سانالى عۇمىرىن عىلىمعا ارناعان راۋشانبەك بورانبايۇلى ءابساتتاروۆ بيىل 80-ءنىڭ سەڭگىرىنە شىعىپ وتىر. راۋشانبەك اعانى بارشا قازاقستان حالقى بىلەدى دەسەك ارتىق ەمەس. سەبەبى ول – ۇستاز, ول – عالىم, ول – قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى.
راۋشانبەك اعانى كوپتەگەن بىلىكتى عالىمدار, ەل باسقارعان ازاماتتار وزىنە ۇستاز تۇتادى, سىيلايدى, جازعان عىلىمي ەڭبەكتەرىن قاداعالاپ وقيدى. راۋشانبەك اعا وسىنداي قۇرمەت پەن سىيعا ءوزىنىڭ ادال ەڭبەگىمەن, ماڭداي تەرىمەن, ويشىلدىعى جانە جاڭاشىلدىعىمەن قول جەتكىزگەندىگى اقيقات. اعامىز ءبىزدىڭ ينستيتۋتتا ءجيى بولىپ, اقىل-كەڭەس بەرىپ تۇرادى. ۇجىمنىڭ جەتىستىكتەرىنە دە قۋانادى. جۇمىستا ولقىلىقتار بولسا ءجون-جوباعا سالۋدان باس تارتپايدى.
راۋشانبەك ءابساتتاروۆ ابىرويدىڭ اسقارىنا اسىقپاي, كۇندەلىكتى جاساعان ەڭبەگىمەن, تىرنەكتەپ جيناعان بىلىمىمەن, جازعان عىلىمي جۇمىستارىمەن, ستۋدەنتتەرگە وقىعان دارىستەرىمەن قول جەتكىزدى. ول عىلىمنىڭ داڭعىل دا, اۋىر جولىنا ءتۇستى. سوناۋ حح عاسىردىڭ 60-شى جىلدارىنىڭ باسىندا راۋشانبەك اعا ەڭبەك جولىن, 1958 جىلى مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن, تۋعان اۋىلى لەنين اتىنداعى كەڭشاردا جۇرگىزۋشى بولىپ باستاعان بولاتىن. 1959-1962 جىلدار ارالىعىندا كەڭەس ارمياسى قاتارىندا اسكەري مىندەتىن وتەپ, بولىمشە, ۆزۆود كومانديرى قىزمەتتەرىن اتقاردى. ول اسكەردە ابدەن شىنىعىپ, ورىس ءتىلىن وتە جاتىق مەڭگەرۋگە قول جەتكىزدى. اسكەردە جۇرگەن جىلدارى بوس ۋاقىتتا الەم ويشىلدارىنىڭ ەڭبەكتەرىن قىزىعا وقي باستادى. وسى قىزىعۋشىلىق ونى كيەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا فاكۋلتەتىنە الىپ كەلگەن بولاتىن. ول ۋنيۆەرسيتەتتى 1967 جىلى بىتىرەدى. كيەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى تالانتتى قازاق جىگىتىن ءوز اسپيرانتۋراسىنا الىپ قالدى. 1971 جىلى كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاعان راۋشانبەك بورانبايۇلى 1982 جىلى وسى ءبىلىم ورداسىندا دوكتورانتۋرانى دا ءتامامدادى. ول اسا كۇردەلى, اۋقىمدى «عىلىمي-تەحنيكالىق رەۆوليۋتسيا جانە قوعامدىق ءومىردىڭ ينتەرناتسيوناليزاتسيالانۋى: الەۋمەتتىك-فيلوسوفيالىق تالداۋ» تاقىرىبىنان 1990 جىلى دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعايدى.
قوعامدىق ءومىردىڭ دامۋ ديالەكتيكاسىن, زاڭدىلىقتارىن ءدوپ باسىپ كورە ءبىلۋ, ولار تۋرالى وي قوزعاۋ – قيامەت-قيىن شارۋا. بۇل جۇمىستى سانالى ءومىرىن عىلىم جولىندا سارپ ەتكەن ويشىل عالىمدار عانا جاساي الادى. راۋشانبەك اعامىز وسىنداي, قوعامدىق قاتىناستاردىڭ كۇرمەۋلى ماسەلەلەرىن زەرتتەگەن ويشىل عالىمداردان وقىدى, ۇيرەندى, ونەگە الدى جانە ءوزى دە وسىنداي ويشىل عالىمدار دارەجەسىنە كوتەرىلە الدى. فيلوسوفيانىڭ تەوريالىق جانە مەتودولوگيالىق تانىمى مەن ءتالىمىن جەتىك مەڭگەرگەن ر.ءابساتتاروۆ الەۋمەتتانۋ جانە ساياساتتانۋ عىلىمدارىندا دا ايتارى بار, كەڭ دياپازونداعى سيرەك كەزدەسەتىن عالىمدار دارەجەسىنە كوتەرىلە الدى. قازاقستاننىڭ قوعامدىق عىلىمدار تىزبەسىندە ر.ءابساتتاروۆتاي فيلوسوفيادان, ساياساتتانۋدان, الەۋمەتتانۋدان قاتارلاستىرا ىرگەلى ەڭبەكتەر جازعان عالىم جوقتىڭ قاسى. اسىرەسە, ونىڭ ەتنيكالىق قاتىناستار, ەتنوالەۋمەتتانۋ, ەتنوساياسات ماسەلەلەرىنە قاتىستى جازعان عىلىمي ەڭبەكتەرىن عىلىمي قاۋىم وتە جىلى قابىلداپ, جوعارى باعاسىن بەردى.
ول كوپ جىلدار بويى, 1971-1988 جىلدار ارالىعىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە فيلوسوفيا پانىنەن وقىتۋشى, اعا وقىتۋشى, دوتسەنت بولدى. وسى جىلداردا ول قازاقستان حالقىنا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ, پوليەتنيكالىق قازاقستان قوعامىندا ەتنوسارالىق قاتىناستاردى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە دەن قويدى. ساياسي تۇراقتىلىق, قوعامدىق كەلىسىم, ەتنوسارالىق تاتۋلىق كاتەگوريالارىنىڭ جاي عانا ۇعىمدار ەمەس, حالىق ءۇشىن تاعدىرشەشتى ماڭىزى بار, تەرەڭ تامىرلى الەۋمەتتىك-ساياسي قۇبىلىستار ەكەندىگىن نەگىزدەدى. ءبىزدىڭ ينستيتۋت «قازاقستان حالقى» اتتى عىلىمي تاريحي ينتەراكتيۆتى كارتا جاساعاندا اعانىڭ ەڭبەكتەرىنە دە سۇيەنىپ وتىردى. قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت بولعاندا راۋشانبەك بورانبايۇلى جاساعان وسى عىلىمي تۇجىرىمدار مەن يدەيالاردىڭ ماڭىزدىلىعى تىپتەن ارتا ءتۇستى. اتالعان كاتەگوريالار ۇلتتىق يدەيا دارەجەسىنە كوتەرىلدى. عالىمنىڭ ءتۇيىندى ويلارىن بيلىك تە بايقادى. ونى 1988-1990 جىلدارى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى وزىنە قىزمەتكە تارتتى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ر.ءابساتتاروۆتى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ وزىنە كەڭەسشىلىككە شاقىردى. وسى 1991-1997 جىلداردا ول قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان مەنەدجمەنت, ەكونوميكا جانە بولجاۋ ينستيتۋتىنىڭ ساياساتتانۋ جانە فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن قوسا اتقاردى. 1998 جىلدان بۇگىنگى كۇنگە دەيىن راۋشانبەك اعامىزدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن بايلانىستى. ول وسى وقۋ ورنىنىڭ ساياساتتانۋ جانە الەۋمەتتىك-فيلوسوفيالىق پاندەر كافەدراسىندا 20 جىل مەڭگەرۋشى بولدى. قازىر وسى كافەدرانىڭ قۇرمەتتى مەڭگەرۋشىسى, پروفەسسور كونسۋلتانتى.
ءوزىنىڭ عىلىمي عۇمىرىندا پروفەسسور ر.ءابساتتاروۆ وتە قارىمدى ەڭبەك جاساۋمەن بولدى, ءالى دە جاساپ كەلەدى. ونىڭ ەڭبەكتەرى 9 تىلدە جارىق كوردى. 40-تان استام مونوگرافيالارى, وقۋ قۇرالدارى, وقۋلىقتارى مەن كىتاپتارى جارىق كوردى. 600-دەي ءتۇرلى تاقىرىپتارعا جازعان ماقالالارىن الىس, جاقىن شەتەل عالىمدارى مەن ستۋدەنت, ماگيسترانتتارى وقۋدا. شاعىن ماقالا كولەمىندە عالىمنىڭ جازعان دۇنيەلەرىن سانامالاپ شىعۋ تىپتەن مۇمكىن ەمەس. دەسەك تە, ولاردىڭ ىرگەلىلەرىن اتاپ وتەيىك: عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس جانە ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستار. الماتى, 1977; ۇلتتىق قاتىناستاردىڭ دامۋى. الماتى, 1982; ۇلتتىق پروتسەستەر: ەرەكشەلىكتەرى جانە پروبلەمالارى. الماتى, 1995; ساياساتتانۋ جانە ونىڭ پروبلەمالارى. الماتى, 2007; الەۋمەتتانۋ نەگىزدەرى, 2-توم. الماتى, 2018 ت.ب. ەڭبەكتەرى. راكەڭ نەمىس عالىمى يوگانن روۋمەن بىرگە «قوعامنىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي پروبلەمالارى تۋرالى ويلانۋ مەن تولعانۋ» اتتى 35 باسپا تاباق بولاتىن ەڭبەگىن دايىنداپ «ۇلاعات» باسپاسىنا وتكىزىپ بەردى.
ونىڭ شىعارماشىلىق لابوراتورياسى مەن زەرتتەۋ وبەكتىسى, نەگىزىنەن, ەتنوسفەرا ەكەندىگى بەلگىلى. ەتنيكالىق ءومىر وتە كۇردەلى دامۋ ۇستىندە. قازىرگى ادامزات قوعامى ەتنيكالىق, ءدىني جاندانۋ ۇدەرىسىمەن قاتار عالامدىق جاھاندانۋ ۇدەرىستەرىن قاتارلاسا ءجۇرۋىن باستان وتكەرۋدە. الەمدەگى نەگىزگى قايشىلىقتاردىڭ بىرىنە وسى ەكى جاھاندىق تەندەنتسيالار اراسىنداعى قايشىلىقتار شىعۋى ىقتيمالدىعى تۋرالى ويدى ر.ءابساتتاروۆ عالىم رەتىندە ءوز ەڭبەكتەرىندە نەگىزدەپ كەلەدى. وسىنداي كەلەلى ويلارىمەن ر.ءابساتتاروۆ گەرمانيادا, فرانتسيادا, وڭتۇستىك كورەيادا, جاپونيادا ت.ب. 7 ەلدە ءوز دارىستەرىن وقىدى. الەمدىك دەڭگەيدەگى عالىمدار ونىڭ پىكىرلەرىمەن كەلىستى.
ءابساتتاروۆ ءوزىنىڭ عىلىم جولىندا جيناپ-تەرگەن ءبىلىمىن ىزباسارلارىمەن ءبولىستى. ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن 5 عىلىم دوكتورى, 20 عىلىم كانديداتى, 10 PhD دوكتورى, 40 ماگيسترانت دايارلاندى. بۇل شارۋانى ەل بولاشاعى مەن عىلىمىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتكەن ۇلكەن جۇمىس دەپ باعالايمىز. ول ءوز باستاماسىمەن كورەيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىمەن تىعىز بايلانىستار ورناتتى. چوننام ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ساياساتتانۋ كافەدراسىمەن بىرگە «قازىرگى الەمدەگى دياسپورالاردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» تاقىرىبىن جان-جاقتى زەرتتەۋ ۇستىندە.
راۋشانبەك اعامىز – ۇلگىلى وتباسى يەسى. مەرۋەرت جەڭگەمىز دە – پروفەسسور, ەكى ۇل مارات پەن عالىمجان – عىلىم كانديداتتارى, قىزى مايا – ماگيستر.
ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا راۋشانبەك اعامىز ماراپاتتان كەندە بولعان جوق. ول ءوزى تۋىپ-وسكەن «قارماقشى اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى», «قازاقستان رەسپۋبليكاسى عىلىمىن دامىتۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» توسبەلگىسىنىڭ يەگەرى, «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالعان.
زيابەك قابىلدينوۆ,
ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە
ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى,
ۇعا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى,
ت.ع.د., پروفەسسور
