Säuır aiynda onomastikalyq ataular berudıŋ jaŋa tärtıbıne bailanysty Elbasy Jarlyǧynyŋ küşıne engenıne bır jyl toldy. Osydan keiın Astana qalasynda tiıstı salada ne ısteldı? Osy jönınde Tılderdı damytu basqarmasynyŋ basşysy Erbol TILEŞOVPEN sūhbattasqan edık.
– Erbol Erdembekūly, Elbasy Jarlyǧy küşıne engen uaqyttan bergı onomastikalyq komissiianyŋ jūmys barysy jönınde äŋgımeleseŋız.
– Prezident Jarlyǧy jariialanǧannan keiın osy saladaǧy jūmystardy retteitın Ükımet qaulysy üstımızdegı jyldyŋ 24 aqpanynda qabyldandy. Osy qaulyda onomastikalyq ataular berudıŋ tetıkterı men tärtıbı bekıtıldı. Atalǧan kezeŋde onomastikalyq komissiia öz otyrystarynda negızınen alǧanda, mekemelerden, azamattardan kelgen ūsynystardy qarady. Qalamyzdyŋ astanalyq märtebesıne orai, bırqatar ūsynystar maqūldandy, keibıreulerı qanaǧattandyrylmady. Osy arada köpşılıktıŋ nazaryna Astana qalasynda jalpy ūlttyq, memlekettık deŋgeide qyzmet etken azamattarǧa, ırı tarihi oqiǧalardyŋ qaharmandaryna, ruhaniiatymyzdyŋ asa körnektı tūlǧalaryna, bır öŋırdıŋ emes, tūtas eldıŋ örkendeuıne üles qosqan asa körnektı, barşaǧa tanymal tūlǧalarǧa ǧana köşe nemese nysan atauy berıletındıgın aitqym keledı.
Bızge öŋırlerden belgılı bır azamattarǧa köşe, mektep atauyn beru jönınde ūsynystar kelıp jatady. Mūndai ūsynystardyŋ edäuır bölıgınde sol öŋırlerge ǧana eŋbegı sıŋgen nemese keşegı keŋestık zamanda respublikada, oblystarda partiia qyzmetterınde bolǧan azamattardyŋ esımderı sūralady. Älbette, ondai kısılerdıŋ eŋbekterın joqqa şyǧara almaimyz, degenmen keŋestık däuırde oblystyq partiia komitetterınde, taǧy da qanşama bilık oryndarynda jūmys ıstegenderdıŋ barşasyna atau bere bersek, onda keşegı keŋestık ideologiiadan alşaqtai qoimaǧanymyz. Sol azamattardyŋ ışınde, keŋestık saiasattyŋ ışınde jürıp, airyqşa tarihi jadymen, ūlttyq pozisiiasymen baiqalǧan Jūmabek Täşenov, Iliias Omarov, Özbekälı Jänıbekov syndy tūlǧalar boldy. Mūndai tūlǧalar qandai qūrmetke de laiyq. Bızdıŋ tarihi jadymyzdyŋ myqtylyǧy – tarihqa degen közqarasymyzdyŋ şynaiylyǧynda. Elbasy öz Jarlyǧyna onomastika salasynda ädılettılık saltanat qūru üşın qol qoidy. Ükımet qaulysy osyny retteidı.
– Osyny meilınşe taratyŋqyrap tüsındırıp berseŋız.
– Ükımet qaulysy boiynşa ūsynylǧan atau bırneşe kezeŋnen ötedı. Aitalyq, köşe atauyn beru jönınde ötınış kelıp tüskennen keiın, Säulet jäne qala qūrylysy basqarmasynan köşenıŋ syzbasy alynady da, ötınış pen köşe syzbasy aldymen qalalyq mäslihattyŋ tūraqty komissiiasynda qaralady. Mäslihat komissiiasynan keiın jetı jūmys künı ışınde jergılıktı atqaruşy organdardyŋ internet-resurstarynda jäne būqaralyq aqparat qūraldarynda jariialanady. Būdan soŋ ony qalalyq onomastika komissiiasy qaraidy, osy komissiia maqūldasa, qajettı qūjattarmen bırge respublikalyq komissiiaǧa joldanady, eger mūnda oŋ şeşımın tapsa, qala äkımdıgı men mäslihattyŋ bırlesken şeşımı qabyldanady.
– Al, mektepterge jäne nysandarǧa atau beru qalai jüzege asyrylady?
– Tüsken ötınış eŋ aldymen sol nysannyŋ kelısımın aludan bastalady. Mäselen, mektep bolsa mektep basşylyǧynyŋ kelısım haty alynyp, aldymen qalalyq onomastikalyq komissiiada qaralady, būl komissiia qoldasa, mäslihat sessiiasyna barady, deputattar kelısım bergen jaǧdaida respublikalyq onomastikalyq komissiiada qaralady, eger mūnda oŋ şeşım qabyldansa, nysan atauy Ükımet qaulysymen bekıtıledı.
– Astana – ai sanap, jyl sanap ösıp kele jatqan qala. Qazırde qalamyzda tarihi oqiǧalar men tūlǧalarǧa, dästürlı jäne geografiialyq ataularǧa bailanysty köşeler köptep sanalady. Aldaǧy uaqytta eskerılmei qalǧan qandai tūlǧalarǧa, tarihi oqiǧalarǧa bailanysty ataular qoiu josparlanǧan?
– Negızınen, qalamyzda san ǧasyrlyq tarihymyzdyŋ är kezeŋındegı oqiǧalar, oryndar, tūlǧalar qūrmetıne köşe ataulary berılgen. Sonymen bırge keŋ-baitaq Qazaqstannyŋ geografiialyq ataulary, baiyrǧy dästürlı qūndylyqtarymyz da körınıs tapqan. Būl tūrǧydan kelgende Astananyŋ onomastikalyq ajary eşbır qalaǧa ūqsamaidy, özınşe bır tarihi-etnografiialyq, mädeni älem dese bolar. Älbette, onomastikalyq komissiia öz betımen naqty jospar jasap, ataular bere almaidy. Barşasy halyqtyŋ sūranysymen jüzege asyrylady. Qazırgı kezeŋde Kerei, Jänıbek handar men Abylai han arasyndaǧy qazaq memleketın nyǧaituǧa airyqşa tarihi üles qosqan Qasym han, Esım han, Haqnazar han, Täuekel han, Täuke han jäne qazaqtyŋ ūly bilerınıŋ esımderı berıluı kerek siiaqty. Ony uaqyt körsetedı, halyq şeşedı.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Amanǧali QALJANOV
