Астана қаласы әкімінің тапсырмасына сәйкес Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының ұйымдастыруымен «Полиэтиленді пакеттен бас тарт!» экологиялық шарасы өткізілуде.
Тиімді, бірақ зиян
Шара барысында полиэтиленді пакеттердің зиянды әсері туралы халық арасында кеңейтілген үгіт-насихат өткізіліп, ұйымдастырушылар мен «Астана жастары» МКМ еріктілері сауда-ойын-сауық орталықтарына келушілерге үш мыңға жуық үндеу парақтарын таратып, сауда желілерінің кассаларында экопакеттерді бірыңғай қолданысқа енгізуді жүзеге асыруға атсалысты.
«Осы мәселенің шешімі – экопакеттерді, яғни қағаз, биоыдырағыш пакеттерді, матадан жасалған бірнеше реттік сөмкелерді қолдану. Бұған қоса, 2018 жылы ҚР Энергетика министрлігімен полиэтиленді пакеттерді тегін жүзеге асыруға тыйым салу бойынша еліміздің қолданыстағы заңнамасына өзгертулер енгізіледі» делінген шара ұйымдастырушылары таратқан үндеу парақтарында.
Мамандардың айтуынша, орта есеппен полиэтиленді пакеттер 20 минут қана пайдалануға жарамды болса, олардың ыдырау уақыты 100 жылдан 500 жылға дейінгі мерзімді қамтиды екен. Ал қағаздан жасалған қапшықтардың жарамдылық мерзімі 1-2 ай болса, биоыдырағыш пакеттерді 3 айдан
2 жылға дейін қолдануға болатынын, олардың денсаулыққа зияны жоқ екенін айтады Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының маманы Айнұр Солтанғұлова.
Ғаламтордағы деректерге сүйенсек, ең алғаш рет 1957 жылы АҚШ-та өндіріле бастаған полиэтилен пакеті 1973 жылдан бастап Еуропада да ерекше қарқын алған. 2002 жылғы санақ кезінде әлем бойынша өндіріліп шығарылатын полиэтилен пакеттерінің саны 4-5 трлн данаға дейін жетіпті. Күнделікті тұрмыста ет, балық, көкөніс пен жеміс-жидекті сақтауға тиімді болғанымен, ғалымдардың пайымдауынша, полиэтилен пакеттерінің адам ағзасы мен экологияға зияны көп деседі. Мәселен, кейбір деректерге сүйенсек, өндірушілер бұл пакетке қорғасын металын қосады-мыс. Бірақ бұл жағы ашық айтыла бермейтін көрінеді. Сонымен қатар, сирек болса да, зиянды дорбалардың тігісіне химиялық желімдер де пайдаланылады екен. Оның да тағамдарға өз әсерін тигізбей қоймайтыны тағы бар. Сол сияқты кейбір компаниялардың жарнамалық жазбаларының бояуы да зиян болуы әбден мүмкін екенін айтады ғалымдар. Белгілі бір мөлшерде бауыр мен ішекке зияны бар пакетке оранған астан да улану қаупі туындайтын көрінеді.
40 елде тыйым салған
«Табиғат үшін» әлемдік қоғамдық ұйымының мәліметінше, жыл сайын осындай пластикалық заттардың кесірінен 100 мыңнан аса кит (теңіздегі ең ірі сүтқоректі жануар) пен итбалық, тасбақа қырылса, бір жылда дүние жүзі бойынша пайдаланылатын 4 триллион пакет бір миллион құс және теңіздегі 100 мың су жануары мен балықтардың өліміне себеп болады екен.
Сондықтан қазіргі таңда 40-қа жуық елде полиэтилен пакеттердің айналымын төмендетіп немесе қолдануға тыйым салған. Мәселен, Сингапур, Тайвань мен Бангладеш елдерінде 2000 жылдың басында осындай полиэтилен пакеттерінің қалдықтарының көптігінен өзендер мен су арналарының толып кету салдарынан сел жүру, тасқын болу сияқты апаттық жағдайлар орын алыпты. Осы елдер ең алғашқы болып зиянды дорбаны пайдалануға тыйым салу жарлығын шығарыпты. Көп ұзамай бұл елдердің қатарына Танзания, Қытай, Италия, Аустралия мен Үндістанның бірқатар штаттары қосылған. Сондай-ақ, бұл қапшықтың отаны АҚШ та қазіргі таңда зияны мол пакеттен бас тарта бастаған көрінеді. Тіпті бұл елде халықты аталмыш қапшықтан бас тартуға насихаттау мақсатында «Полиэтиленді пакет» деп аталатын деректі фильм де түсірілген екен. Сол сияқты Кения мемлекеті де полиэтилен қапшықтарын қолдануға заң жүзінде қатаң тыйым салған. Қоршаған ортаны қорғау мақсатында күшіне енген жаңа заң бойынша Кенияда полиэтилен қапшығын өндіруге, сатуға, тіпті қолдануға да болмайды деседі. Егер де осы заңға бағынғысы келмегендер ол жақта 40 мың доллар айыппұл төлеп, тіпті 4 жылға бас бостандығынан айырылады екен. Қазір Кения-
дағы ірі сауда орталықтары полиэтиленнің орнына шүберектен жасалған қаптар ұсына бастаған көрінеді.
Сауда-ойын-сауық орталығындағы шараға қатысқан экопакет өндіретін компанияның өкілі Уәлихан Жұманов өз жұмыстары жайлы былай дейді:
– Біздің қапшықтар жылдам ыдыратылады. Өйткені ол табиғи қоспалардан жасалған. Тіпті ыдырағаннан кейін оны тыңайтқыш ретінде де қолдануға болады. Бұл пакеттеріміздің орташа бағасы – 25 теңге. Әзірге өнімдеріміз Астана аумағына таралуда. Болашақта пакеттерді республика көлемінде таратуды жоспарлап отырмыз.
Осылайша, Астана билігі де елордалықтарды полиэтилен пакетінен бас тартып, оның орнына қағаз, матадан жасалған және биоыдырағыш пакеттерді пайдалануға шақырып отыр. Айта кету керек, Астана – осындай қадам жасап отырған Қазақстандағы алғашқы қала.
Нұрдәулет КӘКІШЕВ
