Tabiǧatynan dabyralap-dauryqpai, baiypty qalpymen ünsız jürıp-aq öz ortasyna ǧana emes, düiım jūrtqa paidaly ülken ıs tyndyratyn äiel-analar az ba aramyzda?! Solardyŋ bırı ūlttyq salt-dästürdı berık ūstanyp, sony barynşa därıptegen jergılıktı ölketanuşy, bılım beru ısınıŋ üzdıgı Klara Ämırqyzy bolatyn.
Bızdıŋ basylymdy üzbei oqityndardyŋ ışınde ol kısını tanymaityny kemde-kem. Sebebı apai qazırgı «Astana aqşamy» (ol kezde «Aqmola aqiqaty») gazetınıŋ tūraqty avtorlarynyŋ bırı bolǧanyn közıqaraqty oqyrman jaqsy bıledı. Arqa jerınıŋ tarihy, esımderı eskerusız qalǧan eren tūlǧalar turaly öz qolymen jazǧan maqalalaryn redaksiiaǧa äkelıp tapsyryp jüretın. Äsırese būrmalanǧan el, jer-su attary jaily jazǧan dünielerı özınıŋ tarihi derektılıgımen, naqtylyǧymen, bastysy, şynaiylyǧymen qūndy edı.
Jüzı jyly, basqan ızı bılınbeitın, aqyryn söilese de, aqylmen oi aitatyn, ışkı mädenietı asa joǧary, sonşalyqty sypaiy jandy körgende nebır esersoq-essızderdıŋ özı sabasyna tüsıp, aşuy tarqai qalatyn. Bır-aq auyz söilemmen oiyn däl ärı aiqyn ūǧyndyratyn. Adam balasyna artyq söz aitpaityn. Ūlttyq qūndylyqtardy erekşe baǧalaityn.
Qūndylyq demekşı, ol tūsta qazaqtyŋ ūlttyq kiımın köşede kiıp jüruge ekınıŋ bırınıŋ jüregı daualamaityn. Al Klara Ämırqyzy köpşılıktıŋ esınde sol qarapaiym qazaqy kiım ülgısımen de este qaldy. Basynan appaq börtpe şälısı men iyǧynan oiuly kamzoly tüspeitın. Osylaişa, ol qazaqtyŋ ūlttyq kiimi tek qazaqqa ǧana jarasatynyn jäne tıl ūlttyŋ ışkı jan düniesın körsetse, ūlttyq kiım sol halyqtyŋ syrtqy bolmysyn aiqyndaitynyn kündelıktı ömırde ısımen körsetıp kettı.
Qazaqqa ǧana tän qonaqjailylyǧyn közı körgender ünemı aityp otyrady. Tıptı sonau bır jyldary elımızdıŋ bas basylymy – «Egemen Qazaqstan» ūjymy Almatydan Aqmolaǧa qonys audarǧanda, alǧaşqylardyŋ bırı bolyp kelgen ärıptesterımızdı aldynan şyǧyp kütıp alyp, qazaqy jön-jobamen şaşuyn şaşyp, erulık berıp, erekşe ıltipat körsetkenın sol basylymda qyzmet atqarǧan aǧa buyn ökılderı bügınge deiın ūmyta qoiǧan joq.
1925 jyly 13 nauryzda Aqmola oblysynyŋ Atbasar audanyndaǧy Erıktı auylynda düniege kelgen qyz bala sol kezdegı el basyna tüsken auyr näubettıŋ bärın basynan keşırdı. 20-jyldardyŋ aiaǧyndaǧy konfiskasiia, 30-jyldardyŋ basyndaǧy alapat aştyq, odan qaldy 40-jyldardyŋ ortasyndaǧy Ekınşı düniejüzılık soǧys onyŋ balaŋ jüregıne syzatyn salmai qoimady. Eldegı er-azamattardyŋ barlyǧy maidanǧa attanǧanda, 10-synypta oqyp jürgen oquşy jaumen şaiqasuǧa ketken ūstazdardyŋ ornyna mūǧalım bolyp eŋbek ete bastady. Jasynan auyldaǧy köneköz qarttardyŋ äŋgımesın tyŋdap, aq jaulyqty äjelerdıŋ auzynan şyqqan är sözdı jattap ösken qyzdyŋ boiynda bılımge degen qūştarlyq mol edı. Boijetken bolyp boi tüzep, alaŋsyz ainaǧa qarap sylanu onyŋ maŋdaiyna jazylmapty.
Jūmystan qol üzbei jürıp, Kökşetau pedagogika uchilişesın tämamdaidy. Özı oqyǧan orta mektepte 17 jyl taban audarmastan ūstazdyq etken Klara Ämırqyzy 1963 jyly Atbasar qalasyndaǧy №2 kıtaphananyŋ negızın qalap, keiın onyŋ janynan ölketanu muzeiı jūmys ıstei bastady. Tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeru saiasatymen elge jer-jerden jinalǧan özge ūlt ökılderı basym bolǧan, auyldardaǧy qazaq mektepterı jabylyp, köptegen eldı mekennıŋ köne ataularynyŋ ornyna jaŋa ataular qoiylǧan sol tūsta ūlttyq kıtaphana men ūlttyq muzei aşu oŋai bola qoiǧan joq. Ol kezde qazırgıdei maşina köp emes. Jaiaulap-jalpylap talaidyŋ esıgın tozdyrdy. Būl jolda kezdesken qiyndyqtardy özınıŋ qanynda bar ūltjandylyq qasietınıŋ arqasynda jeŋe jürıp, tuǧan ölkesı jaiynda derek ızdep, arhiv qoparyp, ülkenderden şejıre şertıp, köne mazarlardy aralap, damylsyz eŋbek ettı. Tökken ter de zaia ketpedı. Atbasar qalasynyŋ ortalyǧynan tarihi-ölketanu mūrajaiyn aşty. Odan soŋ äigılı jazuşy, osy maŋda düniege kelgen Iliias Esenberlinnıŋ mūrajaiy boi köterdı.
70 jyldan asa ǧūmyr keşken apai sanaly ömırınde qazaqtyŋ talai ziialy tūlǧalarymen jaqyn aralasa jürıp, bes balasyn tärbieleumen bırge qolynan qalamyn tastamady. Oǧan sol jyldarda düniege kelgen «Auylym – atamekenım», «Qiylǧan ǧūmyrlar», «Ataqonys aqiqaty», «Aza tūtar ardaǧymyz», «Ataqonys amanaty» atty eŋbekterı kuä.
Ǧūmyrynyŋ soŋǧy jyldary sol kezdegı Aqmola, qazırgı Astana qalasynyŋ qazaqylanuyna, ūmytyla bastaǧan salt-dästürlerımızdıŋ qaita jaŋǧyruyna barynşa ülesın qosqan apamyz közı tırısınde Atbasar qalasynyŋ qūrmettı azamaty atandy. Ömırden ötkennen keiın sol qalanyŋ körnektı jerınen Klara Ämırqyzyna köşe berıldı. 2015 jyly Atbasarda ölketanuşy qalamgerdıŋ 90 jyldyǧy keŋınen atalyp öttı. Aldaǧy uaqytta elordadaǧy özı tūrǧan üidıŋ būryşyna bır eskertkış-taqta ornatylsa, ūlt bolaşaǧy üşın ter tökken jannyŋ ruhy bır şat bolar ma edı…
