Biyl ūltymyzdyŋ tūǧyrly tūlǧalary – Mäşhür Jüsıp Köpeiūly men Şäkärım Qūdaiberdıūlynyŋ – 160, Halel Dosmūhamedūlynyŋ – 135, Ämıre Qaşaubaiūlynyŋ – 130, Sūltanmahmūt Toraiǧyrūlynyŋ 125 jyldyqtary. Astana qalasy Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy «Ruhaniiat» mekemesımen bırlesıp ūiymdastyrǧan «Ūlylyqqa taǧzym» atty tarihi-tanymdyq keş osy tūlǧalardyŋ mereitoilaryna arnaldy.
Qazır dıni aǧymdar köbeiıp, qazaq bölınetın jaǧdaiǧa jettı. Şäkärım osyny aldyn aludyŋ joldaryn baiaǧyda aityp ketken. Belgılı ǧalym, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Omar Jälelūly osy jaǧyn tarqatty.
«Alla taǧalanyŋ özı Qūranda «Menı tanyǧan adam aqylmen tanidy» dep aitady. Şäkärım de dındı aqylmen qabyldamaudyŋ zardaptaryn tarqatady. Qazırgı negızgı problema osynda bop tūr, dınnıŋ eşqandai jazyǧy joq. Aqyn mūny: «Şyn aqylmen tappaǧan dın,/ Dın emes, ol – jyndylyq./ Qarmalaǧan bır soqyrsyŋ,/ Ölgen oi men köz, qūlaq./ Dın tazasyn dınnen ızde,/ Dın şataǧyn synǧa sal./ Anyq aina özıŋızde,/ Aida aqyldy qattyraq» degen bır-ekı auyz öleŋmen jetkızedı. Mektepte dındı oqytpasaq ta, Şäkärımdı, Mäşhür Jüsıptı, Abaidy, Mailyqojany, Būqar jyraudy dūrystap oqytsaq, tıl mūsylman men dın mūsylmandy aiyra bılu sol bolady» dedı ǧalym.
Mäşhür Jüsıp Köpeiūlynyŋ mūrasy 30 tomǧa jetedı. Bügıngı künge deiın 20 tomy şyǧyp ülgerdı. Oǧan «Mädeni mūra» jäne «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamalary sep bolǧan. Osyny aitqan tūlǧanyŋ şöberesı, Kereku öŋırınen arnaiy kelgen filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Nartai Jüsıp Mäşhür ömırınen qyzyqty derekterdı keltırdı.
«Mäşhür Jüsıptıŋ azan şaqyrylyp qoiǧan aty – Adam Jüsıp. Mūsa Şormanūlynyŋ lepesımen Mäşhür atanyp kettı. Būl kısınıŋ ılım-bılım ızdep, el, jer aralap bes-alty jylǧa deiın üiınen ketken kezderı bolǧan. Mysaly, kenje ūly Mūhammed Fazyl ana qūrsaǧynda jatqanda ketıp, balasy beske tolǧanda bıraq oralǧan» degen N.Jüsıp Mäşhürdıŋ emşılık, äulielık qasietterıne toqtaldy.
Halel Dosmūhamedūlynyŋ negızgı mamandyǧy därıger bolsa da, ūlt ruhaniiatyna ülken eŋbek sıŋırdı. Alaş qairatkerınıŋ ömırı men qyzmetın, jalpy «Alaş» partiiasynyŋ ūltqa bergenın tarihşy ǧalym, «Qasiettı Qazaqstan» ǧylymi-zertteu ortalyǧynyŋ direktory Berık Äbdıǧaliūly tarqatty.
«Halel ensiklopedist ǧalym edı. «Qazaq» gazetıne oba ındetın emdeuge, medisinaǧa, qazaqtyŋ sanitarlyq jaǧdaiyna qatysty köptegen maqalalardy jazdy. Jaratylystanu ǧylymyn ūltymyzda alǧaşqylardyŋ bırı bolyp zerttedı. Ölketanu, etnografiia, tıltanuǧa bailanysty eŋbekterdı qaldyrdy. Jaqynda onyŋ üş tomdyǧy jaryq kördı. Qazır sözdıŋ berekesı ketken zaman boldy. Sözımız ben ısımız säikes kelmeidı. Halel siiaqty Alaş ardaqtylaryn aŋsaimyz. Olar elge qyzmet etudıŋ ülgısın körsetıp, qazır bızge dūrys joldy nūsqaityn temırqazyqqa ainaldy» dedı tarihşy.
Zerdelı muzyka zertteuşısı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Jarqyn Şäkärım Ämıre Qaşaubaiūlynyŋ ömırın jarty ǧasyrǧa juyq uaqyt zerttep kele jatyr. Kezınde fonografqa jazylǧan asqan änşınıŋ dauysyn tapty. Ämıre turaly qazaq jäne orys tılderınde alty kıtap jazdy. Almatydan arnaiy aldyrylǧan zertteuşı osy keşke qatysyp, tereŋnen tolǧady.
Sūltanmahmūt turaly filologiia ǧylymdarynyŋ doktory Serık Negimov söz sabaqtady. Q.Quanyşbaev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatry ärtısterı tūlǧalardyŋ beinesıne enıp, monologtaryn oqydy. Sahnadan küi de kümbırlep. Än men jyr da aitylyp, öleŋ de oqylyp, keştıŋ körkın kırgızdı.
