Azyq-tülık nege qymbattap barady?

Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany odan ärı damytu jönındegı jiynda bas qaladaǧy azyq-tülık pen kündelıktı ömırge qajettı tauarlardyŋ qymbat ekenın synǧa alǧany mälım. «Būl – belgılı mäsele. Mäselen, ūn baǧasy eldegı ortaşa baǧadan 18,2 paiyzǧa, süzbe 17 paiyzǧa, piiaz 14,5 paiyzǧa, künbaǧys maiy 9,6 paiyzǧa, siyr etı 6,7 paiyzǧa joǧary. Būl – qalada tiıstı infraqūrylym joq degen söz. Sauda oryndary tapşy. Ūiymdastyruşylar köbıne belgılı bır saudagerlerge ǧana mümkındık beredı. Iаǧni bärıne bırdei jaǧdai jasalmaidy. Elorda äkımdıgı men körşıles oblystar arasyndaǧy bailanys öz deŋgeiınde emes» dedı Prezident.Memleket basşysy Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımıne Aqmola, Qaraǧandy jäne Pavlodar oblystarynyŋ basşylarymen bırlesıp, tauar öndıruşıler men sauda jelılerı arasynda tıkelei bailanys ornatu mäselesın retteudı tapsyrdy. «Elordanyŋ damuy ırgeles eldı mekenderdıŋ damuymen tyǧyz bailanysty. Qala maŋyndaǧy auyl-aimaqtar elordanyŋ azyq-tülık beldeuı retınde jūmys ısteuı tiıs. Ol jerlerge öndırıs, käsıporyndardy ornalastyr­ǧan abzal. Osyǧan bailanysty Nūr-Sūltan qalasy men Aqmola oblysynyŋ äkımderıne damytu josparyn üilestırudı tapsyramyn. Öitkenı ekı öŋır de bır aglomerasiiaǧa kıredı» dedı Memleket basşysy.
Prezident būl mäselenıŋ talai jiynda söz bolǧanyn aita kele: «Bügın osy tapsyrmany taǧy da qaitalauǧa tura kelıp otyr. Endı oryndalady degen ümıttemın. Sonşalyqty qiyn mäsele de emes. Bastysy niet pen bılıktılık boluy tiıs. Bızge jetpei tūrǧany da osy» dep sözın tüiındedı. Prezident tapsyrma bergen künnıŋ erteŋıne äkımdıktegı basqosuǧa qatysqan Aqmola oblysynyŋ äkımı Ermek Marjyqpaev elordanyŋ ainalasynda ornalasqan Aqmola oblysynyŋ eldı mekenderınde biznestıŋ jaŋa nysandary aşylatynyn habarlady. «Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy bo­iynşa bızdıŋ oblystyŋ qūramyna kıretın elordamen ırgeles jatqan eldı mekenderde Nūr-Sūltan qalasynyŋ töŋıregındegı azyq-tülık beldeuın küşeitetın jaŋa biznes nysandary aşylady» dep jazdy oblys äkımı özınıŋ Facebook-tegı paraqşasynda.

İnfliasiiany tejei alatyn tetık joq

Jyl basynan berı elımızdegı infliasiianyŋ deŋgeiı 3 paiyzdy qūrady. Biylǧy 8 aida azyq-tülık tauarlarynyŋ baǧasy 6,1 paiyzǧa, azyq-tülıkke jatpaityn tauarlardyŋ baǧasy 2,9 paiyzǧa qymbattady. Sonymen inflia­siia­nyŋ jyldyq deŋgeiı 5,5 paiyzǧa jettı. Qazır qarapaiym halyq ta infliasiianyŋ tömendeitınıne senbeidı. Mysal keltıreiık. Ūlttyq banktıŋ resmi saitynda qazaqstandyqtardyŋ arasynda jürgızılgen saualnamanyŋ nätijesı köŋıl könşıtpeidı. Respondentterdıŋ 44 paiyzy baǧalardyŋ ösuı toqtamaidy dep jauap berse, 15 paiyzy azyq-tülıkterdıŋ qūny qatty qymbattaitynyn aitqan. Tıptı 2020 jyldyŋ 12 aiyna jasalǧan boljam da pessimistık deuge bolady. Halyqtyŋ 22 pa­iyzy infliasiia küşeie beretınıne senımdı.
Statistik-mamandardyŋ mälımetterıne süiensek, jyl basynan berı 10 paiyzǧa ösken nan baǧasymen qatar bidai (52,4 paiyzǧa), kürış (22,6 paiyzǧa), kartop (19,6 paiyzǧa), ūn (16,5 paiyzǧa) aitarlyqtai qymbattaǧan. Şynyn aitsaq, tūrmysy ortaşa milliondaǧan qazaqstandyqtar kündelıktı osy tauarlardy tūtynady. Astyq jinau nau­qany aiaqtalǧanda infliasiianyŋ «jalynyn» Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı «ürlep jıberdı». Ministrlık biyl astyq oru kölemı 2 mln tonnaǧa azaiyp, eksporttyq äleuetımız 3 mln tonnaǧa tömendegenın habarlady. Auyl şarua­şylyǧy ministrı Saparhan ­Omarov Ükımet otyrysynda mūndai ahual keler jyly nan baǧasyn ösıruge äkeletının mälımdedı.
Senat deputattary da astyq jinau kölemı 2,5 mln tonnaǧa azaiǧanyn eseptep, soŋǧy jyldary elımızdegı astyq qorynyŋ 16,1 mln tonnadan keler jyldyŋ basynda 9 mln tonnaǧa deiın kemitının boljady. Aitpaqşy, şynynda da, astyq qoryna qatysty keibır statistikalyq derekter şyndyqqa säikes kelmeitını ras.

Nan baǧasy arzandamaidy

Sonymen Prezidenttıŋ synyna ılıkken ūnnyŋ nemese nannyŋ baǧasy arzandai ma degenge boljam jasap körelık. Nannyŋ ışkı naryqtaǧy baǧasyna kelgende memleket «Azyq-tülık kelısımşart korporasiiasy» satyp alatyn astyq qory esebınen retteitının bılemız. Qajet jaǧdaida Ükımet şetelge astyq eksporttau kölemın azaityp, tıkelei tyiym sala alady. Ekınşı jaǧynan alǧanda, astyq kölemınıŋ az şyǧuynyŋ jaǧymdy tūstary da bar. Bidai bıtık şyǧyp, rekordtyq körsetkışterge jetken jyldary qanşama astyq dalada qaldy nemese elevatorlarda tau-tau bolyp üiılıp, sapasynan aiyryldy.
Qazırgı kezde «äleumettık nan» degen atau bar. Būl – bırınşı sūrypty bidai ūnynan jasalǧan, salmaǧy 550 gramdyq bölke nan. Onyŋ respublikalyq ortaşa baǧasy – 76,5 teŋge. Osy nan är öŋırde ärtürlı baǧamen satylady. Eŋ arzany – 63,25 teŋge (Soltüstık Qazaqstan oblysynda), eŋ qymbaty – 90 teŋge (Maŋǧystau oblysynda). Nūr-Sūltanda – 79,2 teŋge, Almatyda – 73,15 teŋge, Şymkentte – 75,35 teŋge, Aqtöbede – 77, Atyrauda – 78,65 teŋge, Qaraǧandy oblysynda – 75,35, Qostanai oblysynda – 76,45, Aqmola oblysynda – 84,15 teŋge. Al juyrda Pavlodar oblysynda osy nannyŋ bır bölkesı 85-ten 105 teŋgege deiın qymbattaǧany jönınde aqparat tarady.
Nan baǧasyna äser etetın bas­ty faktor – şikızat, iaǧni ūn. Al biyl diqandarymyz qambaǧa 19 mln tonna astyq qūiǧan. Būl körsetkış ötken jylmen salys­tyrǧanda 2 millionǧa az. Būl jazda bolǧan astyqty aimaqtardaǧy quaŋşylyqqa bailanysty. Qazırgı uaqytta nan baǧasynyŋ qymbattauyna jol bermes üşın azyq-tülık korporasiiasy men oblystyq äkımdıkter öŋırlık tūraqtandyru qorlaryna bidai men ūn satyp alyp jatyr. Būl mäselege Memleket basşysy ­Qasym-Jomart Toqaev ta aralasyp, Ükımet pen tiıstı organdarǧa nan, kömır baǧasyn baqylauǧa alu turaly tapsyrma jüktedı. Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı nan baǧasyn qymbattatpaimyz dep sendırdı. Qoş delık.

Baǧany tūraqtandyrudyŋ tiımdı joly

Juyrda «Atameken» ŪKP basqarma töraǧasy Timur ­Qūlybaev elordadaǧy azyq-tülık tauarlarynyŋ qūnyn arzandatuǧa qatysty qandai tiımdı ıs-şaralardy jüzege asyruǧa bolatynyna özınıŋ oi-pıkırın bıldırdı. Ol būl jūmysty Nūr-Sūltanmen körşıles oblystarmen üilestıru qajettıgın jetkızdı. «Atameken» ŪKP qūryltaiynda söilegen sözınde T.Qūlybaev elordanyŋ ainalasyndaǧy azyq-tülık beldeuın jäne sauda-sattyqty damytu jönınde bylai dedı: «Elbasy da būryn osy mındettı aldymyzǧa qoiǧan. Qazır Nūr-Sūltan qalasy 1 mln-nan asatyn halqy bar alyp megapoliske ainaldy. Alaida bas qalada azyq-tülık tauarlaryn daiyndaityn, olardy saqtaityn ortalyqtar joq. Būl jerde jergılıktı käsıpkerlerdıŋ mümkındıkterın qaras­tyrǧan abzal. Iаǧni tauarlardy böletın ǧana emes, ūzaq merzımge saqtaityn ortalyqtar aşu kerek».
Sarapşy būl oraida Mäskeu­dıŋ ozyq täjıribesın mysalǧa keltırdı. «Mäskeudıŋ basşylyǧy mausym qyzǧan kezde jemıs-jidekterdı, kökönısterdı ülken furalarmen satyp alady. Sonyŋ ışınde Qazaqstannan da azyq-tülıkter jetkızıledı. Olardyŋ sonau keŋes zamanynan berı azyq-tülık saqtau jüiesı būzylmaǧan. Osynyŋ esebınen baǧalardy rettep otyrady, olarda bızdegıdei baǧalardyŋ qūbyluy degen joq» dedı Timur Qūlybaev.
Sol sebepten «Atameken» ŪKP elordada ülken sūranysqa ie önımder şyǧaratyn öndırıster qūru üşın körşıles oblystarda agroqūzyret ortalyqtaryn aşuǧa baǧyttalǧan jūmystardy qolǧa alady. «Mysaly, Reseide ozyq täjıribe de, myqty mamandar da bar. Eŋ bastysy, būl jūmysty baqylauǧa alyp, elorda äkımdıgımen dūrys üilestıru kerek. Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımıne menıŋ aitar ūsynysym: körşıles ornalasqan oblystardyŋ äkımderın tügel şaqyryp, agro­önerkäsıptık keşendı damytuǧa, azyq-tülıkterdı saqtau jäne bölu jönındegı logistika boiynşa mäjılıs ötkızgen abzal» dep sözın tüiındedı T.Qūlybaev.