Taŋdauǧa berıletın toptar sany bırdei emes
Äleumettık jelıde bılım granttarynyŋ bölınu prinsipın ädıletsız dep baǧalaǧan pıkırler soŋǧy uaqytta jiı jazyluda. Äsırese, olardyŋ köbısı mamandyqtardyŋ bılım beru baǧdarlamalary toptaryna şoǧyrlandyryluyna bailanysty tuyp jatyr. Esterıŋızge salsaq, būǧan deiın jeke-jeke bolyp kelgen 176 mamandyq biyldan bastap 97 bılım beru baǧdarlamalary tobyna bırıktırılgen edı. Iаǧni bır-bırıne ūqsas mamandyqtar özara bır topqa kırıktırılıp, oŋtailandyrylǧan-dy. Ädette talapkerler qūjat tapsyrǧanda, olarǧa kez kelgen 4 JOO boiynşa 4 bılım beru baǧdarlamalary tobyn taŋdauyna rūqsat etılgen. Alaida būl mümkındık bärıne bırdei qoljetımdı emes. Mäselen, Facebook jelısınde Aisūlu İgılıkova esımdı talapker ŪBT-da beiındık pän retınde geografiia jäne şet tılı pänın taŋdaǧanyn, būl pänder boiynşa 4 emes, tek 2 ǧana bılım beru baǧdarlamalary toby bar ekenın («Turizm» jäne «Meiramhana ısı») jazady.
Mūndai mäselenıŋ baryn talapkerlerge JOO turaly tolyqqandy maǧlūmat berumen ainalysatyn Joo.kz jobasynyŋ avtory Qanat Öksıkbaev ta rastady.
– Talapkerlerdıŋ qūqyqtary teŋ emes. Mysaly, beiındık pän retınde matematika jäne fizikany taŋdasaŋ, saǧan 25 türlı bılım beru baǧdarlamalary toby qoljetımdı. Işınen qalaǧan 4-euın taŋdai ber. Al dünie jüzı tarihy jäne adam, qoǧam, qūqyq pänderın tapsyrǧan bala «Qūqyq» jäne «Qūqyq qorǧau qyzmetı» degen 2 ǧana topqa qūjat tapsyra alady. «Qūqyq qorǧau qyzmetı» toby boiynşa mülde grant bölınbegen, demek būl – balada jalǧyz ǧana taŋdau qalady degen söz, – deidı ol.
Şekteulı mümkındıktıŋ saldary qandai?
Mūndai teŋsızdıktıŋ qorqynyşty tūsy mynau: atalǧan problemanyŋ kesırınen qoǧamǧa qajet mamandyqtarǧa tüsetın studentter sany azaiuy mümkın. Mysaly, beiındık pän retınde himiia jäne fizikany taŋdaǧan talapkerler tek bır ǧana bılım beru baǧdarlamalary tobyna qūjat tapsyra alady. Himiia salasynyŋ sūranysqa ie ekenı belgılı, oǧan bölınetın grant sany da köp. Alaida taŋdauǧa bolarlyq jalǧyz top bolǧandyqtan, balada «Būǧan tüse almai qalsam ne bolady?» degen qorqynyş paida bolyp, sonyŋ saldarynan ol mülde basqa salany taŋdauy yqtimal. Iаǧni grant jetkılıktı türde bölıngenıne qaramastan, jalǧyz taŋdau mümkındıgı bolǧan keibır maŋyzdy salaǧa talapkerler maqsatty türde qūjattaryn tapsyrmaidy.
Osy oraida Qanat Öksıkbaev reseilık täjıribenı engızudı ūsynady. Onyŋ aituynşa, körşıles elde talapkerlerdıŋ oquǧa tüsu mümkındıgın arttyru üşın bırneşe pändı beiındı pän retınde taŋdauǧa rūqsat berılgen (mındettı emes, oquşynyŋ qalauy boiynşa). Aitalyq, bala himiia jäne fizika pänderın beiındık pän retınde taŋdasa, qūjat tapsyruda taŋdau aiasyn keŋeitu üşın joǧarydaǧylarǧa qosymşa matematikany da aluyna bolady. Sonda ol matematika-fizika jäne fizika-himiia pänderın taŋdauşy retınde äldeqaida är aluan bılım beru baǧdarlamalary tobyna qūjat tapsyra alady.
Reseilık täjıribenı engızu nelıkten jaramsyz boluy mümkın?
Osynau mäselege bailanysty Ūlttyq testıleu ortalyǧy direktorynyŋ orynbasary Naujan
Didarbekova:
– Bılım beru baǧdarlamalary toptaryna bırlestıru teoriiadan görı daǧdyǧa, maşyqqa negızdelgen bılım beru jüiesın qalyptastyrudy közdeidı. Būl tūrǧyda bız tülektıŋ qandai beiındık pänder kombinasiiasyn taŋdasa qandai jäne qanşa bılım beru baǧdarlamalary tobyna oquǧa tüse alatyny turaly aqparatty ŪBT-ǧa deiın ūsynǧan bolatynbyz. Demek, mausym aiyndaǧy ŪBT tapsyrǧan tülek te sol aqparattan habardar boldy, iaǧni sanaly türde sol beiındık pänderdı taŋdady degen söz, – degen pıkır bıldırdı.
Al Reseidegıdei bırneşe beiındık pänder kombinasiiasyn taŋdauǧa rūqsat etu turaly ūsynysqa ortalyq ökılı:
– Mūndai özgerıs äleumettık şielenıstı tuǧyzuy mümkın. Bırınşıden, test tapsyrmalary jalpyǧa mındettı bılım beru standarttary boiynşa Bılım jäne ǧylym ministrlıgı bekıtken oqulyqtar negızınde äzırlengenımen, ata-analar qosymşa repetitor jaldaudy jön köredı. Är pän boiynşa repetitor jaldau az aqşa tūrmaidy, endı sony taǧy da arttyrsaq, ata-ananyŋ jaǧdaiy ne bolaryn elestetıp körıŋızşı. Jaraidy, 2-den köp beiındık pändı taŋdau mındettı emes, ärkımnıŋ qalauy boiynşa delık. Bıraq bızde «jūrttyŋ balasy» degen mentalitet bar. Sonyŋ äserınen ata-ananyŋ köbısı öz balasy qalasa da, qalamasa da «kımnen kemsıŋ?» dep ony bırneşe pändı taŋdauǧa mäjbürleidı. Ekınşıden, būl tūsta balanyŋ psihologiialyq jaǧdaiyn da oilaǧan dūrys. Qazırgı ŪBT-da olar 3 saǧat 50 minut boiy auditoriiada otyrady. Qosymşa beiındık pän qosylsa, odan da köp uaqyt jūmsaidy ǧoi. Tym ūzaq synaqta basy auyryp, şarşaǧan balanyŋ öz bılımıne sai körsetkış körsete aluy neǧaibyl. Qysqasy, kez kelgen özgerıstıŋ közge körıne bermeitın osyndai qyrlary bar, – dep jauap berdı.
Biylǧy granttar sany qanşa?
Fatima Jaqypova,
Bılım jäne ǧylym vise-ministrı:
– Biylǧy oqu jylyna bakalavriat boiynşa 53785 grant bölıngen. Memlekettık tapsyrystyŋ jalpy kölemınıŋ jartysyna juyǧy, dälırek aitsaq, 47 paiyzdan astamy – injeneriia, öŋdeu jäne qūrylys, sondai-aq IT salasyna arnalǧan. Qalǧan bölıgı boiynşa 8276 grant – pedagogika ǧylymdaryna, 4088 grant – jaratylystanu ǧylymdaryna, matematika men statistikaǧa, 2200 grant – qyzmet körsetu mamandyqtaryna, 1615 grant – öner jäne gumanitariia ǧylymdaryna, 2435 grant – auyl şaruaşylyǧy ǧylymdary men veterinariiaǧa, 2183 grant äleumettık ǧylymdarǧa, biznes pen ekonomika salalaryna baǧyttalǧan.
Jalpy grant sanynyŋ 95,4 paiyzy, iaǧni 51335-ı bırınşı kursqa qabyldau granttaryn qūraidy, onyŋ ışındegı 3040 grant kolledj tülekterı üşın bölınıp otyr. Al qalǧan 4,6 paiyzy, iaǧni 2450 grant JOO daiyndyq bölımıne tüsuge mümkındık beredı.
Joǧaryda aitylǧannan bölek, äleumettık osal topqa jatatyn talapkerlerge qosymşa 5000 grant taǧaiyndalmaq.
