مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ بىلتىر وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتاي بارىسىندا ەڭبەك نارىعىندا جاس كادرلاردى دايارلاۋ ماسەلەسىن قوزعاپ, ءبىلىم بەرۋ ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى دەپ ايقىنداپ بەردى.
«قاجەتسىز ماماندىق بولمايدى, بىلىكسىز مامان بولادى. ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن جان ءوز ءىسىنىڭ مايتالمانى اتانادى. ال كاسىبىن تولىق مەڭگەرگەن ادام قاشاندا سۇرانىسقا يە بولادى. ءبىز ەڭبەك ادامىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە باسا ءمان بەرەمىز» دەگەن پرەزيدەنت ءسوزى جاستاردىڭ ەڭبەكسۇيگىش مامان بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ ماڭىزىن كورسەتتى. بۇل باعىتتا ەلوردانىڭ تەحنولوگيالىق كوللەدجى بۇگىنگە دەيىن 30 مىڭعا جۋىق ستۋدەنتتى نارىققا شىعاردى. ولاردىڭ دەنى – ەسەلى ەڭبەك ەتىپ, ومىرلىك جولىن تاۋىپ, تابىسقا قول جەتكىزگەن شاكىرتتەر. ال قازىر كوللەدجدە 700-گە جۋىق ستۋدەنت 3 ماماندىق بويىنشا ءبىلىم الۋدا. ولار: ناۋبايشى, شاشتاراز جانە تىگىنشى.
ۇلتتىق تاعامعا – باسىمدىق
قازاقستان بويىنشا ەڭ العاشقى ناۋبايشى ماماندىعى كوللەدج بازاسىندا اشىلسا, استانادا ناۋبايشىلار ءتورت كوللەدجدە وقىتىلادى. تەحنولوگيالىق كوللەدج ديرەكتورى ءلاززات رازبەكوۆانىڭ سوزىنشە, نارىققا قاشاندا كەرەك ءارى جويىلمايتىن بۇل ماماندىققا سۇرانىس كوپ.
«ناۋبايشى, كونديتەر جانە اسپاز ماماندىعى قالاداعى بىرنەشە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىندا وقىتىلاتىندىقتان, اتالعان كوللەدجدەرمەن كاسىبي تۇردە باسەكەلەستىك بار. وسى ورايدا كوللەدج ماماندارىن وقىتۋداعى باستى باعىتىمىز – تەك دەنساۋلىققا پايدالى, ەشبىر قوسپاسىز نان ونىمدەرىن دايىنداۋ, پرەميۋم سەگمەنتتەگى ونىمدەردى ۇسىنۋ. ناتيجەسىندە بۇگىندە ەكولوگيا تۇرعىسىنان تازا ناننىڭ 11 ءتۇرىن پىسىرۋگە ستۋدەنتتەر داعدىلاندى. ولار تەك سۋ مەن ۇننان قامىر كوتەرىپ, ونى 15 كۇندەي اشىتادى. مۇنداي ونىمدەردىڭ تازا ءارى پايدالى ەكەنى تاجىريبە جۇزىندە دە دالەلدەندى. ال قاراپايىم دۇكەندەگى اشىتقىمەن كەز كەلگەن ايەل نان پىسىرە الادى. سوندىقتان ستۋدەنتتەر وسى ماماندىقتىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرىپ قانا قويماي, 2-3-كۋرستان-اق جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ۇسىنىسىن قابىلداپ جاتادى. بۇل – 40% تەوريا, 60% پراكتيكاعا نازار اۋدارۋدىڭ ناتيجەسى» دەدى كوللەدج ديرەكتورى.
ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسى – ماماندىقتى ءىس جۇزىندە مەڭگەرتۋدىڭ ءتيىمدى تەحنولوگياسى. تەوريانى وندىرىسپەن ۇشتاستىرا وقىتاتىن بۇل جۇيەنىڭ كاسىپتىك ماماندىقتاردى وقىتۋدا سەپتىگى مول. سوندىقتان ءدۋالدى وقىتۋعا باسىمدىق بەرگەن كاسىپتىك كوللەدج تۇلەكتەرىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگى جوعارى. 2022 جىلدان باستاپ كوللەدجدەرگە اكادەميالىق دەربەستىك بەرىلگەنى بەلگىلى. ناتيجەسىندە جەرگىلىكتى كاسىپورىندارمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا مۇمكىندىك تۋدى. تەحنولوگيالىق كوللەدج وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ, 100-گە جۋىق كاسىپورىنمەن كەلىسىمشارت جاساستى. سونداي مەكەمەلەردىڭ قاتارىندا ەتنوستيلدى «Sandyq» جانە «Tary» مەيرامحانالار جەلىسى بار. ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنىڭ باسشىسى الەۋمەتتىك سەرىكتەستەردىڭ دە سانى كوپ, ساپاسى جوق بولعانىن قالاماي, ءبىرىنشى ورىنعا ۇلتتىق ناقىشى بار ونىمدەردى شىعارۋدى جولعا قوياتىن مەكەمەلەرمەن بايلانىس ورناتاتىنى تۋرالى پىكىر ءبىلدىردى. قازاقىلىقتىڭ ءيىسى اڭقيتىن نان ونىمدەرىن ۇسىنۋ ءارى ۇلتتىق تاعامداردىڭ وتە تازا ەكەنىن جەتكىزىپ, دارىپتەۋ ماقساتىندا كوللەدجدە بىلتىر ۇلتتىق ءدام تاتۋ ورتالىعى اشىلدى.
تەحنولوگيالىق كوللەدج فرانتسيانىڭ ليون قالاسىنداعى Sipr كوللەدجىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ, فرانتسۋز ارىپتەستەرمەن قىسقامەرزىمدى كۋرس اشۋ, فرانتسۋز, قازاق ۇلتتىق تاعامدارىن بىرىكتىرىپ, نارىقتا ءوتىمدى, حالىققا پايدالى ءونىمدى ۇسىنۋ جوسپارلانعان. تاجىريبە جۇزىندە ستۋدەنتتەر فرانتسۋز كرۋاسسانىن قازاقتىڭ قازى, قۇرتىمەن بىرىكتىردى. تارى, تالقان, تۇيە ءسۇتى بار باۋىرساق, جەنت قوسىلعان پەچەنە دايىنداپ, قانتتىڭ ورنىنا بالقايماق قوسۋ سەكىلدى قىزىق تاجىريبە جۇرگىزىلىپ, ەرەكشە ونىمدەر شىعارىلادى.
اقىسىز وقۋدىڭ مۇمكىندىگى
تىگىنشى ماماندىعى بويىنشا 3 تىگىن تسەحىندا 4 شەبەر وقىتادى. سونداي-اق كوللەدجدە تىگىنشىلىكتى ۇيرەنەمىن دەۋشىلەر ءۇشىن ارنايى قىسقامەرزىمدى كۋرستار قاراستىرىلعان. وعان ەلوردالىق كەز كەلگەن تۇرعىن قاتىسا الادى. كوللەدج شەبەرلەرى مەن ستۋدەنتتەرى ءتۇرلى بۇيىم بويىنشا جەكە تاپسىرىس قابىلدايدى. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم الۋشىلار ۇلتتىق كيىم كوللەكتسياسىن دايىنداۋعا كىرىسكەن. بولاشاعىن تىگىنشىلىكپەن بايلانىستىرعىسى كەلەتىن ستۋدەنتتىڭ ءبىرى – ايكەن تورەباەۆا. 3-كۋرس ءبىلىم الۋشىسى كوللەدجگە تۇسپەس بۇرىن ينە مەن ءجىپتى ساباقتاي المايتىنىن جاسىرمادى, ال وسى وقۋ ورداسى كوپ مۇمكىندىككە جول اشقانىن ايتتى.
– انام تىگىنشىلىكپەن اينالىسىپ, مەن دە وسى سالاعا قىزىقتىم. كوللەدجگە تۇسكەننەن كەيىن بۇل جەردە مىقتى ماماندار وقىتاتىنىن ءتۇسىندىم. ۇستازداردىڭ جان-جاقتى دامۋىمىزعا كومەكتەسىپ, ۇنەمى قولداپ وتىراتىنى ۇنايدى. ءوز ماماندىعىم بويىنشا پولشاداعى worldskills حالىقارالىق جارىسىنا قاتىسىپ, جۇلدەلى ورىنعا يە بولىپ, تاجىريبەمدى شىڭدادىم. جالپى الداعى ۋاقىتتا ءوزىمدى قانداي سالادا كورەتىنىمدى ايقىنداپ الدىم, مەن ءۇشىن ماڭىزدىسى – سول. باسقا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىندە مەنىڭ وسىنداي قابىلەتىم اشىلماس پا ەدى, بالكىم؟! تىگىنشىلىككە ستۋدەنتتەر كەزدەيسوق كەلمەيدى, قاتارلاستارىمنىڭ كوبى ءوز قالاۋى بويىنشا وسى ماماندىققا ءتۇستى, – دەپ وي ءبولىستى جاس مامان.
ايتقانداي, كوللەدجدەگى ناۋبايحانادا worldskills چەمپيوناتىنىڭ قالالىق كەزەڭى وتەدى. «جاس مامان» جوباسى اياسىندا 144 ميلليونعا ناۋبايشىلارعا قاجەت بارلىق تەحنيكا ساتىپ الىنىپ, تولىق جابدىقتالدى. چەمپيونات بارىسىندا 12 وقۋشىعا ارنالعان جۇمىس ورنى جاسالىپ, پەشتىڭ ءتۇر-ءتۇرى ورناتىلعان. تەحنولوگيالىق كوللەدجىڭ اعا شەبەرى جانار جۇماباەۆا ناۋبايشىلاردىڭ قولىنان ساپالى ءونىم شىعىپ قانا قويماي, ءار مامان تازالىققا ءمان بەرۋى قاجەت, سوندىقتان سانيتاريا مەن گيگيەنا بويىنشا دارىستەردىڭ ماڭىزى ايرىقشا ەكەنىن اتادى.
كوللەدج ستۋدەنتتەرى تەگىن ءبىلىم الىپ, مەملەكەتتىك شاكىرتاقىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. سونداي-اق 50 ستۋدەنت جاتاقحانادا تۇرادى. الداعى ۋاقىتتا كوللەدج اۋماعى ماڭىندا جاڭا جاتاقحانانىڭ اشىلۋى جوسپارلانعان.
ادام دا, مامان دا قاجەت
ادەتتە, ستۋدەنتتەردىڭ بويىندا «قاتتى» داعدىلار (hard skills) كوپ داميدى. ياعني تەحنيكالىق ويلاۋ جۇيەسىنەن اسپاي قالىپ جاتادى. بىراق وقۋ بىتىرگەننەن كەيىنگى ومىرگە دايىن بولىپ, ەل ىسىنە ارالاسۋى ءۇشىن «جۇمساق» داعدىلار دا (soft skills) قاجەت. تەحنولوگيالىق كوللەدج ديرەكتورى ءلاززات رازبەكوۆا مامانداردى كاسىبي تۇرعىدا عانا شىڭداپ قويماي, وزدەرىنىڭ دايىنداعان ونىمدەرىن نارىققا شىعارۋدا دۇرىس ساتا ءبىلۋ ءۇشىن ماركەتينگ نەگىزدەرى قاتار وقىتىلاتىنىن جەتكىزدى.
«ءبىز كوبىنە ماماننان گورى ادام قىلۋ ماڭىزدى ەكەنىن ەستەن شىعارىپ جاتامىز. اسىلىندا, سىني تۇرعىدان ويلاي الاتىن, ءىسىن سارالاي الاتىن مامان اۋاداي قاجەت. بىراق ادام بويىنداعى يگى سەزىمدەر مەن دانالىق كوزىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. جاستار وقۋعا تۇسكەن بويدا وسى جاعىنا ءمان بەرىپ, ءتۇرلى شىعارماشىلىق كەشتەر وتكىزەمىز. وراتورلىقتى شىڭداۋ, كوپشىلىك الدىندا سويلەي ءبىلۋ, ماماندىعىنا قاتىستى الەۋمەتتىك جەلىنى ءتيىمدى قولدانا الۋ ءۇشىن وسى قاسيەتتىڭ قاجەتىن تاجىريبە بارىسىندا تۇسىندىك, سەبەبى كەيبىر ستۋدەنتتەرگە بۇل داعدى جەتىسپەيدى. حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سايىستاردىڭ بارىسىندا كوممۋنيكاتسيا قۇرالدارىنىڭ كەنجەلەپ قالعانى بىردەن اڭعارىلادى. ارينە, ءبىرىنشى تۇرعىدان مامان تاربيەلەۋ كەرەك, بىراق ادام بولۋ ودان دا ماڭىزدى. تۇلعالىق ءوسۋ مەن مامان رەتىندە جەتىلۋ قاتار ءجۇرۋ كەرەك. ءبىرى بولىپ, ەكىنشىسى جەتىلمەسە, ومىردە جەتىستىككە جەتۋ قيىن دەپ ەسەپتەيمىن. ناۋبايشى نانىن پىسىرەدى, تىگىنشى كيىمىن تىگىپ, شاشتاراز شاشتى قانشا جەردەن جاقسى قيىپ, جۇمىسىن تولىققاندى دۇرىس ورىنداعانمەن, حالىقپەن كەرى بايلانىسقا شىقپاي, ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قۇراي الماسا, ارينە, ول ءبىلىم الۋشىلاردىڭ وزدەرىنە ەمەس, كوللەدجگە دە سىن» دەدى ل.رازبەكوۆا.
وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى بىلتىر ەڭبەك نارىعىندا ايرىقشا سۇرانىسقا يە ماماندىقتاردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى. كوش باسىندا اسپاز, تىگىنشى, كونديتەر ماماندارىنان بولەك, ساتۋشى, ماركەتولوگ, مەدبيكە سەكىلدى بىرقاتار ماماندىق بار. ياعني ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە كاسىپتىك باعدار بەرۋدىڭ ماڭىزى كۇن وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. وسى باعىتتا ەلوردالىق تەحنولوگيالىق كوللەدج ەرتەڭگى قاراپايىم جۇمىسشىلاردى تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزىن كورسەتتى.
