استانا قالاسىندا ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ, ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن بالالاردى قالىپتى بالالارمەن بىرگە وقىتۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن ەمەس. تاياۋدا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار بالالاردىڭ ءبىلىم الۋ بولىگىندە ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ باسشىلارىنا ارنالعان قالالىق وقىتۋ سەمينارى وتكىزىلدى.
سەميناردى استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ادىستەمەلىك ورتالىعى مەن جۇمابەك تاشەنەۆ اتىنداعى №10 مەكتەپ-گيمنازياسى ۇيىمداستىردى. تاقىرىبى «الەمدى اشامىز. ينكليۋزيۆتى ءبىلىم: تەڭ قۇقىلى تۇلعا, شىنايى قارىم-قاتىناس, مۇمكىندىكتەر مەكەنى» دەپ اتالدى.
بۇگىنگى تاڭدا ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ – بۇل جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ ترانفورماتسياسى. مۇندا بالا مەكتەپتىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە ەمەس, مەكتەپ بالانىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە بەيىمدەلۋى كەرەك. سوندىقتان ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن بالالاردى پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق سۇيەمەلدەۋسىز جانە ولاردىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن باعالاۋسىز ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ تۋرالى ايتۋعا بولمايدى.
سەميناردىڭ استانادا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جۇمابەك تاشەنەۆ اتىنداعى № 10 مەكتەپ-گيمنازياسىندا ءوتۋى دە – زاڭدىلىق. بۇل مەكتەپ ەلورداداعى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار – كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالار ءبىلىم الىپ, تاربيەلەنەتىن بىردەن-ءبىر ءبىلىم ورداسى. كوزى كورمەسە دە كوكىرەگى وياۋ, قابىلەتتى بالالارعا باعىت-باعدار بەرىپ, ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ جاتقان مەكتەپ پەداگوگتارىنىڭ بۇل سالاداعى تاجىريبەسى مول.
–ۋايىمدايتىنىم, وسى بالالار مەكتەپ بىتىرگەسىن ۇلكەن ومىرگە قالاي بەيىمدەلەر ەكەن, كەيىن ءبىر كاسىپتى مەڭگەرىپ, جاقسى مامان يەسى بولسا ەكەن دەپ الاڭدايمىن, بولاشاقتا كوللەدجدەردە ولارعا ارنالعان ماماندىقتار اشسا, – دەيدى مەكتەپ ديرەكتورى ب.شارىپبەكۇلى. ءبىز قالا بويىنشا وسىنداي مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ءبىلىم بەرەتىن بولعاندىقتان, قاجەتتى لوگوپەد, دەفەكتولوگ, تيفلوپەداگوگ ماماندار جەتىسپەي جاتادى. ساباقتان تىس ۋاقىتتا الەۋمەتتىك تۇرمىستىق باعدارلاۋ, ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋ, ميميكا, ءتىل دامىتۋ, كەڭىستىكتى باعدارلاۋ قوسىمشا پاندەرى جۇرگىزىلەدى, ياعني بالالاردىڭ بولاشاقتا ەرەسەك ومىردە وزىنە تاماق جاساپ, ومىرگە قاجەتتى ءۇي قىزمەتتەرىن, شارۋالارىن ۇيرەنۋگە بەيىمدەۋگە تىرىسامىز. 8-سىنىپتاعى كورۋ قابىلەتتەرى بۇزىلعان (زاعيپ) ايتۋار دياس پەن يزتيلەۋوۆ ينسار اتتى وقۋشىلارىمىز بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ قالىپتى جاعدايدا وقيتىن سىنىپتا وقىپ, ءبىلىم الۋدا. ساباق ۇلگەرىمى, ىنتاسى وتە جاقسى, ءوزىنىڭ زامانداس قۇربىلارىنان قالىسپاي جاقسى ساباق وقىپ ءجۇر. سوعان قۋانامىن! كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان سىنىپتاردا وقيتىن بالالارىمىز وقۋشىلارى اراسىندا وتكىزىلگەن شوۋداۋن, گولبول, پاراكاراتەدەن پاراليمپيادا جارىستارىنا قاتىسىپ, جۇلدەلى ورىندارعا يە بولىپ ءجۇر. جانتورە ءمولدىر, مۋستافين ابىلاي, حيجنياك ەليزاۆەتا حالىقارالىق, رەسپۋبليكالىق ونەر جارىستارىنا قاتىسىپ, ءتۇرلى بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازدارى اتاندى. ەندىگى ويىم – ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا, قازىر تىعىز ورنالاسقان سىنىپتارداعى بالالاردى ازايتۋ ءۇشىن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردى تەك باستاۋىشتا ءبىزدىڭ مەكتەپ بازاسىندا وقىتىپ, سوسىن ولاردى ءوز تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا مەكتەپتەردە وقىتۋ ماقساتىندا مەكتەبىمىزدە بيىلعى وقۋ جىلىندا كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردى وقىتاتىن ارنايى سىنىپتاردا ساباق بەرەتىن مامانداردى دايارلايتىن رەسۋرستىق ورتالىق اشىلدى. ارنايى پاندەردى جۇرگىزەتىن پەداگوگتار تاپشىلىعىن ازايتساق دەگەن تىلەك بار, – دەيدى مەكتەپ ديرەكتورى باقىتجان ورىنباەۆ.
ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار بالالاردى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ماسەلەلەرىندە ولاردىڭ جەكە مۇمكىندىكتەرى مەن ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ, ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى باسشىلارىنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەن سەميناردا مىندەتتەر ايقىندالىپ, بولاشاق اتقارىلار جۇمىستار سارالاندى. ونىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى ىسكە اسىرۋ شارتتارىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ, ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا بازالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ جەلىلىك ءوزارا ءىس-قيمىل تاجىريبەسىمەن ءبولىسۋ, ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردى بىرلەسىپ وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ پراكتيكالىق تاجىريبەسىن تالقىلاۋ ءسوز بولدى.
تالقىلانعان
ماسەلەلەر:
• كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردىڭ جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ءبىلىم الۋى بولىگىندە ولاردىڭ جەكە جانە بەيىمدەلۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋدى نورماتيۆتىك جانە قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ
• كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان وقۋشىلارمەن پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق سۇيەمەلدەۋدى جۇزەگە اسىرۋ
• ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ءبىلىم الۋ بولىگىندە كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردىڭ جەكە جانە بەيىمدەلۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ارنايى جاعدايلار جاساۋ.
ەلوردادا وتكەن سەمينارعا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى, ديرەكتورلاردىڭ وقۋ-تاربيە جانە تۇزەتۋ جۇمىستارى جونىندەگى ورىنباسارلارى, پسيحولوگيالىق قىزمەتتەردىڭ باسشىلارى, ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ جونىندەگى ۇيلەستىرۋشىلەر, الەۋمەتتىك پەداگوگتەر, پەداگوگ-پسيحولوگتار, دەفەكتولوگ مۇعالىمدەر قاتىستى.
سەميناردىڭ تەوريالىق بولىگىندە «كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردى مەكتەپكە ەنگىزۋ ءۇردىسىن سۇيەمەلدەۋ», «كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپكە ەنگىزۋ ۇردىسىندەگى رەسۋرستىق ورتالىقتىڭ ءرولى», «جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكەمەدە ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋدىڭ الەۋمەتتىك-ءبىلىم بەرۋ شارتتارى», «ينكليۋزيۆتى پراكتيكانى ىسكە اسىراتىن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىندە وقۋ-تاربيە پروتسەسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى» سەكىلدى وسى سالانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى.
سەميناردىڭ پراكتيكالىق بولىگىندە وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارىنىڭ كورمەسى ۇيىمداستىرىلىپ, كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالارمەن شەبەرلىك سىنىپتارى وتكىزىلدى, وندا قاتىسۋشىلار پىكىر الماسىپ, ادەتتەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان بالالاردىڭ جەكە جانە بەيىمدەلۋ ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا بايلانىستى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلادى.
ويتكەنى ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار ءوز قۇربى-قۇرداستارىمەن تەڭ دەڭگەيدە ءبىلىم الۋعا قۇقىلى. ءار بالاعا قوعامعا پايدا كەلتىرۋگە جانە ونىڭ تولىققاندى مۇشەسى بولۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى ەكەندىگى داۋسىز.
