Astananyŋ ainalasyna 1997 jyldan bastap qolmen otyrǧyzyla bastaǧan ormandy alqap bügınde 65 myŋ gektarǧa jettı. Elordaǧa qalqan bolyp, jaiqala ösken jasyl jelektı Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev tıkūşaqpen aralap, kögaldandyru ısınıŋ qalai jürgızılıp jatqanyn özı qarap şyqty.
Būdan keiın Aqmola oblysy Selinograd audany aumaǧynda ornalasqan «Qyzyljar» ormanşylyǧyna kelıp, jasyl beldeudı ärı qarai damytu mäselelerı jönınde arnaiy köşpelı jiyn ötkızgen Prezident qala maŋaiyn ormanǧa ainaldyruǧa bailanysty atqarylyp jatqan jūmystarǧa köŋılı tolǧanyn bıldırdı.
– Bız küllı Qazaqstan maqtanyş etetın, kelımdı-ketımdı kısıler tamsana qaraityn äsem Astanany saldyq. Künnen-künge körkeigen elordamen bırge, şahardyŋ ainalasyn jasyl jelekpen kömkeru ısın qolǧa aldyq. Bügınde qolmen otyrǧyzylǧan ormandy alqap – elordanyŋ jaŋa trendıne ainaldy. Alǧaşynda ǧalym-zertteuşıler Aqmola öŋırıne aǧaş otyrǧyzu asa tiımdı emes ekendıgın alǧa tartty. Bıraq men arpa, bidai, sūly ösken jerge nege aǧaş öspeidı dep aittym. «Köz – qorqaq, qol – batyr». Mıne, 1997 jyldary bastalǧan kögaldandyru ısı nätijesın berıp, bügınde 65 myŋ gektar jer ormanǧa ainaldy. Būl – 4-5 audannyŋ aumaǧymen teŋ. Tıkūşaqpen bır saǧat boiy aralap, tauysa almadyq, – dedı Elbasy riza köŋılmen.
Memleket basşysy barǧan «Qyzyljar» – «Jasyl aimaq» RMK qaramaǧyndaǧy alty ormanşylyqtyŋ bırı. Mūnda orman otyrǧyzu jūmystary 2011 jyly bastalypty. Bügınde 970 gektar jer jasyl jelekke oranǧan. Mūnda terek, üieŋkı, şegırşın, dolana sekıldı aǧaştyŋ bırneşe türı men jemıs-jidekter ösedı. Jasandy ormandy meken etken qyrǧauyl, tülkı, qarsaq, elık sekıldı aŋ-qūstar da bar. «Astana Ormany» JŞS «Qyzyljar» ormanşylyǧyna 2010 jyldan berı 2 myŋǧa juyq qyrǧauyl jıbergen eken. Elımızdıŋ şyǧys öŋırınen äkelıngen qūstar Aqmola ormanyna tez beiımdelgen körınedı. Prezident barǧan sätte osy ormanǧa taǧy 100 qyrǧauyl ūşyryldy.
Janǧa jaily jasyl jelek adam densaulyǧyna paidaly ǧana emes, ol bas şahardy aŋyzaq jelden, küştı dauyldan, jazǧy şaŋ-tozaŋnan qorǧaidy. Orman otyrǧyzu igılıktı ıs ekendıgın eske salǧan Elbasy:
– Düniejüzınde qoldan orman jasaǧan elder neken-saiaq. Sonyŋ bırı – bızbız. Bırınşıden, būl – şaŋ men boran bolmaidy degen söz. Soŋǧy jyldary Astananyŋ klimaty jūmsaryp kele jatyr. Orman degen būl – ottegı, adamnyŋ densaulyǧy, auanyŋ tazasy. Ol qalanyŋ «ökpesın» tazartady, tynys joldaryn jaqsartady. Jyldar ötkende otyrǧyzǧan ormanymyz jaiqalyp, en toǧaiǧa ainalady. Sol kezde keler ūrpaq alǧysyn aitatyn bolady. Sondyqtan būl ıstı bolaşaqqa jasalyp jatqan igılıktı qadam deuge bolady, – dedı.
Jalpy, Astana töŋıregın jasyl alqapqa ainaldyru ısı jyl ötken saiyn keŋeiıp keledı. Mysaly, jasandy orman jasau jūmystary bastalǧan alǧaşqy jyldary elorda ainalasyna jylyna 2500 gektar alqapqa aǧaş otyrǧyzylǧan. Keiın onyŋ kölemı jyl saiyn 5 myŋ gektarǧa ūlǧaidy. Iаǧni, jylda orman alqabyna milliondaǧan tüp aǧaş qosylyp otyrady degen söz. Bügınde 65 myŋ gektar aumaqty alyp otyrǧan jasyl jelektıŋ 14 myŋ gektar bölıgı qala qaramaǧyna berılıptı. Tek byltyrdyŋ özınde Aqmola oblysyna qarasty orman qorǧau mekemelerınıŋ küşımen 1637,1 ga jerge aǧaş otyrǧyzylǧan eken.
Osydan ekı jyl būryn ötken köşpelı mäjılıs kezınde Elbasy Astana töŋıregındegı jasyl beldeudı elordaǧa barynşa jaqyndatu jönınde tapsyrma bergen bolatyn. Osyǧan bailanysty taǧy 34 myŋ ga jer zerttelıp, sonyŋ 9 myŋ gektary orman ösıruge jaramdy dep tanylǧan. Aǧaş tūqymdaryn jersındırıp, ösıruge ekı jyldai uaqyt ketetının eskersek, elordaǧa barynşa jaqyn ornalasqan 2048,9 ga aumaq 2015 jyly jasyl jelekke oranatyn bolady.
Astana qalasynyŋ jasyl beldeuın qūru jobasynyŋ ekınşı kezeŋı boiynşa qaz-qatar tızılgen aǧaştardyŋ arasyndaǧy alaŋqaiǧa qylqanjapyraqtylardy otyrǧyzu jūmystary qolǧa alynbaq. Osy ädıspen taǧy 2951,1 ga jer jasyl jelekke oranady.
Biyl 22 säuırdegı Prezidenttıŋ tapsyrmasy boiynşa, elorda töŋıregındegı orman ornalastyruǧa jaramsyz dep tanylǧan 11 ga bos jer anyqtalǧan bolatyn. Osy öŋırlerge 2013-2014 jyldary jobalau-ızdestıru jūmystaryn jürgızu mejelengen. Demek, būl aumaq ta jasyl jelekke malynady degen söz. Bıraq sor topyraqty, qalyŋ batpaqty jerdı qūnarlandyruǧa bıraz uaqyt pen küş-jıger qajet. Sondyqtan būl öŋırdı ormanǧa ainaldyru – 2016-2026 jyldar enşısındegı şarua.
Jospar boiynşa, jazyq dalada jaiqalǧan orman alqaby Kökşetaudyŋ tabiǧi jasyl jelegımen tūtasyp, en toǧaiǧa ainalady. Qazırdıŋ özınde Astanadan Şortandy audanyna deiıngı aumaq kögaldanyp ülgergen. Endı aǧaştar Aqköl aumaǧy baǧytyna qarai otyrǧyzylyp jatyr. Osylaişa, elorda men Kökşe arasy ormanmen kömkerılmek. 2020 jylǧa qarai elordanyŋ ainalasyndaǧy ormandy alqaptyŋ aumaǧy 101 myŋ gektardy qūraityn bolady.
İä, kök jelek otyrǧyzu – igılıktı ıs. Äsırese, būryn aǧaşqa jarymaǧan jerge qoldan jasyl jelek ornalastyru – oŋai şarua emes. Onda qanşama adamnyŋ maŋdai terı, küş-jıgerı jatyr. Keleşekte ormandy alqapta adamdar tynyǧatyn demalys aimaǧyn qūru da josparda bar. Memleket basşysy adamǧa ūrpaq ösırıp, üi salumen bırge, aǧaş otyrǧyzu paryz ekendıgın, endıgı kezekte aǧaştardy aialau – ärbır azamatqa amanat ekendıgın jetkızdı.
– Jastarǧa aitarym, är şybyqty mäpelep, kütıŋder. Bız tazalyqqa, qorşaǧan ortaǧa degen dūrys sana qalyptastyruymyz qajet. Elımızdegı är oblys, är qala men audan jasyl jelek egumen şūǧyldanuy tiıs. Būl – keleşek ūrpaqqa ülken tartuymyz bolady, osy eŋbegımızdıŋ jemısın solar körıp, erteŋgünı alǧysyn aitatyn bolady, – dedı Memleket basşysy.
Elordadan bastalǧan igılıktı ıs küllı Qazaqstandy qamtyp jatsa, qūba-qūp. Jasyl jelek jaǧynan elordanyŋ özı de basqalarǧa ülgı körsetıp otyr. Tek 2003-2009 jyldary aralyǧynda Astanada 605 899 aǧaş pen būta otyrǧyzylǧan eken. Bügınde bas şaharda jalpy audany 471,7 ga qūraityn 7 saiabaq, 65 gülzar, 7 jelekjol bar. Biyl saiabaq qūrylysy boiynşa bırneşe joba qolǧa alynyp, 13 gülzardyŋ negızı qalana bastapty.
Qymbat TOQTAMŪRAT
