Halqymyzdyŋ san ǧasyrlyq körkem şejıresın jazǧan körnektı jazuşy Iliias Esenberlin Atbasar qalasynda ömırge kelgen. Osy şaǧyn şaharda äke-şeşesınen erte aiyrylǧan suretkerdıŋ balalyq şaǧy öttı.
Qalamger öz ömırbaiany turaly jazǧan dünielerınde tuǧan jerın saǧynyşpen eske alady. Bügınde körkemsöz zergerınıŋ tuǧan üiı älı künge deiın saqtalǧan, osy üidı äkesı Esenberlı ınısı Jūppaimen 1895 jyly salypty.
Ardaqty azamat tuǧan qalasynda da eskerusız qalmady. 1999 jyly Atbasarda Iliias Esenberlinnıŋ ädebi muzeiı aşyldy. Biyl būl mūrajaiǧa 20 jyl tolyp otyr. Muzeidıŋ aşyluyna osy öŋırdıŋ aiauly perzentı, ölketanuşy Klara Ämırqyzy köp eŋbek sıŋırdı. Sondai-aq mūrajai aşylǧan jyly qalamgerdıŋ balasy Qozy Körpeş pen ınısı Raunaq jazuşyǧa qatysty bıraz jädıgerlerdı mūrajai qoryna tapsyrǧan.
Qazırgı künde muzei qorynda 3000-ǧa juyq jädıger bar. Onyŋ negızın Esenberlinnıŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧy jäne onyŋ otbasy turaly fotosuretter, kıtaptar, sondai-aq portretter, qoljazbalar, mereitoilyq medaldar jäne jeke zattary qamtidy. Muzei qorynda qalamgerdıŋ jandy dauysy saqtalǧan beinejazbasy bar. Sonymen bırge «Mūhittan ötken qaiyq» romanynyŋ tüpnūsqa qoljazbasy, qalamgerdıŋ jeke kıtaphanasy, onyŋ ışınde ärıptesterınıŋ, zamandastarynyŋ qoltaŋbalarymen syilaǧan kıtaptary, otbasymen jäne ärıptesterımen tüsken fotosuretterı saqtalǧan. Jäne qalamgerdıŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧy turaly derektı filmder de jinaqtalǧan. Qozy Körpeş Esenberlinnıŋ äkesı turaly aitqan sūhbatyn tyŋdauǧa bolady.
Mūrajaidyŋ ekınşı zalynda Iliias atamyzdyŋ jeke kabinetı ornalasqan. Onda sız jazuşynyŋ üstelın, qoldanǧan şamyn, qalamyn jäne otyratyn oryndyǧyn köresız. Būl bölmede qalamgerdıŋ tösek orny men bas jaǧynda dombyrasy ılınıp tūr. Sonymen qatar Dilfruza apai mūrajaiǧa äkesınıŋ paltosy men bas kiımın syilaǧan.
2015 jyly suretkerdıŋ 100 jyldyq mereitoiy tuǧan jerınde toilanyp, şahardyŋ ortalyǧynda jazuşynyŋ eŋselı eskertkışı boi köterdı. Osy jyly ädebi muzeige kürdelı jöndeu jūmystary jürıp, jaŋa ekspozisiiamen tolyqty. Byltyr Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ ūiymdastyruymen ötken mädeniet jäne öner salasyndaǧy ūiymdar men qyzmetkerlerdıŋ bırınşı festivalınde Iliias Esenberlin mūrajaiy elımızdegı qala jäne audandar arasynda «Eŋ üzdık muzei» atalymy boiynşa jeŋımpaz boldy.
Aijan Qambatyrova,
L.Gumilev atyndaǧy Euraziia
ūlttyq universitetınıŋ studentı
