Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev byltyr ötken Ūlttyq qūryltai barysynda eŋbek naryǧynda jas kadrlardy daiarlau mäselesın qozǧap, bılım beru saiasatynyŋ negızgı baǧyttarynyŋ bırı dep aiqyndap berdı.
«Qajetsız mamandyq bolmaidy, bılıksız maman bolady. Erınbei eŋbek etken jan öz ısınıŋ maitalmany atanady. Al käsıbın tolyq meŋgergen adam qaşanda sūranysqa ie bolady. Bız eŋbek adamynyŋ märtebesın köteruge basa män beremız» degen Prezident sözı jastardyŋ eŋbeksüigış maman bolyp qalyptasuynyŋ maŋyzyn körsettı. Būl baǧytta elordanyŋ tehnologiialyq kolledjı bügınge deiın 30 myŋǧa juyq studenttı naryqqa şyǧardy. Olardyŋ denı – eselı eŋbek etıp, ömırlık jolyn tauyp, tabysqa qol jetkızgen şäkırtter. Al qazır kolledjde 700-ge juyq student 3 mamandyq boiynşa bılım aluda. Olar: naubaişy, şaştaraz jäne tıgınşı.
Ūlttyq taǧamǧa – basymdyq
Qazaqstan boiynşa eŋ alǧaşqy naubaişy mamandyǧy kolledj bazasynda aşylsa, Astanada naubaişylar tört kolledjde oqytylady. Tehnologiialyq kolledj direktory Läzzat Razbekovanyŋ sözınşe, naryqqa qaşanda kerek ärı joiylmaityn būl mamandyqqa sūranys köp.
«Naubaişy, konditer jäne aspaz mamandyǧy qaladaǧy bırneşe bılım beru ūiymynda oqytylatyndyqtan, atalǧan kolledjdermen käsıbi türde bäsekelestık bar. Osy oraida kolledj mamandaryn oqytudaǧy basty baǧytymyz – tek densaulyqqa paidaly, eşbır qospasyz nan önımderın daiyndau, premium segmenttegı önımderdı ūsynu. Nätijesınde bügınde ekologiia tūrǧysynan taza nannyŋ 11 türın pısıruge studentter daǧdylandy. Olar tek su men ūnnan qamyr köterıp, ony 15 kündei aşytady. Mūndai önımderdıŋ taza ärı paidaly ekenı täjıribe jüzınde de däleldendı. Al qarapaiym dükendegı aşytqymen kez kelgen äiel nan pısıre alady. Sondyqtan studentter osy mamandyqtyŋ qyr-syryn meŋgerıp qana qoimai, 2-3-kurstan-aq jūmys beruşılerdıŋ ūsynysyn qabyldap jatady. Būl – 40% teoriia, 60% praktikaǧa nazar audarudyŋ nätijesı» dedı kolledj direktory.
Dualdı oqytu jüiesı – mamandyqty ıs jüzınde meŋgertudıŋ tiımdı tehnologiiasy. Teoriiany öndırıspen ūştastyra oqytatyn būl jüienıŋ käsıptık mamandyqtardy oqytuda septıgı mol. Sondyqtan dualdı oqytuǧa basymdyq bergen käsıptık kolledj tülekterınıŋ jūmysqa ornalasu mümkındıgı joǧary. 2022 jyldan bastap kolledjderge akademiialyq derbestık berılgenı belgılı. Nätijesınde jergılıktı käsıporyndarmen yntymaqtastyq ornatuǧa mümkındık tudy. Tehnologiialyq kolledj osy mümkındıktı paidalanyp, 100-ge juyq käsıporynmen kelısımşart jasasty. Sondai mekemelerdıŋ qatarynda etnostildı «Sandyq» jäne «Tary» meiramhanalar jelısı bar. Bılım beru mekemesınıŋ basşysy äleumettık serıktesterdıŋ de sany köp, sapasy joq bolǧanyn qalamai, bırınşı orynǧa ūlttyq naqyşy bar önımderdı şyǧarudy jolǧa qoiatyn mekemelermen bailanys ornatatyny turaly pıkır bıldırdı. Qazaqylyqtyŋ iısı aŋqityn nan önımderın ūsynu ärı ūlttyq taǧamdardyŋ öte taza ekenın jetkızıp, därıpteu maqsatynda kolledjde byltyr ūlttyq däm tatu ortalyǧy aşyldy.
Tehnologiialyq kolledj Fransiianyŋ Lion qalasyndaǧy Sipr kolledjımen tyǧyz bailanys ornatyp, fransuz ärıptestermen qysqamerzımdı kurs aşu, fransuz, qazaq ūlttyq taǧamdaryn bırıktırıp, naryqta ötımdı, halyqqa paidaly önımdı ūsynu josparlanǧan. Täjıribe jüzınde studentter fransuz kruassanyn qazaqtyŋ qazy, qūrtymen bırıktırdı. Tary, talqan, tüie sütı bar bauyrsaq, jent qosylǧan pechene daiyndap, qanttyŋ ornyna balqaimaq qosu sekıldı qyzyq täjıribe jürgızılıp, erekşe önımder şyǧarylady.
Aqysyz oqudyŋ mümkındıgı
Tıgınşı mamandyǧy boiynşa 3 tıgın sehynda 4 şeber oqytady. Sondai-aq kolledjde tıgınşılıktı üirenemın deuşıler üşın arnaiy qysqamerzımdı kurstar qarastyrylǧan. Oǧan elordalyq kez kelgen tūrǧyn qatysa alady. Kolledj şeberlerı men studentterı türlı būiym boiynşa jeke tapsyrys qabyldaidy. Qazırgı taŋda bılım aluşylar ūlttyq kiım kolleksiiasyn daiyndauǧa kırısken. Bolaşaǧyn tıgınşılıkpen bailanystyrǧysy keletın studenttıŋ bırı – Aiken Törebaeva. 3-kurs bılım aluşysy kolledjge tüspes būryn ine men jıptı sabaqtai almaitynyn jasyrmady, al osy oqu ordasy köp mümkındıkke jol aşqanyn aitty.
– Anam tıgınşılıkpen ainalysyp, men de osy salaǧa qyzyqtym. Kolledjge tüskennen keiın būl jerde myqty mamandar oqytatynyn tüsındım. Ūstazdardyŋ jan-jaqty damuymyzǧa kömektesıp, ünemı qoldap otyratyny ūnaidy. Öz mamandyǧym boiynşa Polşadaǧy worldskills halyqaralyq jarysyna qatysyp, jüldelı orynǧa ie bolyp, täjıribemdı şyŋdadym. Jalpy aldaǧy uaqytta özımdı qandai salada köretınımdı aiqyndap aldym, men üşın maŋyzdysy – sol. Basqa bılım beru mekemesınde menıŋ osyndai qabıletım aşylmas pa edı, bälkım?! Tıgınşılıkke studentter kezdeisoq kelmeidı, qatarlastarymnyŋ köbı öz qalauy boiynşa osy mamandyqqa tüstı, – dep oi bölıstı jas maman.
Aitqandai, kolledjdegı naubaihanada worldskills chempionatynyŋ qalalyq kezeŋı ötedı. «Jas maman» jobasy aiasynda 144 millionǧa naubaişylarǧa qajet barlyq tehnika satyp alynyp, tolyq jabdyqtaldy. Chempionat barysynda 12 oquşyǧa arnalǧan jūmys orny jasalyp, peştıŋ tür-türı ornatylǧan. Tehnologiialyq kolledjıŋ aǧa şeberı Janar Jūmabaeva naubaişylardyŋ qolynan sapaly önım şyǧyp qana qoimai, är maman tazalyqqa män beruı qajet, sondyqtan sanitariia men gigiena boiynşa därısterdıŋ maŋyzy airyqşa ekenın atady.
Kolledj studentterı tegın bılım alyp, memlekettık şäkırtaqymen qamtamasyz etılgen. Sondai-aq 50 student jataqhanada tūrady. Aldaǧy uaqytta kolledj aumaǧy maŋynda jaŋa jataqhananyŋ aşyluy josparlanǧan.
Adam da, maman da qajet
Ädette, studentterdıŋ boiynda «qatty» daǧdylar (hard skills) köp damidy. Iаǧni tehnikalyq oilau jüiesınen aspai qalyp jatady. Bıraq oqu bıtırgennen keiıngı ömırge daiyn bolyp, el ısıne aralasuy üşın «jūmsaq» daǧdylar da (soft skills) qajet. Tehnologiialyq kolledj direktory Läzzat Razbekova mamandardy käsıbi tūrǧyda ǧana şyŋdap qoimai, özderınıŋ daiyndaǧan önımderın naryqqa şyǧaruda dūrys sata bılu üşın marketing negızderı qatar oqytylatynyn jetkızdı.
«Bız köbıne mamannan görı adam qylu maŋyzdy ekenın esten şyǧaryp jatamyz. Asylynda, syni tūrǧydan oilai alatyn, ısın saralai alatyn maman auadai qajet. Bıraq adam boiyndaǧy igı sezımder men danalyq közın esten şyǧarmauymyz kerek. Jastar oquǧa tüsken boida osy jaǧyna män berıp, türlı şyǧarmaşylyq keşter ötkızemız. Oratorlyqty şyŋdau, köpşılık aldynda söilei bılu, mamandyǧyna qatysty äleumettık jelını tiımdı qoldana alu üşın osy qasiettıŋ qajetın täjıribe barysynda tüsındık, sebebı keibır studentterge būl daǧdy jetıspeidı. Halyqaralyq deŋgeidegı saiystardyŋ barysynda kommunikasiia qūraldarynyŋ kenjelep qalǧany bırden aŋǧarylady. Ärine, bırınşı tūrǧydan maman tärbieleu kerek, bıraq adam bolu odan da maŋyzdy. Tūlǧalyq ösu men maman retınde jetılu qatar jüru kerek. Bırı bolyp, ekınşısı jetılmese, ömırde jetıstıkke jetu qiyn dep esepteimın. Naubaişy nanyn pısıredı, tıgınşı kiımın tıgıp, şaştaraz şaşty qanşa jerden jaqsy qiyp, jūmysyn tolyqqandy dūrys oryndaǧanmen, halyqpen kerı bailanysqa şyqpai, ekı auyz sözdıŋ basyn qūrai almasa, ärine, ol bılım aluşylardyŋ özderıne emes, kolledjge de syn» dedı L.Razbekova.
Oqu-aǧartu ministrlıgı byltyr eŋbek naryǧynda airyqşa sūranysqa ie mamandyqtardyŋ tızımın jariialady. Köş basynda aspaz, tıgınşı, konditer mamandarynan bölek, satuşy, marketolog, medbike sekıldı bırqatar mamandyq bar. Iаǧni bılım beru jüiesınde käsıptık baǧdar berudıŋ maŋyzy kün ötken saiyn artyp keledı. Osy baǧytta elordalyq tehnologiialyq kolledj erteŋgı qarapaiym jūmysşylardy tärbieleudıŋ maŋyzyn körsettı.
