Ötken aptada reseilık oppozisiia serkesı Aleksei Navalnyidyŋ ulanyp qalǧany jönındegı aqparat düiım jūrtty eleŋ etkızdı. Tomskıden Mäskeuge bara jatqan jolda ol özın jaisyz sezınıp, ūşaqty Omby qalasyna şūǧyl qondyruǧa tura kelgen. Būryn eşqaşan densaulyǧy syr bermegen saiasatkerdıŋ mūndai tosyn jaǧdaiǧa ūşyraǧanyn saiasi qastandyqqa balaǧan Navalnyidyŋ baspasöz hatşysy Kira Iаrmyş Navalnyidyŋ Tomsk äuejaiynda ışken taŋǧy şaiyna u qosylǧanyna senımdı. Sonymen qatar ol byltyr da Navalnyidy bıreuler ulaǧanyn eske saldy.
44 jastaǧy Aleksei Navalnyi – Reseidegı eŋ tanymal oppozisiialyq saiasatkerdıŋ bırı. Ol Mäskeu merı jäne Resei prezidentı sailaularyna tüspek bolǧan. Bıraq bilık rūqsat etpegen. Tek 2013 jyly ǧana Mäskeu merı sailauyna qatysu mümkındıgın alǧanmen, jeŋe almady. Osydan keiın sailau dodalarynan ünemı şettetılıp keledı. Qamauǧa da alynyp, türmede de otyrǧan. Bırneşe ret şabuylǧa ūşyrap, közıne zaqym kelgen. Ol Resei antikorrupsiialyq qoryn qūryp, eldegı oligarhtar men saiasi elitanyŋ jasyryn bailyǧyn äşkereleumen ainalysyp keldı. Ol Mäskeu jäne bükıl Resei halqyn bırneşe ret mitingıge kötergen. Irı basşylar turaly bırneşe film jariialap, olardyŋ korrupsiialyq jolmen tabylǧan bailyǧyn äşkere qylǧan ol būl joly kelesı aida ötetın jergılıktı sailau aldynda oppozisiialyq ümıtkerlerdı ūiymdastyruǧa kömektesu üşın Sıbırge sapar şekken. Alaida kütpegen jerden jansaqtau bölımınen bır-aq şyqty.
Emhanaǧa es-tüssız halde tüsken oppozisionerdıŋ dertın ombylyq därıgerler «jaǧdaiy tūraqty, bıraq halı auyr» dep baǧalady. Aldyn ala boljamdar boiynşa Navalnyi iıs te, tüs te bolmaityn «oksibutirat natriiadan» ulanǧan. Bıraq būl boljam resmi türde rastalǧan joq. Al Omby därıgerlerı bolsa saiasatkerdıŋ denesınen eşqandai uly zat tabylmaǧanyn mälımdep, aǧzadaǧy zat almasu būzylǧan dep diagnoz qoidy. Alaida zat almasuynyŋ būzyluyna ne türtkı bolǧany aitylmady. Būǧan narazylyq tanytqan Navalnyidyŋ otbasy men jaqtastary ony şetelge aparyp emdetudı talap ettı. Därıgerler «nauqas joldy kötermeidı» degendı jeleu etıp, būl talaptan bas tartty. Osydan keiın Navalnyidyŋ äielı küieuı jatqan Ombydaǧy №1 auruhanaǧa senbeitının aityp, därıgerler Navalnyidy Europada emdeuge rūqsat bermei otyruyndaǧy basty sebep onyŋ aǧzasyndaǧy himiialyq zattyŋ joǧalyp ketkenın kütıp otyr dep mälımdeme jasady.
Osy jaǧdaiǧa bailanysty Resei prezidentınıŋ baspasöz hatşysy Dmitrii Peskov Kremlge nemese Densaulyq saqtau ministrlıgıne Navalnyidy şeteldık emhanaǧa jetkızudı jeŋıldetu turaly ötınış tüsse, bilık ony tez arada qarastyratynyn aitty.
Saiasatkerdıŋ jaǧdaiy Europa elderınıŋ basşylaryn, halyqaralyq ūiymdardyŋ, AQŞ-tyŋ lauazymdy tūlǧalaryn da beijai qaldyrǧan joq. Germaniia kanslerı Angela Merkel men Fransiia prezidentı Emmaniuel Makron saiasatkerge medisinalyq kömek körsetuge daiyn ekenın jetkızdı. Bırıkken Ūlttar Ūiymy bolsa Navalnyidy äldekımderdıŋ ulaǧany rastalsa, taraptardy tolyq tergeu jürgızuge şaqyrdy. AQŞ-tyŋ ūlttyq qauıpsızdık jönındegı keŋesşısı Robert «Resei bilıgınıŋ osy oqiǧaǧa qatysy bar bolsa, būl AQŞ pen Reseidıŋ aldaǧy qarym-qatynasyna äser etuı mümkın» ekenın eskerttı.
Köp ötpei, iaǧni 22 tamyz künı älı esın jimaǧan saiasatkerdı Germaniiadan arnauly kelgen ūşaq Berlinge alyp kettı. 24 tamyz künı Berlindegı «Şarite» klinikasynyŋ därıgerlerı Aleksei Navalnyi «İngibitor holinesteraz» tobyna jatatyn uly zattan ulanǧan» dep mälımdedı. Nemıs därıgerlerınıŋ habarlamasynda «täuelsız zerthanalarda jürgızılgen taldaularda Navalnyidyŋ aǧzasynan holinesteraz bırneşe ret tabylǧany» aşyp aityldy. İngibitor holinesteraz – asetilholinesteraz fermentterınıŋ jūmysyn baiaulatatyn himiialyq zat. Būl zat adam aǧzasyna tüsse jüike jüiesınıŋ, midyŋ jūmysyna kerı äser etedı. Būl topqa «Novichok» uy da kıredı, 2018 jyly Sergei Skripal men qyzy Iýliia Skripal da däl osy zattan ulanǧan bolatyn. Osydan keiın Germaniia polisiiasy Aleksei Navalnyi jatqan auruhananyŋ küzetın küşeittı. Germaniia kanslerı Angela Merkel jäne Syrtqy ıster ministrı Haiko Maas bolsa düisenbı künı Resei bilıgın oppozisiialyq saiasatker Aleksei Navalnyiǧa u bergenderdı tauyp, jauapkerşılıkke tartuǧa şaqyrdy.
AQŞ ta Germaniia därıgerlerı taratqan mälımdemege alaŋdap otyrǧanyn jetkızdı. Eger habarlama rastalsa, AQŞ oqiǧany jan-jaqty zertteuge şaqyrǧan Euroodaqtyŋ ūsynysyn qoldap, zertteuge atsalysuǧa daiyn ekenın jetkızdı. Tıptı Navalnyiǧa bailanysty Reseige sanksiia saluy mümkın ekenın eskerttı. AQŞ memlekettık hatşysy Maik Pompeonyŋ 25 tamyzda «Navalnyidyŋ otbasy jäne Resei halqy jan-jaqty jäne aşyq zertteu jürgızıp, qatysy bar adamdardy jauapkerşılıkke tartuǧa laiyq. Bız Aleksei Navalnyi otbasymen bırgemız jäne ol tolyq jazylyp şyǧady dep ümıttenemız» dep mälımdeme jasady. Alaida Kreml baspasöz hatşysy Dmitrii Peskov Aleksei Navalnyidyŋ jaǧdaiyna bailanysty ıs qozǧauǧa äzırge negız joq dedı.
Germaniialyq därıgerlerdıŋ sözınşe, Navalnyi älı de jansaqtau bölımınde es-tüssız jatyr, degenmen ömırıne qauıp joq. «Diagnozǧa sai, nauqasqa antidot atropin berıledı. Derttıŋ qalai äser etetını belgısız, jüike jüiesıne ūzaq uaqyt äser etuı de mümkın» deidı därıgerler.
Qysqasy, Batys elderı Aleksei Navalnyidyŋ ulanuyna Resei bilıgı kınälı dep aşyp aitpaǧanmen, barlyǧynyŋ kökeiınde sondai bır kümännıŋ bar ekenı anyq. Alaida naqty dälel joq bolǧandyqtan, endıgı qadam beimälım.
