Hostelder turister tūraǧynan görı migranttar mekenıne ainalǧan
Osydan bır jyldai uaqyt būryn, jeltoqsan aiynda Astana qalasynyŋ Jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ bastyǧy Baqytjan Malybaevtyŋ halyqqa esep beru kezdesuınde qala tūrǧyndarynyŋ bırı tūrǧyn üilerdı jailap alǧan hostelder turaly mäsele kötergen bolatyn (informburo.kz, 7 jeltoqsan, 2016).
«Päterlerde hostel aşuǧa qandai zaŋǧa süienıp rūqsat berılıp otyr? Soŋǧy kezde terrorizm men ekstremizm oqiǧalary köbeiıp kettı, al bız körşımızdıŋ kım ekenın bılmeimız. Bır päterde 20-30 adam tūrady. Ne hostelderge tyiym salu kerek, ne zaŋdy özgertu kerek» dep tynyştyǧyna alaŋdaǧan astanalyq tūrǧynǧa bergen jauabynda Baqytjan Äsembekūly mūndai problemanyŋ bar ekenın moiyndap, hostelderdıŋ qyzmetın retteudı jergılıktı mäslihatqa ūsynatynyn, tıptı tiıstı ministrlık arqyly köteretının jetkızgen bolatyn. Sodan berı bır jyl öttı. Alaida booking.com, apartamenty.kz saittarynan Astanadaǧy ekı hosteldıŋ bırı – köp qabatty tūrǧyn üilerde ornalasqanyn baiqadyq.
Tün qatyp, tünemelık ızdedık
Män-jaiǧa ışten qanyǧu üşın ärı arzan tünemelıkte böten jandarmen bölme bölısıp jatudyŋ qandai ekenın öz basymyzdan ötkermek bop hostelderdıŋ bıreuıne qonudy ūiǧardyq. Taŋdauymyz Respublika daŋǧyly men Abai köşesı qiylysyndaǧy «Merei-İnterkontinental» elit klass keşenındegı şaǧyn hostelge tüstı.
– Sız qanşa künge keldıŋız? Bır aiǧa ma, älde?.. – vahter kelınşek esıkten kırer-kırmesten sūraqtyŋ astyna aldy.
– Bır ai bolsa qanşa alasyzdar?
– Aiyna – 25000 teŋge. Aptasyna – 10000. Al bır tünge – 2500 teŋge.
– Äuelı tünep köreiın. Dosym kelgen soŋ aqyldasyp şeşe jatarmyz. Jorta fotosuret öŋdeumen ainalysatyn frilanser-dizainerdıŋ rölıne ene qoidym.
Baqsam, basqalary da özım sekıldı «proletariattyŋ ūl-qyzdary» eken. Tūrǧyn üilerge lift ornatuşy tarazdyq Nūrbaidyŋ elordada jürgenıne üş-tört aidyŋ jüzı bolypty. Äuelı sol jaǧalaudaǧy hostelderdıŋ bırınde tūryp körgen. Qazır salyp jatqan qūrylysy Respublika daŋǧyly boiynda bolǧan soŋ, bır apta būryn osynda köşıp kelıptı. Däuren atty bäkene boily, qyryqty maŋailap qalǧan sampyldaq jıgıt Qazaqstan kommunistık partiiasynyŋ belsendı müşesı bolsa kerek. Kosarev kökesı, Ahmetbekov aǧasymen bankette qalai bokal tüiıstırgenın aityp bır maqtanyp aldy. Al menıŋ säl-aq aldymda kelgen Azamat atty qyzylordalyq jıgıt özın «fotosalonda ısteimın» dep tanystyrdy. Sosyn «Foto öŋdeudı maǧan da üiretşı» dep jabysa kettı. Qysqasy, nesın aitasyz, bız tüsken hostelde beisauat jürgen turist körmedık, esesıne «tūraqty tūrǧyn» – ylǧi eŋbek migranty.
Tyiymy köp, tūrlauy joq
Vahter äiel salǧannan «kelısım şart toltyramyz» dedı.
– Bır-aq künge bola ma?
– İä, bızde būl – mındettı. Qolyŋ sūǧanaq, tärtıbıŋ naşar bıreu bolsaŋ qaitemın? Kelısımşartta körsetılgen talaptarǧa köndıkpeseŋ, bır-ekı eskertu jasap şyǧaryp salamyz. Aqşaŋ qaitarylmaidy.
Barlyq şart pen erejenı mūnda tızbelep otyruǧa oryn tar. Mäselen, üi ışınde aiaq kiımmen jüruge; araq ışıp, şylym şeguge; basqalardyŋ mazasyn aluǧa, tüngı on bırden keiın şulauǧa bolmaidy. Ydysty juyp, artyŋdy jinap jüru kerek. «Bıraq ūdaiy būlai bola bermeitının hosteldegı vahterden bastap, «tūraqty tūrǧyndardyŋ» äŋgımesıne deiın aŋǧartady: «Özıŋ momyn jıgıt siiaqtysyŋ. Äitpese, talailar jür aqşasyn tölegesın «prava kachat» etıp» dep vahter äiel basqalarǧa közın alarta qaraidy.
– Bastysy, «krysalar» bolmasa boldy, – deidı Nūrbai.
– «Krysasy» nesı? Mynadai üide tyşqandar bola ma ne? – dep jan-jaǧyma alaq-jūlaq qarap qoiamyn.
– Joǧa, ūrlyqşylardy aitamyn. Talai zatymyz joǧalǧan. Kımnen köresıŋ. Al endı ışıp kelıp, basty auyrtatyndar bolyp tūrady…
Vahterımız tūraqty klientterdıŋ syryn äbden bılıp alǧanǧa ūqsaidy. Azyn-şoǧyŋ aqşaŋa bola asty-üstıŋe tüseiın dep tūrǧan joq. Şkaf jetpei tūr edı, tüpkı bölmeden özımızge kötergızıp äkeldı. Jaŋadan kelgenderge qaita-qaita «Domofonnyŋ kıltın satyp alyŋdar. Men beiuaqta ärqaisysyŋa tūryp esık aşyp jüre almaidy ekenmın» dep tıkesınen aita saldy. Şydamyn tekserıp köreiın dep, ädeiı Azamatqa qosylyp tün ortasynda «Haddersfild» pen «Manchester Siti» arasyndaǧy oiyndy tamaşaladyq. Gol salatyn sätter kelıp qalǧanda, «Ooo, qane, qane» dep qiqulap qoiamyz. Bır uaqta vahterımız jekıp tastady. Amal joq, syqyrlaǧan aǧaş keruettıŋ ekınşı qabatyndaǧy bızdıŋ eskı poiyzdarda kezdesetın kökjolaq matrasqa juyla-juyla tüsı oŋyp, matasy seldırep ketken tösektysty qaptap, qisaia kettık. Taŋ atqanşa maza bolmady. Tün ortasynda jūmystan oralǧan bıreudıŋ auzynan araq iısı müŋkıp sala berdı. Oǧan tösekke basy tie qorylǧa basqan körşılerım «körık berdı».
Zaŋ käsıpkerlıkke kedergı jasai almaidy
Atalmyş mäselege bailanysty qalalyq Işkı ıster departamentıne sūrau saldyq. Baspasöz ökılı Sofiia Qylyşbekovanyŋ mälımetıne sensek, uchaskelık poliseilerge hostelderden şaǧym jiı tüsedı. Jyl basynan berı QR Äkımşılık qūqyq būzuşylyq kodeksınıŋ 437-baby boiynşa (tynyştyqty būzǧany üşın) – 60 adam, 441-baby boiynşa (keibır qoǧamdyq oryndarda tyiym salynǧanyna qaramastan şylym şekkenı üşın) – 80 adam, 492-baby boiynşa (köşı-qon zaŋyn būzǧany üşın) 100 şaqty adam jauapkerşılıkke tartylypty.
Sonymen qatar, jaqynda jergılıktı polisiia qyzmetı «Uchaske» jedel aldyn alu şaralaryn ūiymdastyryp, tūrǧyn üilerde ornalasqan qyryq şaqty hosteldı anyqtady. Alaida Sofiia Änuarbekqyzynyŋ aituynşa, olardy tek äkımşılık qūqyq būzuşylyq faktısıne ǧana tekseruge bolady. Sol sebeptı reid nätijesınde tūrǧyndardy ışkı ıster organdarymen qoian-qoltyq jūmys ısteuge ündeu üşın, sondai-aq, migrasiialyq baqylaudy küşeitıp, ızdeudegı jandardy tezırek tabu üşın hostelderden qūjaty joq adamdarǧa oryn bermeudı talap etken arnaiy hat (şyǧ. №30-30-4-59/30-5002. 13.11.2017 j.) Astana qalasy äkımdıgı atyna jöneltılıptı.
Alaida «Astana konvenşn biuro» mekemesınıŋ bas mamany Daniil Şalumovtyŋ aituynşa, hostelderdıŋ qyzmetı 2016 jyly şyqqan «Ornalastyru qyzmetı turaly jalpy ereje» dep atalatyn arnauly standart (QR ST 2847-2016) aiasynda retteledı. Ädeiı aşyp qaradyq. Onda tūrǧyn üilerde ornalasqan hostelderge 20-25 adamǧa deiın rūqsat beretın «şaǧyn hostel» sanaty berılgen. Degenmen normativtık normalarda atalmyş standartqa älı künge deiın sılteme norma berılmegen. Sondai-aq hostelderdegı tärtıptı, gigienany t.b. qadaǧalau jauapkerşılıgı eşqandai memlekettık organǧa tolyq jüktelmegen. Hostel naryǧynyŋ jüiesızdeu damyp jatqanynyŋ da bır sebebı osy.
Daniil Şalumovtyŋ aituynşa, EKSPO-2017 kezınde qalada 95 hostel nemese 4,5 myŋ koika-oryn boldy. Qazır turister aǧyny azaiǧan soŋ, olardyŋ sany 65-ke azaidy. Öŋırlerden kelgen eŋbek migranttary men küi talǧamaityn bekpekerler (sömke asynyp alyp, jer-jahandy şarlaityn saiahatşylardy osylai ataidy – red) qymbat qonaq üiden görı, osy hostelderdı qolai köredı.
«Urban Hostel» iesı, jas käsıpker Miras Qyrǧyzälınıŋ būl jönınde oiy basqaşa. «Eger hostelder tūrǧyn üige japsarlas ornalasqan bolsa, bölek kıreberısı bolǧany dūrys. Sondai-aq, kez kelgen kommersiialyq baǧyttaǧy ǧimarattyŋ evakuasiialyq jospary, apatty jaǧdaida şyǧatyn qosymşa esıgı, ört söndıru, alǧaşqy medisinalyq qyzmet inventary boluy tiıs. Bıraq ony tekserıp jatqan eşkım joq. Bır jaǧy tūrǧyn üide ornalasqan hostelderge tyiym salǧan da dūrys emes» deidı. Öitkenı Käsıpkerlık turaly kodekstıŋ 5-baby boiynşa är adam jekemenşık jyljymaityn mülkın qandaida da bır zaŋ rūqsat etetın qyzmetke paidalanuǧa qūqyly. Mirastyŋ hostelı bölek ǧimaratta ornalasqan. «Otyz-qyryq adamǧa erkın qyzmet körsete alamyz, eşkımnıŋ mazasyn almaimyz. Alaida barlyq hostelderden mūndaidy talap etılse, naryqtaǧy baǧa özgeredı.
P.S: Hostel – elımızdıŋ ırı qalalarynda qalyptasyp qalǧan biznes türı. Elordadaǧy 200-dei qonaqüige tünemelık aqysy äldeqaida arzan hostelder kädımgıdei bäseke tudyryp tūr. Tek bır kınäraty – olardyŋ köbınıŋ älı standartqa säikespeitın tūstary jetedı ärı turisterden görı, eŋbek migranttarynyŋ mekenıne ainalyp ketkenge ūqsaidy.
Ädılbek JAPAQ
