قار ەرىپ, جىلعالار سۋعا تولعاندا قالالىق كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا كوكتەمگى قاربالاس باستالادى. بۇگىنگى تاڭدا سۋ تاسقىنىنا قارسى جۇمىستاردىڭ جوسپارى پىسىقتالىپ, بارلىق تەحنيكا كۇشتەرى ماڭىزدى شاراعا تولىق دايىن.
تاسقىنعا – توسقىن
ارنايى سۋ سوراتىن ءماشينەلەر, سۋ ايدايتىن قوندىرعىلار, ۇلكەن تيەگىشتەر مەن جۇك ماشينەلەرى, تراكتورلار مازاسىز ماۋسىمعا ساقاداي-ساي تۇر. قالا اۋماعىن تازالاۋ جۇمىستارى قارقىن الىپ, ارىقتار مەن قۇبىرلار, سۋ جيناقتالاتىن كوللەكتورلار تازارتىلدى. قاجەت بولعاندا جەردى قۇرعاتىپ, سۋدىڭ جولىن بوگەيتىن ينەرتتى ماتەريالدار جەتكىلىكتى. قولدانىستاعى گيدروتەحنيكالىق قۇرىلعىلاردىڭ جايى دا ويداعىداي. قالالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتى كوڭىلگە مەدەۋ بولاتىنداي وسىنداي جاعىمدى جاڭالىقتان حاباردار ەتتى.
قازىر قالا بويىنشا 600 ارناۋلى تەحنيكانىڭ كومەگىمەن تاۋلىك بويىنا تىنىم تاپپاستان قار تازارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. جالپى كولەمى 8 ملن شارشى مەتردەي قالا ءىشى مەن 700 شاقىرىم كوشە جولدارىنىڭ قارى كۇرەلدى. قىس تۇسكەلى بەرى 1 ملن 620 مىڭ 382 تەكشە مەتر قار شىعارىلعان. سونىمەن قاتار, ەسىل وزەنىندەگى مۇز كوبەسىنىڭ سوگىلۋىن گيدرولوگيالىق بەكەتتەر قاداعالاپ وتىر. ىلديلى نەمەسە ويپاڭ جەردە سالىنعان تۇرعىن ءۇي الاپتارىن قارعىن باسىپ قالماۋىنىڭ الدىن الۋ شارالارى ۇيىمداستىرىلدى. كۇن كۇرت جىلىنىپ, قىزىل سۋ جۇرگەن جاعدايدا سۋدى سورعىمەن ايداپ شىعارىپ, شالشىق جينالاتىن تۇستارعا بيىكتەتىپ قۇم توگىلەدى. ونداي ماقساتقا 4800 دانا قاپشىق, 5000 تونناعا جۋىق قۇم-كۇل سياقتى ينەرتتى ماتەريالدار دايىندالعان.
تابيعاتتىڭ توسىن مىنەزىنەن ساقتانۋدا جەكە سەكتوردا تۇراتىن تۇرعىنداردىڭ دا بەلسەندىلىگى ۇلكەن ءرول وينايدى. اۋلاداعى جينالىپ قالعان قاردى شىعارىپ, تەحنيكا جەتەتىن جەرگە توكسە, جولشىباي تاسىپ الىپ كەتۋگە قولايلى بولار ەدى. بۇل رەتتە تۇرعىندار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.
– ەرىگەن قاردىڭ سۋى قالا تۇرعىندارىنا قولايسىزدىق تۋدىراتىن انىق. الماتى اۋدانى اكىمدىگى سۋ تاسقىنىنا قارسى باعىتتالعان شارالاردى بەكىتتى. اۋدان اۋماعىنىڭ جەر بەدەرلەرى تۋرالى مالىمەتتەردى الىپ, مونيتورينگ جۇرگىزدى. سونىڭ بارىسىندا ەرىگەن سۋدىڭ جينالۋى ىقتيمال جەرلەر انىقتالدى. «سۋ ارناسىن تابادى» دەمەكشى, قاردىڭ سۋى بيىكتەن ىلديعا قاراي قۇيىلاتىنى بەلگىلى. مۇنداي جەرلەردى بەلگىلەپ, سۋدىڭ جينالماۋىن قاداعالايتىن بولامىز. ەڭ الدىمەن قار كۇرەلىپ, شىعارىلۋى كەرەك. وسى ناۋقانعا قولدا بار بارلىق تەحنيكا مەن ادام كۇشتەرى جۇمىلدىرىلۋدا. بۇل كۇندە 35-تەن اسا مەكەمە كۇرەلگەن قاردى پوليگوندارعا شىعارۋدا, – دەيدى الماتى اۋدانى توتەنشە جاعدايلار باسقارماسىنىڭ باسشىسى مارعۇلان امانباي.
ەسىلدەن كەلەر قاۋىپ جوق
كوكتەمنىڭ العاشقى شۋاعى مۇزدىڭ كوبەسىن سوگىپ, ەسىل وزەنى ءاپ-ساتتە سۋعا تولعان شاراداي, ايدىن كولگە اينالادى. ەسىل تاۋ سۋىنداي بيىكتەن قۇلاپ, جولىندا كەزدەسكەن تاس بىتكەندى شايىپ جىبەرەتىن تاسىر مىنەزى جوق, باياۋ اعاتىن وزەن دەسەك تە, تابيعات قۇبىلىسىن جۋاس دەۋگە بولماس. وسى ورايدا ەسىل باسسەينى ينسپەكتسياسىنىڭ ءبولىم باستىعى سەرىك ۋاتقانعا جولىعىپ, قاتىستى تاسقىنعا توسقىن قويۋعا قاتىستى شارالار جايىندا سۇراپ بىلدىك.
– قار ەرۋىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بولادى. ەگەر, كوكتەم ەرتە شىعىپ, كۇن قاتتى قىزىپ, قار تەز ەرىسە, وندا جىلعالارعا سۋ تولىپ, سول ەكپىنىمەن ارناسىن تاۋىپ ەسىلگە قۇيادى. ال, قار كۇندىز ەرىپ, تۇندە قاتقان جاعدايدا ەرىگەن قار سۋى جينالماستان, جىلعا تولتىرىپ ۇلگەرمەي, جەرگە سىڭەدى. ونىڭ مىسالى, قاراسۋ ساعاسى ەسىلگە قوسىلماي جاتقانىنا مىنەكەي, ءۇش جىلداي بولدى. ال, قالا اۋماعىنداعى اقبۇلاق, سارىبۇلاق جىلدا وزەننىڭ ارناسىنا قوسىلادى. ەسىلدىڭ سۋى ەلوردامىزدىڭ وزەگى, ءنارى دەۋگە بولادى. استانا سۋ قويماسى جالپى كولەمى 410,9 ملن. تەكشە مەتر سۋ جينايدى. بۇگىنگە دەيىن 281,450 ملن تەكشە مەتر سۋ جيناقتالعان. ياعني, 69 پايىزى عانا تولىپ تۇر. بۇل ەسىلدىڭ سۋى ارناسىنان اسىپ, تاسۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن ءسوز. وزەننىڭ قالانى قاق جارا وتەتىن بولىگى اباتتاندىرىلىپ, گيدرولوگيالىق قوندىرعىلارمەن رەتتەلۋى بۇل قاتەردىڭ ىقتيمالدىعىن جويدى دەۋگە بولادى, – دەيدى سەرىك ۋاتقان.
ايگءۇل ۋايسوۆا
