İtaliianyŋ «La Stampa», «Famiglia Cristiana», «Corriere della Sera», «Il Foglio» basylymynda täjıribesın şyŋdap, gazet öndırısınde özındık qoltaŋbasy bar qalamger, ekonomist-ǧalym Paolo Brikko L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde magistranttar men studentterge därıs oqydy.
Joǧary mekteptıŋ jurnalistika jäne saiasattanu fakultetınıŋ dekany Qairat Saq aqparattyq däuırde sapaly kontentke sūranys artyp, dästürlı jäne jaŋa mediany üilestıre damytudyŋ maŋyzyna toqtalyp, mūndai jūmysta alys-jaqyn şet elderdıŋ mediasarapşylarymen täjıribe almasu maŋyzdy ekenın atady.
İtaliialyq mediatrener därıske kelgenderge negızgı mediatrendter turaly qūndy aqparat berdı. Kezdesuden keiın Paolo Brikkomen tıldesıp, jurnalistikanyŋ aldynda tūrǧan mäselelerdı bıldık.
– İtaliia jurnalistikasynyŋ keşegısı men bügını turaly ne deisız?
– İtaliiadaǧy gazet-jurnaldar halyqaralyq deŋgeide tanylyp, qalyptasqanmen, qazır taraluy jaǧynan maqtana almaidy. Ötken ǧasyrdyŋ soŋynda million danamen taraǧan «Il Secolo» gazetınıŋ tirajy bırneşe esege azaidy.
Qoǧamda saiasi basylymdardyŋ orny erekşe. Sondai-aq aǧylşyn, ispan, portugal tilinde şyǧatyn basylymdarǧa sūranys joǧary.
– Gazet-jurnaldardyŋ daǧdarysyna ne äser ettı dep oilaisyz?
– Gazetter eŋ bırınşı aqparatty jedel taratudan ūtyldy. Būl rette, internet resurstarynyŋ däurenı jürıp tūr. Sait-portaldarda, şyǧaruşy redaktordan bölek, internet-menedjer men internet-marketolog qyzmetı jolǧa qoiyldy. Būl mamandar auditoriiaǧa qajettı mediaönımdı saralauda maŋyzdy röl atqarady. Auditoriianyŋ keŋeiuımen jarnama da köbeiedı. Al jarnama degen – kapital.
– Kölemdı maqalalar oqylmaidy degen ūǧym qalyptasty. Būǧan bailanysty ne deisız?
– Būǧan kelıspeimın. Gazette de, saitta da kölemdı maqalalar oqylady. Tek maqala sapaly boluy şart.
– Batys elderınde maqalaǧa tauar retınde qaraidy. Nege?
– Kapitalistık qoǧamda, naryqtyq jüiede qūndylyqtardy tauardyŋ baǧasymen ölşeidı. Eger jurnalistıŋ maqalasy mazmūndy, maǧynaly bolsa, onda oǧan sūranys artady. Kördıŋız be, käsıbi jurnalistıŋ mediaönımın «tauar» retınde qaraityn bolsaq, oqyrmandar mūndai maqalalardy, iaǧni basylymdy satyp alady.
– Jurnalistikadaǧy janrlar jaily ne deisız?
– Ärine, janrlardy damytumen qatar, salalyq jurnalistika – saiasat, ekonomika, ekologiia, sport jäne t. b. taqyrybyndaǧy maqalalarǧa mamandanu da öte maŋyzdy.
– Aqparattyq soǧys ūǧymyn qalai tüsındırıp beresız?
– Aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiiany qūral retınde paidalanyp, ügıt-nasihat jūmystarynyŋ nätijesınde adamnyŋ sanasyna äser etu joly. Iаǧni qoǧamnyŋ qūndylyq jüiesıne äser etu, adamdardyŋ oilau jüiesın būzu jatady. Onyŋ quatty qūraly – telearna men internet resurs, onyŋ ışınde äleumettık jelını erekşe atauǧa bolady.
– Qazırgı jurnalistika jahandanudyŋ qūraly ma?
– Belgılı bır deŋgeide jahandanudyŋ qūraly bola alady.
– Gazet pen jurnalist bäsekege qabılettı boluda nege basymdyq beruı tiıs?
– Basylymnyŋ jaiy belgılı, ol – saraptamalyq, zertteu maqalalarǧa basymdyq berıp, oqyrmandaryna qajettı mediaönımdı ūsynuy tiıs.
Jurnalister bolsa salalyq jurnalistikany tereŋ meŋgerıp, şet tılderın, onyŋ ışınde aǧylşyn tılın meŋgergenı dūrys. Öitkenı qazır aqparattyq aǧyn aǧylşyn tılınde jürude.
