جىل باسىنان بەرى استانا قالاسىندا بارلىعى 154 سۋيتسيد فاكتىسى تىركەلدى, 325 ادام سۋيتسيد جاساماق بولعان. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 37 پايىزعا تومەندەدى. جالپى بيىل قازاقستان سۋيتسيد رەيتينگىندە الەمنىڭ 178 ەلىنىڭ ىشىندە 19-ورىنعا شىققان.
ددۇ ءسۋيتسيدتى الەمدەگى ءاربىر ەلدىڭ كۇن تارتىبىندە تۇرعان جاھاندىق پروبلەما دەپ تانىدى. بيىل سۋيتسيد رەيتينگىندە لەسوتو مەملەكەتى كوش باستاعان, وندا 100 مىڭ ادامعا 72,4 سۋيتسيد وقيعاسى تىركەلگەن. ال قازاقستان 19-ورىندا, ءاربىر 100 مىڭ تۇرعىنعا 17,6 سۋيتسيد وقيعاسى تىركەلىپ وتىر. ونىڭ سەبەپتەرىنە كەلەر بولساق, بىلتىر تىركەلگەن سۋيتسيد جاعدايلارىنىڭ باسىم بولىگىندە قۇربان ءوز-وزىنە ماس كۇيىندە قول جۇمساعانى انىقتالدى. ودان كەيىنگى ورىندا اۋىر ماتەريالدىق جاعداي, جالعىزدىق, اۋىر سوماتيكالىق اۋرۋلار, اجىراسۋ سەبەپتەرى – ءوز-وزىنە قول جۇمساۋعا يتەرمەلەگەن فاكتىلەر بولعان. وتكەن جىلعى قۇرباندار كوبىنە دارعا اسىلۋ, بيىكتىكتەن قۇلاۋ, پىشاقتاۋ جانە ادەيى ۋلانۋ امالدارىنا بارعان. دەگەنمەن Ranking.kz قۇقىقتىق ستاتيستيكا كوميتەتى بەرگەن مالىمەت بويىنشا, سوڭعى ءبىر جىلدا قازاقستاندا سۋيتسيد جيىلىگى 6,1%-عا تومەندەپتى. ماماندار دەپرەسسيا, مازاسىزدىق, جان جاراقاتىنان بولعان سترەسس جانە باسقا پسيحيكالىق اۋرۋلار سۋيتسيدتىك مىنەز-قۇلىقتىڭ دامۋىنا اكەلەدى دەيدى. قازاقستاندا دەپرەسسيالىق جاعدايدىڭ تارالۋى بۇكىل حالىققا شاققاندا 3,72% قۇرايدى.
– وكىنىشكە قاراي, بىزدە دەپرەسسياعا تاپ بولعان جاندارعا كورسەتىلەتىن قىزمەتكە كوڭىل از بولىنەدى. قارجىلاندىرۋ كولەمى ۇلعايمايدى, قولجەتىمدىلىك سايكەسىنشە ارتپايدى. دامىعان ەلدەردە, كوبىنە دەپرەسسيادان زارداپ شەگۋشى حالىقتىڭ 20%-ى كومەك الا الادى. ال قازاقستاندا بۇل كورسەتكىش – تەك 5%. ياعني, قالعان 95% كۇيزەلىستە جۇرگەن جانمەن ەشكىمنىڭ ءىسى جوق, – دەيدى ددۇ-نىڭ قازاقستانداعى پسيحيكالىق دەنساۋلىق جونىندەگى كەڭسەسىنىڭ كونسۋلتانتى نيكولاي نەگاي.
پسيحولوگ شولپان قايراتقىزىنىڭ ايتۋىنشا, جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كوبىنە جاۋاپسىز ماحاببات ءوز-وزىنە قول جۇمساۋعا سەبەپ بولادى. ودان بولەك, اتا-انامەن قارىم-قاتىناستىڭ جوقتىعى, وقۋ ورىندارىندا بۋللينگكە تاپ بولۋ – جاسوسپىرىمدەر اراسىندا ءولىم تۋرالى ويلانۋعا تۇرتكى بولاتىن سەبەپتەر. ماسەلەن, بىلتىر تىركەلگەن سۋيتسيد فاكتىلەرىنىڭ 12 جاعدايىندا «جاۋاپسىز ماحاببات» ولىمگە سەبەپ بولعان. قايعىلى وقيعاعا يتەرمەلەۋشى تاعى ءبىر ماڭىزدى فاكتور – جىنىستىق ساۋاتتىلىقتىڭ جوقتىعى. گينەكولوگ مادينا ءجانادىلوۆا جاسوسپىرىمدەردىڭ كوبى رەپرودۋكتيۆتى ساۋلىق تۋرالى بىلمەيتىنىن ايتادى. سەبەبى ولاردىڭ اراسىندا بۇل ماسەلەنى شەشۋگە كومەكتەسەتىن مامان از.
– ۇيات دەپ بەتىن جاۋىپ قويعانىمىزبەن, بۇل ماسەلەنى بىزگە كەلىپ ەشكىم شەشىپ بەرمەيدى. 18 جاسقا دەيىنگى قىزدار «بالالار گينەكولوگى» مامانىنا بارىپ قارالادى. ال وكىنىشكە قاراي, مۇنداي ماماندار ەلىمىزدە تاپشى. ولار مەكتەپتەرگە بارىپ, ءدارىس وقىپ, جىنىستىق ساۋاتتىلىق, ابورت سالدارى تۋرالى سۇحبات جۇرگىزۋى ءتيىس, – دەيدى ول.
Ranking.kz. مالىمەتتەرى بويىنشا قازاقستاندا بيىل قاڭتار-قازان ايلارى ارالىعىندا سۋيتسيد جاساۋشىلاردىڭ جالپى سانى 3,4% ارتقان. بۇل رەتتە جاسوسپىرىمدەر اراسىندا ءوز-وزىنە قول جۇمساۋشىلار سانى 30% كوبەيگەن, ياعني وسى جىلى ەلدە كامەلەت جاسقا جەتپەگەن 169 بالا ءوزىن ولتىرگەن. ونىڭ ىشىندە 27,8%-ى 5-14 جاس ارالىعىنداعى بالالار بولسا, 72,2%-ى – 15-17 جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر. سۋيتسيد جاساماقشى بولعاندار سانى 10 وڭىردە ۇلعايعان, سونىڭ ىشىندە استانا قالاسى دا بار. ءوز-وزىنە قول جۇمساماق بولعان ارەكەتتەردىڭ ەڭ كوبى ەلورداعا تيەسىلى ەكەن. زاڭ سالاسىنداعى پروفەسسور ءمۇسىلىم حاسەنوۆ تە وسى سالاداعى سوڭعى 8 جىلداعى ستاتيستيكاعا تالداۋ جۇرگىزە كەلە قازاقستاندا جىل سايىن 350 بالا سۋيتسيد جاساۋعا تالپىنىپ, 172 بالا ءوز ءومىرىن قياتىنىن انىقتاعانىن ايتادى. وسىعان وراي بيىل پارلامەنت ماجىلىسىندە كامەلەت جاسقا جەتپەگەندەرگە كورسەتىلەتىن كەز كەلگەن زورلىق-زومبىلىق بويىنشا جازانى كۇشەيتۋ ماسەلەسى قارالدى. وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ, ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋ, ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن سالاماتتىعىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى 2023-2025 جىلدارعا ارنالعان جاڭا كەشەندى جوسپاردىڭ جوباسىن ازىرلەدى. قۇجات ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن بەكىتىلمەك. اتالعان مينيسترلىك بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا تاۋەكەلدەردىڭ ينتەراكتيۆتى كارتاسىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاۋدا. وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى الدا بالالار ورتاسىندا «كەيس-مەنەدجمەنت» تەحنولوگياسىن ەنگىزبەك. دەگەنمەن پسيحولوگ جانە گينەكولوگ ماماندار بالالار اراسىندا ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋدا ەڭ اۋەلى اتا-انالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى زور ەكەنىن, ولاردىڭ بالا تاعدىرىنا اسا جاۋاپتى قاراۋىن سۇرايدى.
