COVID-19-dyŋ boluy mümkın degen ekınşı tolqyny «mümkın» küiınde qalsa eken dep bärımız niettenıp otyrmyz. Degenmen auru qaitalanǧan jaǧdaiǧa elorda daiyn desek bolady. Būl rette qapy qaluǧa jol joq, bırınşı tolqyndaǧy qatelıkter qaitalanbauy kerek.
Eŋ bırınşı maqsat – alǧaşqy medisinalyq sanitarlyq kömek körsetu ūiymdarynyŋ jūmys sapasyn arttyru jäne däl osy ūiymdardyŋ qyzmet maŋyzdylyǧyn körsetu. Būl baǧytta jūmys ıske asyrylyp jatyr. Basqa sözben aitqanda, adamnyŋ dene temperaturasy köterılse, qyzu, jötel baiqalsa, bırınşı emhanadaǧy medisinalyq kömekke nemese jedel järdem qyzmetıne jügınedı. Osylaişa osy ekeuınıŋ arasyndaǧy özara ärekettesudı qamtamasyz etu üşın arnaiy algoritm bekıtıldı. Nauqas osy ekı kezeŋde medisinalyq kömekke jügıngen kezde, onyŋ densaulyq jaǧdaiyna baǧa beru basty nazarda. Kerek bolsa ony auruhanaǧa jatqyzu nemese alǧaşqy medisinalyq sanitarlyq kömek (AMSK) ūiymdarynda medisinalyq kömek körsetu, därı-därmekpen qamtamasyz etıp, üi jaǧdaiynda emdep şyǧu maŋyzdy. Osyndai şaralardy qoldanudyŋ sebebı nede? Bastapqyda nauqasqa AMSK ūiymynda tiıstı medisinalyq kömek körsetılmei, aurudyŋ asqynuyna jol bersek, bızdıŋ tarapymyzdan aşylǧan tösek-oryndar, medisinalyq ūiymdardy qamtamasyz etken medisinalyq jabdyqtardyŋ mänı bolmaidy. Medisina jüiesınıŋ sapasyn osylaişa arttyru şeşım emes.
Bügınde qalada koronavirustyq infeksiiaǧa arnalǧan biomaterialdardy zertteu üşın 13 zerthana bar. Zerthanalardyŋ jalpy quattylyǧy täulıgıne 7 myŋ synaqqa deiın jetedı. Qazırgı uaqytta 423 myŋ zertteu jürgızıldı, oǧan qosa 162 myŋǧa juyq synaq bar. Jalpy quattylyǧy täulıgıne 1 440 synaqtan tūratyn 9 izotermiialyq zerthanalyq keşen satyp alu josparlanuda.
Koronavirustyq infeksiia qaitalanǧan jaǧdaida Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımdıgı men Qoǧamdyq densaulyq saqtau basqarmasy küzgı-qysqy kezeŋge daiyndyq jūmystaryn tolyqtai jürgızedı. Kovid-19 infeksiiasynyŋ küzgı-qysqy kezeŋınde aldyn-alu jäne emdeu boiynşa ıs-şaralar jospary bekıtıldı. Simptomsyz jäne COVID-19 jeŋıl türde ötetın jäne olarmen bailanysta bolǧan adamdardyŋ densaulyǧyn qaşyqtan basqaru jūmystary emhanalarda jalǧastyrylady.
Sondai-aq bızder mobildı brigadalardyŋ sanyn 207-ge deiın jetkızdık. Jedel respiratorlyq aurularmen auyratyn nauqastardy qabyldauǧa arnalǧan filtr bölmeler, sonymen qatar alǧaşqy medisinalyq-sanitarlyq kömek deŋgeiınde nauqastarǧa medisinalyq kömek körsetu algoritmı äzırlendı jäne ol JRVİ, KVİ nauqastardy kezeŋ-kezeŋımen baǧyttaudy qamtidy. Jasalǧan algoritm salalyq resurstardy ūtymdy paidalanu jäne bırınşı tolqyn kezınde tuyndaǧan keleŋsız jaǧdailardy boldyrmauǧa mümkındık beredı degen oidamyz.
Auyrlyq därejesı boiynşa pasientter aǧynyn jıkteu maqsatynda Qalalyq jedel järdem stansiia bazasynda Ahualdyq ortalyq ūiymdastyryldy. 103 pultıne tüsken qoŋyraulardy bölu mehanizmı 103-tıŋ Chatbot jüiesı (Telegram) arqyly qoŋyraulardy qabyldau jūmysy jalǧasyp keledı. Barlyǧy 2,5 myŋnan astam qoŋyrau tüsken, al pandemiianyŋ şaryqtau uaqytynda täulıgıne 200 qoŋyrau boldy. Qajet bolǧan jaǧdaida qyzmet körsetetın jedel järdem brigadalarynyŋ sanyn BMSK ūiymdarynda 70 brigadaǧa deiın, stansiia deŋgeiınde 100 brigadaǧa deiın (barlyǧy 170 brigada) arttyramyz.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımdıgı men Qoǧamdyq densaulyq saqtau basqarmasy koronavirustyŋ mümkın degen ekınşı tolqynynyŋ küzgı-qysqy kezeŋıne daiyndyq jūmystaryn tolyqtai jürgızıp jatyr. Osylaişa koronavirus infeksiiasymen küresudıŋ 3 kezeŋdı jospary qūryldy.
1-kezeŋde medisinalyq ūiymdar bazasynda 1645 tösek-oryn ornalastyru josparlanuda. Sonymen qatar köpsalaly medisinalyq ūiymdar şūǧyl jäne josparly türde emdeuge jatqyzylatyn nauqastardy qabyldaudy jalǧastyrady. 2-kezeŋ bırqatar respublikalyq klinikalarda qosymşa 1919 kereuet ornalastyrudy qarastyrady. 3-kezeŋde 2500 tösek-orynmen infeksiialyq auruhanalardyŋ jüktemesın qarastyru (70%): 2090 tösek-orynǧa arnalǧan qosymşa nysan tartylady. Mūnyŋ barlyǧy 5 600-ge deiın jūqpaly tösek-oryn ornalastyruǧa mümkındık beredı, onyŋ 441-ı – reanimasiialyq bolady.
Bügıngı künı auruhanalar ökpenı jasandy jeldetu apparaty qūrylǧylarymen tolyqtai qamtylǧan (434 jeldetu qūrylǧysy). Sonymen qatar 19 kompiuterlık tomograf (onyŋ ışınde respublikalyq klinikalardyŋ, jeke medisinalyq ūiymdardyŋ jäne basqa ūiymdardyŋ tomografiialyq apparattary), 27 rentgen apparaty, 583 ottegı konsentratory jäne şamamen 1584 ottegı nüktesı bar.
BALALARǦA QATYSTY AITARYMYZ…
Bırınşı tolqyn kezınde köbıne eresek adamdar auru jūqtyrǧan. Balalar arasynda koronavirus infeksiiasymen auyrǧan jaǧdailar boldy. Auyrǧan balalarda bırneşe kün dene qyzuy köterılıp, jötel baiqaldy. Jalpy alǧanda balalarda būl auru bırneşe simptomdarmen ötuı mümkın. Ol kezde bırneşe aǧzanyŋ zaqymdaluy saldarynan auru auyr, köpjüielı türde ötedı. Balalar negızınde eresekterden jūqtyrady. Sondyqtan barlyq ata-ana eŋ bırınşı, öz balalaryn, otbasyn qorǧau üşın saqtyq şaralaryn öte qataŋ oryndap, özın-özı oqşaulau boiynşa nūsqaularǧa baǧynu kerek. Balalardyŋ qart kısılermen, sondai-aq aurudyŋ asqynu qaupı bar adamdarmen bailanysyn boldyrmau öte maŋyzdy.
Timur MŪRATOV,
Nūr-Sūltan qalasynyŋ
Qoǧamdyq densaulyq saqtau
basqarmasynyŋ basşysy
