قازىرگى ۇلت پەداگوگيكاسىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەت – ۇلت قۇندىلىقتارىمەن قانىققان, جاۋاپتى, ەڭبەكقور, بەلسەندى, وتانشىل جانە وزىندىك ازاماتتىق ۇستانىمعا يە ۇرپاقتى تاربيەلەۋ. جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردىڭ ءمانى قۇندىلىقتارعا باعدارلانعان وقىتۋ ءتاسىلىن قولدانۋدى كوزدەيدى. بۇل – ستاندارتتاردا كورسەتىلگەن ۇلتتىق جانە جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى ءبىلىم الۋشىلاردىڭ بويىنا دارىتۋدى ىسكە اسىرۋ. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى تاربيە جۇمىسىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جانە تاربيە پروتسەسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ زاماناۋي تاسىلدەرىن پايدالانۋ ماقساتىندا جۋىردا ەلوردادا ەرەكشە فورماتتاعى پەداگوگيكالىق كەڭەس ءوتتى.
– بۇل – جاڭا جوبا. وزدەرىڭىز بايقاعانداي, ەركىن فورماتتا وتەدى. پەداگوگيكالىق كەڭەستە ۇستازدار تەك اتقارىلعان جۇمىستار بويىنشا ەسەپتى تىڭداماۋ قاجەت. سپيكەرلەردى دە ارنايى ىرىكتەپ الدىق. ولار ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرىنە موتيۆاتسيالىق ءارى تاربيەلىك تۇرعىدا بالا تاربيەسىنە قاتىستى ماڭىزدى اقپاراتتارىمەن ءبولىستى. بارىمىزگە بەلگىلى, بالاعا اۋەلى تاربيە بەرۋ كەرەك. ودان كەيىن ءبىلىم بەرۋ قاجەت. بۇگىن 200-دەن استام اتا-انا, 600-دەن استام سىنىپ جەتەكشى, 200-دەن استام ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىسى, 200-دەن استام مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جانە مەكتەپ پسيحولوگتارى مەن الەۋمەتتىك پەداگوگتار قاتىستى, – دەدى استانا قالاسى ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ باسشىسى سىندار داۋەشوۆا.
پەداگوگيكالىق كەڭەسكە ءبىلىم باسقارماسىنىڭ, الەۋمەتتىك ارىپتەستەر, ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى مەن اتا-انالار بىرلەستىگىنەن بارلىعى 1500 ادام قاتىستى.
قاتىسۋشىلار بالانىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارىن تاربيەلەۋدەگى وتباسىنىڭ ءرولى, مەكتەپ پەن وتباسىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلى تۋرالى سۇراقتاردى تالقىلادى. پەداگوگيكالىق كەڭەس اياسىندا 9 ادىستەمەلىك الاڭ جۇمىس ىستەدى.
پەداگوگيكالىق كەڭەستەگى ەرەكشە سپيكەر ق.ساتباەۆ اتىنداعى «Binom school» مەكتەپ-ليتسەيىنىڭ ديرەكتورى قۇرالاي بايتاجيكوۆا ءوز ومىرىنەن ەرەكشە تاربيە بولارلىق مىسال كەلتىردى.
وقۋشىنىڭ باستاپقى ءبىلىمى قانداي بولسا دا, ۇستاز وعان كومەكتەسۋگە نيەت بىلدىرسە, سوندا عانا جۇمىس ناتيجەلى بولماق
«ماعان وسى كەڭەستە ءسوز سويلەۋ ۇسىنىلعاندا ۇزاق ويلاندىم: 32 جىل مەكتەپتە مۇعالىم بولدىم, بۇل سالادان كوپ كەيستى ايتۋىما ابدەن بولادى نەمەسە وسى 32 جىلدىڭ 13 جىلىندا مەن مەكتەپتە ديرەكتور بولىپ, ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن ءۇش ءتۇرلى ءبىلىم ۇجىمىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالادىم – بۇل جونىنەن دە كوپ كەيس ايتا الامىن. سونداي-اق 2 بالانىڭ اناسى رەتىندە دە كوپ نارسە ايتۋعا بولار ەدى, بىراق مەن ويلانا-ويلانا مىناداي توقتامعا كەلدىم: ەگەر پەداگوگ رەتىندە سويلەسەم, مىناداي كاسىبي بىلىگى جوعارى اۋديتوريانىڭ ءوز جيعان-تەرگەنى وتە كوپ بولار دەپ ويلادىم. ال مەكتەپ ديرەكتورى رەتىندە سويلەسەم, باسشىنىڭ «ءتاجىن» كيىپ الىپ, ەشكىمگە ءسوز بەرمەي, توقتاۋىم دا قيىن بولاتىن ەدى… ال اتا-انا رەتىندەگى ىقپالىمدى مەنىڭ ءوز بالالارىم عانا ارتىق ايتىپ بەرە الادى دەگەن ويعا كەلدىم. سونىمەن, ويلانىپ جۇرگەندە ۇستەلىمنىڭ ۇستىندە ۇنەمى تۇراتىن دجون حەتتي دەگەن اۆستراليالىق جازۋشىنىڭ كىتابىنا كوزىم ءتۇستى. دجون حەتتي 15 جىل بويى ءبىر عانا سۇراققا زەرتتەۋ جۇرگىزەدى, ول – وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىنا قانداي فاكتورلار اسەر ەتەدى دەگەن سۇراق. 80 ميلليون وقۋشىعا 50 مىڭنان استام زەرتتەۋ ەڭبەگىن جۇرگىزەدى. ءسويتىپ ءبىلىم ساپاسىنا اسەر ەتەتىن 215 فاكتوردى انىقتايدى. 215 فاكتور! ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى! ءار فاكتوردىڭ ىقپال ەتۋ ولشەمىن ويلاپ شىعارادى. كلاستاعى بالا سانىنىڭ ءبىلىم ساپاسىنا اسەرى قانداي, مۇعالىمنىڭ اسەرى شە – ءبارىن تىڭعىلىقتى زەرتتەيدى. وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋىنا وتباسى اسەر ەتە مە, مۇعالىمنىڭ شەشىمى نە باسقا ستراتەگيالىق ماسەلەلەر اسەر ەتە مە – ارنايى زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. ءسويتىپ 215 فاكتوردى 6 ىقپال ەتۋ فاكتورىنا بىرىكتىرىپ تاستايدى. ەڭ ماڭىزدىسى – ۇستازدىڭ تۇلعاسى. بۇل فاكتورلاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدى ەكەنىن انىقتايدى. سوندىقتان دا مەن بۇگىن مۇعالىم رەتىندە ەمەس, ديرەكتور, يا اتا-انا رەتىندە دە ەمەس, 7 جاسار قۇرالاي بولىپ الدارىڭىزدا سويلەگەلى تۇرمىن. ماعان بالا كەزىمنەن اسەر ەتكەن فاكتورلاردى, بولاشاعىما ۇستازدىڭ ىقپالى تۋرالى ايرىقشا ايتقىم كەلدى.
7 جاستاعى قۇرالاي قانداي ەدى, وعان مۇعالىمدەر قالاي ىقپال ەتتى – قازىر الدارىڭىزدا مەكتەپتى «التىن مەدالمەن» بىتىرگەن, وقۋ ورنىن ۇزدىك وقىعان, كاسىبىن مەڭگەرگەن, وزىنە سەنىمدى, ءوز كوزقاراسى ايقىن قۇرالاي تۇرعانىن كورىپ تۇرسىزدار. ال مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعاندا وزىنە سەنىمسىز, العاشقى قادامدارى ءساتسىز باستالعان قۇرالاي بولعانىن ايتۋىمىز قاجەت. سول وزىنە سەنىمسىزدەۋ قۇرالايدىڭ وسال تۇستارىن, كەمشىلىكتەرىن باتىل بەتىنە ايتا الاتىن, ساتسىزدىكتەرىنەن ساباق الۋعا تىرىساتىن قۇرالاي بۇگىن الدارىڭىزدا تۇر. مەن قانداي بالا بولدىم – بالاباقشا سەكىلدى الەۋمەتتىك ينستيتۋتتىڭ تابالدىرىعىن ءومىرى اتتاپ كورمەگەن, تاربيەشى اتاۋلىمەن تانىس ەمەس, تەك اتا مەن اجەنىڭ باۋىرىندا وسكەن, باسقا سىرت ادامنىڭ تاربيەسىن كورمەگەن اۋىلدىڭ قاراپايىم قىزى بولدىم. جەتى جارىم جاسىمدا اكە-شەشەم قالاداعى مەكتەپكە اكەلدى, سودان مەندە دۇربەلەڭ باستالدى, ارتقى پارتادا وتىرىپ الىپ, قاسىما ەش جاندى جولاتپايمىن, ەشكىممەن ارالاسپايمىن. سودان ۇلگەرىمىم وتە ناشار, كۇندە «ەكى» الىپ كەلەمىن, باعا قويىلعان داپتەردى كىلەمنىڭ استىنا تىعامىن دا, كۇندە جاڭا داپتەر باستايمىن. سونىمەن, ءبىرىنشى توقسان ءبىتتى, سول كەزدە كلاسقا باسقا مۇعالىم كەلدى. جۇزىنەن مەيىرىم شاشقان جاقسى مۇعالىم گۇلجاhان اپاي (ول كىسىمەن ءالى كۇنگە دەيىن ارالاسامىن – ق.ب.) مەنى ساباقتان سوڭ الىپ قالدى دا: «قۇرالاي, سەن كىمدى كوبىرەك جاقسى كورەسىڭ, اكەڭدى مە, اناڭدى ما, جوق اتا-اجەڭدى مە؟» دەپ سۇرادى. «جاقسى بولۋ, وقۋ دەگەن داپتەردى, كۇندەلىكتى «ەكىگە» تولتىرا بەرۋ نەمەسە سول باعا قويعان جەردى تەسىپ تاستاۋ ەمەس قوي, مەن سەنەمىن, سەن «بەس» الا الاسىڭ, وعان قابىلەتىڭ جەتەدى» دەدى. جالعىز مەن عانا ەمەس, مەن سياقتى وقۋعا ىقىلاسى جوق «پروبلەمنىي» بالالاردى ۋاقىت تاۋىپ, جەكە-جەكە قابىلداپ, سويلەسىپ ءجۇردى. كۇندەلىكتى ساباعىمدى قاداعالاپ, تاپسىرمالاردى ۋاقىتىندا ورىنداۋعا قاناتتاندىرعان اپايىمنىڭ ارقاسىندا مەن 1-سىنىپتى ۇزدىك اياقتادىم. مەكتەپتى دە ۇزدىك باعالارمەن ءبىتىردىم. وقۋشىعا مۇعالىمنىڭ اسەرى قانداي دەسەڭىزشى, مىنە, وسىلاي ىقپال ەتەدى.
دجون حەتتي ءبىلىم ساپاسىنىڭ ارتۋىنا وقۋشىعا مۇعالىمنىڭ بەرگەن زور سەنىمى, قولداۋى ىقپال ەتتى دەيدى. وقۋشىنىڭ باستاپقى دەڭگەيىنە, قانداي جاعدايدا الدىنا كەلگەنىنە قاراماي, وعان سەنىم ۇيالاتىپ, قولداۋىنىڭ ارقاسىندا وسىنداي زور ناتيجەگە قول جەتتى. مىسالى, باسىندا مەن قالامساپتى دا دۇرىس ۇستاي المادىم, جازۋىم دا ناشار بولدى – سوندا دا ماعان سەنىم ارتىپ, قولتىعىمنان دەمەدى, ال مەن ونىڭ ماعان ارتقان سەنىمىن اقتادىم, جاقسى وقۋعا تالاپتاندىم, ناتيجەسى الاقانداعىداي كورىندى, ءومىرىم مۇلدە باسقا, جاقسى ارناعا بۇرىلدى.
دجون حەتتيدىڭ ايتقانى مەنىڭ ومىرىمنەن وسىلايشا ايقىن كورىنىس تاپتى. وقۋشىنىڭ باستاپقى ءبىلىمى قانداي بولسا دا, ۇستاز وعان كومەكتەسۋگە نيەت بىلدىرسە, سوندا عانا جۇمىس ناتيجەلى بولماق.
دجون حەتتيدەن مىسال كەلتىردىم عوي, بىراق تاربيە, ءبىلىم تۋرالى ۇلت زيالىلارى, ويشىلدارى كوپ نارسە ايتىپ كەتكەن عوي, سونىڭ ءبىرى – ابايدىڭ قارا سوزدەرىندە ادامدىق, ءبىلىم الۋعا قاتىستى ايتقان تۇسى.
اباي ءاربىر ويى, ءسوزى ارقىلى ادامدى ادامدىققا شاقىرادى. دۇرىس جۇرۋگە, جاقسى ءىس جاساۋعا, ىزگى ويلارعا تارتادى. اق پەن قارانىڭ اراجىگىن اجىراتۋعا يتەرمەلەيدى. ابايدىڭ نەگىزگى ويى ادامدى جەتىلدىرۋ بولعان, ياعني كەمەل ادامعا, تولىق ادامعا جەتكىزۋ ەدى. ىستىق قايرات پەن نۇرلى اقىل, جىلى جۇرەك ارقىلى سول ادامدىقتىڭ شىڭىنا شىعۋعا بولادى دەپ ەسەپتەگەن.
ەندەشە ۇلت ۇرپاعىن تاربيەلەۋ, ۇلت قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلگەن ءبىلىم مازمۇنىن بويىنا ءسىڭىرۋ, بالانى ىنتالاندىرۋ, العا جەتەلەۋ, ءبىر شىراقپەن مىڭ شىراقتى جاعىپ, يگى ءىس جاساۋ – ۇستازدىق مىندەتىمىز ءhام قاسيەتتى بورىشىمىز. پەداگوگ بولۋعا دا وسىنداي ۇلاعاتتى ۇستازدان ءتالىم العانىمنىڭ اسەرى بولدى دەپ نىق ايتا الامىن جانە قولىمنان كەلگەنشە وقۋشىلارعا, جاستارعا باعىت بەرىپ, قولداۋدى وزىمە زور مارتەبە سانايمىن».
بۇل – استانالىق پەداگوگ, بىلىكتى ۇستاز, ىسكەر ۇيىمداستىرۋشى قۇرالاي بايتاجيكوۆانىڭ ۇستانىمى, ومىرلىك تاجىريبەسىنەن الىنعان پايىمدار.
