Elordada «Taza Qazaqstan: Astana – tazalyq pen tärtıptıŋ ülgısı» atty auqymdy ekologiialyq aksiiasy ötıp jatyr. Būl ekologiialyq aksiiasy «Taza ölke», «Kielı meken», «Jasyl aimaq» aptalyǧyna bölıp, tazalau, qalada jinau, juu, köşet otyrǧyzu, aǧaştardy äkteu jūmystary jürgızılude. Ötken aptada tarihi-mädeni eskertkışterdıŋ aumaǧyn abattandyruǧa arnaldy.
Elşı de syrt qalmady
Baiqoŋyr audanynda üş mekenjaida senbılık öttı. Bırınşısı – Atatürık saiabaǧy. Aumaǧy 6,5 gektardy qamtityn saiabaqtaǧy senbılıkke 500-den astam adam jinaldy. Onda köşet otyrǧyzylyp, jasyl jelekter tazalandy. Türkiianyŋ negızın qalaǧan Mūstafa Kemal Atatürıktıŋ eskertkışı juyldy.
Oǧan Türkiianyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Mustafa Kapudju arnaiy kelıp qatysty. Mäslihat deputattary, memlekettık qyzmetkerden bölek, qala tūrǧyndary erıktı tūrǧyda qatysyp, tazalau jūmystaryna serpın berdı.
– Barlyǧymyz qalanyŋ taza ärı jaily bolǧanyn qalaimyz. Senbılık – qala tūrǧyndaryn köktemnıŋ jaidarly künı ortaq ıske bırıktıredı. Bastysy, şahardyŋ şyraiyn kırgızıp, qorşaǧan ortaǧa ädemılık syilaityn maŋyzdy şaralardyŋ bırı. Astana qalasy – tazalyq pen tärtıptıŋ ülgısı. Būl ıste qala tūrǧyndaryn bei-jai qaramai, senbılıkke jappai atsalysuǧa şaqyramyn, – dedı Astana qalalyq mäslihatynyŋ töraǧasy Erlan Kanalimov.
Astanada 117 eskertkış bar, onyŋ 46-sy memlekettık qorǧauǧa alynǧan. Olardyŋ üşeuı respublikalyq, qalǧan 44-ı qala deŋgeiındegı jergılıktı maŋyzy bar eskertkışter bolyp sanalady. «Kielı meken» aptalyǧynda tarihi jerlerdıŋ maŋy abattandyryldy.
Qalamgerler kürek ūstady
Ekınşısı – Qalamgerler alleiasynda sanitarlyq tazalyq jūmystary jürgızıldı. 2019 jyly ötken Aziia elderı aqyn-jazuşylarynyŋ I forumy aiasynda aşylǧan alleia aumaǧy 1,2 gektardy qamtidy. Şyrşalar köktep, jasyl jelegı demaluşy adamdardyŋ tynysyn keŋeitedı.
Mūndaǧy senbılıkke ziialy qauym ökılderı, jazuşylar, jurnalister belsendı qatysty. Qalamger arasynda Quanyş Jienbai, Balapan Bazar, Ädilbek Ybyraiymūly, Nūrlan Qalqa tazalyq jūmystaryna dem berdı.
Halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ laureaty Quanyş Jienbai: «Bas qalamyzda qalamgerdı qūrmetteitın alleia bar. Mūndai ortalyqty tazalau jūmystaryna qatyspai, qalai otyra alamyz. Bügın bırqatar ärıptesterımmen bırge kelıp, demalys aimaǧyn şöpter men japyraqtardy, tūrmystyq qoqystardy alyp tastap, köşet otyrǧyzdyq» dedı.
Üşınşısı – Jūmabek Täşenevtıŋ eskertkışı men Qazaqstan Qaruly Küşterınıŋ Memlekettık äskeri-tarihi muzeiındegı saiabaqta tazalyq jürgızıldı. Eskertkış jäne muzei aumaǧyn tazalauǧa Ūlttyq äskeri-patriottyq ortalyǧy men «Jas sarbaz» jastar ūiymynyŋ tälımgerlerı, J.Täşenev atyndaǧy №10 gimnaziia mektebınıŋ ūstazdary men oquşylary qatysty. Senbılıkke kelgender arasynda keudesınde medalı jarqyraǧan soǧys ardagerlerı de boldy.
Auǧan soǧysynyŋ ardagerı Sembek Qabiev:
– Senbılık – tazalyq, tärtıp jäne jaqsy köŋıl-küi merekesı. Ortaq küş-jıgermen jergılıktı aumaqty retke keltıruge bolady. Sonyŋ eren ülgısın bügın kördık. Qatysuşylar sarǧaiǧan şöpter men japyraqtardy tyrmalap, tūrmystyq qoqystardy alyp, saiabaqtyŋ ainalasyn jinady. Bır jaǧy, senbılık dene belsendılıgın arttyryp, densaulyqqa jaqsy äser etedı, – dedı.
Senbılık aiasynda oquşylarǧa «Kielı meken» atty tärbie saǧaty ötkızılıp, memleket jäne qoǧam qairatkerı Jūmabek Täşenevtyŋ ötpelı kezeŋde el damuyna sıŋırgen eŋbegı atalyp, kielı jerlerde qūrmetteudıŋ parqy tüsındırıldı.
Baiqoŋyr audany äkımdıgınıŋ resmi ökılı Ükılım Saiatqyzynyŋ sözınşe, senbılık jūmystaryna 1,3 myŋ adam qatysty.
– Auqymdy ekoaksiia şeŋberınde qalany sanitarlyq tazartu, nöser jäne aryq kärız jelılerı, köşelerdı, trotuarlardy, oramışılık aumaqtardy, qoǧamdyq keŋıstıkter men aulalardy tazalau jūmystary jürgızılude. Aldaǧy uaqytta «Önegelı ūrpaq» aptalyǧynda ardagerlerdıŋ aulalary men qarttar üiınıŋ aumaǧyn tazalap, abattandyrsaq, «Möldır būlaq» dep atalatyn soŋǧy besınşı aptada su qoimalarynyŋ ainalasy özen-kölder qoqystan tazartuǧa män beremız, – dedı ol.
Elorda tūrǧyndary eko ıs-şaralarǧa belsendı qatysyp, tūrǧyndar tazalyqty qamtamasyz etuge üles qosuda. Bır ǧana Baiqoŋyr audanynda tazalyq ailyǧy jüielı ötkızılude, mūndai üderıs qalanyŋ özge audandarynda da körınıs tapty.
Jūmys ta ıstedı, däm de tatty
Baiqoŋyr audany äkımdıgı ūiymdastyrǧan senbılıkte jaŋa jobaǧa kuä boldyq. Atatürık saiabaǧynda ötken tazalyq ıs-şarasy qazaq-türık taǧamdarynyŋ järmeŋkesıne ūlasty.
Onda türık elınıŋ äigılı börekterı, simitterı jäne ırımşık pirogtary ūsynyldy. Sondai-aq tūrǧyndarǧa bauyrsaq, qūrt, ırımşık, şai taratyldy.
– Türık ashanasynda özındık orny bar börektıŋ dämı tıl üiıredı eken. Bızdıŋ bauyrsaq köpşılık qonaqqa arnalǧan, qoljetımtı taǧam türı ǧoi. Türıkterdıŋ erte kezderden kele jatqan simittıŋ dämın kördık. Sonau Osman imperiiasy kezınde sūltandyq taǧam märtebesıne ie bolǧan simit türık ashanasynyŋ altyn resepterı sanatyna kıredı eken, – deidı järmeŋkede türık ashanasymen tanysqan qala tūrǧyny
Seidulla Alpysbaev.
Senbılıkke qatysuşylar ırımşıktıŋ tür-türınen däm tatyp, qazaqtyŋ merekelık dastarqanynyŋ negızgı taǧamy – bauyrsaqty daiyndau täsılderı turaly da aqparat berıldı.
Qorşaǧan ortany damytu marafony
Saryarqa audanynda «Taza Qazaqstan» ekologiialyq aksiiasy aiasynda ekomarafon öttı. Marafonǧa qatysuşylar 4 şaqyrymǧa jügırdı.
Ekomarafonnyŋ maqsaty – qorşaǧan ortaǧa, qalaǧa jäne bır-bırıne ūqypty qarau deŋgeiın arttyryp, ekologiialyq ädetterdı tärbieleu.
– Marafon būrynǧylardan erekşe ärı öte kreativtı öttı. Sebebı bız sport pen tazalyqty qatar alyp jürdık. Ekoaksiia aiasynda Esıl özenınıŋ boiyndaǧy qoqystardy jinadyq, – dedı «Open society» qoǧamdyq qorynyŋ direktory, marafonşy Marǧūlan Ermaǧanbetūly.
Marafonǧa qatysuşylar, sonyŋ ışınde jastar, eresekter men qarttar ırgeles jatqan aumaqtardy tazartuǧa belsendı atsalysty. Eŋ jas qatysuşy, eŋ ülken qatysuşy jäne 1, 2, 3 jüldelı oryndar taǧaiyndaldy.
Marafon jeŋımpazdaryna Saryarqa audanynyŋ äkımı atynan arnaiy syilyqtar men diplomdar tabys etıldı.
Elordada barlyq tūrǧyndardyŋ küşımen Mädeni mūra nysandarynyŋ, eskertkışter men olarǧa ırgeles aumaqtyŋ qasbetın retke keltıru jūmystary jürgızıldı.
Senbılıkke şyǧyp syilyq aldy
Elordadaǧy Botanikalyq saiabaq, Ortalyq saiabaq, Triatlonda tazalyq aksiiasy qatysqandar «Orel men reşka» baǧdarlamasynyŋ formatynda aqşalai syilyq ūtyp aldy. Sonymen qatar aksiia aiasynda Botanikalyq baqta «Tülekter alleiasy» aşyldy.
«Mūndaǧy maqsat – mektep tülekterınıŋ boiynda ekomädeniettılıktı qalyptastyru. Bügın – tarihi kün. Öitkenı qaladaǧy Botanikalyq saiabaqta alǧaş ret 2023-2024 jylǧy «Tülekter alleiasy» aşyldy. 30 şaqty alma aǧaşyn otyrǧyzdyq. Älemdegı damyǧan elderdıŋ 80 paiyzy aǧaştarmen bezendırılgen.
Būl qalanyŋ körkeiuıne, äsemdenuıne, ary qarai damuyna üles qosuda. Taza qorşaǧan orta, taza aua – bızdıŋ bolaşaqtyŋ denı sau, tänı sau, sanasy taza ūrpaqtyŋ qalyptasuyna jäne ösuıne äser etetın faktor. Sol üşın būl aksiiany jalǧastyru kerek dep oilaimyn» dedı Kärım Myŋbaev atyndaǧy 59 mektep-liseiınıŋ 11-synyp jetekşısı Nūrbek Erıkūly.
Al Almaty audanynda ötken tazalyq jūmysynda syilyq berılmese de, tūrǧyndar belsendı qatysty.
Almaty audanynda nöser jäne aryq kärız jelılerın tazartu, köşelerdı, trotuarlardy, kvartalışılık aumaqtardy, qoǧamdyq keŋıstıkter men aulalardy tazalau jürgızıledı. Jasyl jelekterdı kütıp-baptau jäne otyrǧyzu boiynşa mausymdyq agrotehnikalyq jūmystar, sauda nysandaryna ırgeles aumaqtardy jinau, kögaldar men gülzarlardy kütıp-baptau boiynşa ıs-şaralar, rūqsat etılmegen qoqys tastaityn jerlerdı joiuǧa män berıldı.
Saryarqa audanynda «Kielı meken» aptalyǧynda 35 tarihi-mädeni eskertkıştı tazalau jäne abattandyruǧa 4,2 myŋ adam qatysty.
Jas jūbailar alaŋy aşyldy
Astanada Ortalyq saiabaqta jas jūbailar alaŋy aşyldy. Aşylu saltanatynda jas jūbailardyŋ nekesı qiyldy jäne eskertkış retınde aǧaştar otyrǧyzyldy.
Alaŋnyŋ aşyluy «Taza Qazaqstan: Astana – tazalyq pen tärtıptıŋ ülgısı» auqymdy ekologiialyq aksiia aiasynda öttı. Jas jūbailardyŋ baqytty kündı eske aluy maqsatynda şaŋyraǧyna qūlyptar men taspalardy bekıtetın kiız üi ornatyldy. Alaŋnyŋ aşylu saltanatynda 5 jūp nekege tūrdy. Neke qiiu räsımınen keiın jas jūbailar alaŋǧa eskertkış aǧaş otyrǧyzdy. «Bız ötken jyly äleumettık jelıde tanysyp, dos boldyq, al bügın üilenıp jatyrmyz. Osy aǧaşqa kütım jasauǧa jäne atau taqtasyn ornatuǧa daiynbyz. Neke qiiu künı bızge osyndai mümkındık tüskenı quantady» dedı jas jūbailardyŋ bırı Quat Ahmetov.
Is-şaraǧa 50 jyldyq mereitoiyn atap ötken erlı-zaiyptylar Marat Toqsanbaev pen Küläş Asqarova şaqyryldy. Olar aksiiaǧa qatysuşylardy qūttyqtap, batasyn berdı.
– Būl alaŋ ūrpaqtar sabaqtastyǧynyŋ simvolyna ainaluy kerek. Menıŋ oiymşa, mūnda aǧaş otyrǧyzǧan adamdar qalaǧa eşqaşan ziian tigızbeidı. Sondai-aq olar öz otbasylarymen qarym-qatynas ornatady, – dedı Nūra audany äkımınıŋ orynbasary Äliia Äbsemetova.
Qamystan tazartuǧa köŋıl bölınude
Saryarqa audanynyŋ aumaǧyn tazalyq ailyǧynda abattandyru jäne jöndeu-qalpyna keltıru jūmysy qarqyn aldy.
Äliia Moldaǧūlova alaŋy, Sirenevyi bulvar jäne Esıl özenınıŋ jaǧalauy jäne taǧy basqa qoǧamdyq oryndardy jöndeu, qalpyna keltıru jūmysy belsendı jürgızılude. Jiekterdı, qorşaulardy, bilbordtardy jäne maŋdaişalardy tazalau, juu, syrlau qolǧa alyndy.
Kommunaldyq qyzmetkerler qamys pen aram şöptı şabudy basymdy ettı. Kündelıktı rejimde qūrǧaq ösımdıkter aula aumaqtarynda jäne bos jerlerden joiyluda. Bılım beru mekemelerı men basqa da äleumettık nysandar maŋyndaǧy uchaskelerge erekşe köŋıl bölınude.
«Qatty ystyqta būl ösımdıkter tez tūtanady, al ot tez taraidy. Osy jaǧdailardyŋ aldyn alu üşın bız qamysty joiu jūmysyn bastadyq. Qazırgı uaqytta 5,4 gektardan astam jer oryldy» dep atap öttı Saryarqa audany äkımı apparatynyŋ bas mamany Atajan Nūrbek.
