıdı?
– Qaraǧandyda ösıp-jetıl­dıretın öner ortasy bolmady. 2001 jyly Astanaǧa köştım. Bırden «Bäiterek» toby ızdep kelıp, änderımdı tyŋ­daǧan soŋ: «Barlyq aqşa­myz­dy salaiyq, bızben jūmys ısteşı» dedı. Tynysym aşyldy. Şabytym şaryqtady. «Sen», «Hanşaiym» änderım halyqqa tanyldy. «Bäi­te­rekke» albom jaza bastadym. 2004 jyly Kongress-holda olar alǧaşqy konsertın beretın boldy. Sailau, Erlan, Nūrkender sol keşte menıŋ de än saluyma qolqa saldy. «Mahabbat mūŋy» degen änımdı oryndap şyqtym. Jeke dauys­pen Astana sah­nasynda bırınşı ret öner körsetkenım sol edı.

«Format» meiramhanada qūryldy

– Jeke dauyspen deisız, keiın bıraq toppen şyǧyp jarq ettıŋız ǧoi…
– İä, top qūru armanym edı. «Äi, bıraq qiyn şyǧar» deitınmın. 2006 jyldyŋ 8 nau­ryzynda bır meiramhana än aityp ketuımdı ötındı. Kelısken muzykanttary kelmei qalypty. Meiramhana qojaiyndary türıkter eken. Dauysymdy estıp, dastarqan jaiyp, qūr­met körsettı. Audarmaşy arqyly tıldestık. Jıbergılerı joq menı. «Ait, ne qalaisyŋ? Bärın ısteiık. Tek bızde jūmys ısteuge qal» dep qoimady. Armanym oiymda qylaŋ berıp, «maǧan apparatura, gitara, baraban alyp berıŋızder, gruppa jinaimyn» dedım. «Jalǧyz aitsaŋ, paidaŋdy da eşkımmen bölıspeisıŋ ǧoi» dep, menı raiymnan qaitarǧysy keldı. Aqyry degenıme köndı. Söitıp, sol jyldyŋ 4 mamyrynda «Format» tobyn qūrdym. Bes jyldai ärıptestıkten soŋ olar jan-jaqqa tarap, toptan ketıp qaldy. Qatty küizeldım. Ärı qarai ne ısterımdı bılmedım. Şyǧarmaşylyq to­qyrau köpke sozylmady. «Är närsenıŋ qaiyry bar degen» ras eken. Bır aptadan keiın mülde jaŋa qūram jinaldy. Tıptı, būrynǧy «Formattan» bölek, küştırek. Köz aldaryŋyzda jarqyrap jürgen qazırgı «Formattyŋ» är müşesı – joǧary bılımdı, naǧyz professionaldar. «Qap, men de oquymdy jalǧastyrǧanymda ǧoi! Joǧary käsıbi bılımderıŋ bar, qandai jaqsy» dep qy­zyqqanymda, olardyŋ jauaby tıptı oilandyryp qoiady. «Qaireke, qaita ärı qarai oqymaǧanyŋyz jaqsy bolǧan. Äitpese änderıŋız şeŋ­berden şyqpai, standart bolar edı. Al sızdıŋ qiialyŋyz erkın şaryqtaidy. Uaiymdamaŋyz, erejege tıptı baǧynbai jatsa, dūrysyn aita qoiarmyz» deidı. Bıraq älı künge deiın «myna notadan keiın bylai jazuǧa bolmaidy» dep tüzetıp körgen emes (küldı).

– «Formattyŋ» muzykalyq baǧyty qandai?
– Jan-jaqty. Menıŋşe, ärtıstıŋ repertuary kem­pır­qosaq ıspettı türlı-tüstı boluy kerek. Jalpy, men özımdı simbioz melodist sanaimyn. Dombyranyŋ oquyn oqyǧanym äser etken bolar. Jastaiymnan qazaqtyŋ küilerı, halyq änderı boiyma sıŋdı. Onymen qosa, batystyŋ üzdık änderın de nazarymnan tys qaldyrmadym. Baiqasaŋyz, «Mahabbat» änınde qaiyrmany dästürlı, al şumaqtardy europalyq stilde jazdym. Sonysymen de hit bolǧan şyǧar.

– Gonoraryŋyz qanşa?
– Aitpai-aq qoiaiyn, barǧan jerımızdı salyqşylar aŋdyp jüredı (küldı). 2006 jyldan berı önerımız zaŋdastyrylǧan, sahnaǧa, toiǧa är şyqqanymyz tırkelıp, odan belgılengen möl­şerde salyq alynyp tūrady.

Fonogrammaǧa janym qas

– Bır televiziialyq konsertke barǧanymda, fonogrammamen aitqa­nyŋyz qatty bılınıp edı…
– Bükıl änşılerdıŋ jandy dauysta än salǧanyn qalaimyn. Özım jiyrma jyldan berı aranjirovka jazumen ainalysyp kelgendıkten, kompiuterdıŋ mümkındıkterın jaqsy bılemın: säl ǧana «äu» degender keremet änşı bop şyǧa keledı. Būl tūrǧyda Roza Rymbaevanyŋ qataŋ qaǧidasyn syilaimyn. Fonogramma degenge jany qas. Men de eşkımdı aldamai, barǧan jerımde jandy dauys­ta än salamyn. Ökınıştısı, te­le­viziialyq jobalarda, tüsı­rılımderde bızge pliuspen aituǧa mındetteidı. Öitkenı olardyŋ apparattary jandy dauysqa arnalmaǧan. Sodan men ännıŋ originalyn ūmytyp, auyzdy jybyrlatudan şatasyp jatamyn. Sebebı bır ǧana änımdı är kezde ärtürlı etıp aitamyn. Mänerımdı özgertıp oryndaimyn. Mäselen, tyŋdarman qazır «a» dep aiqailaidy, myna jerde bylai sozady» demei, estıgen än bolsa da, änşı halyqqa ärdaiym jūmbaq bolyp qalu kerek dep esepteimın.
Jalpy, batysta bır jaqsy ädet bar. Jaŋa küitabaq şyqsa, olar önerpazdy baǧalauǧa asyqpaidy. Jandy dauystaǧy konsertın kütedı. Änşı küitabaǧyndaǧy änderın oryndasa ǧana syn-pıkırlerın aityp, talantty moiyndaidy. Būl ürdıs bızde de qalyptassa deimın.

Sūhbattasqan:
Mädina JAQYP