2000 jyldyŋ jeltoqsan aiynda Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ tıkelei tapsyrmasymen Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasynyŋ qory qūrylǧan bolatyn. Äu bastan-aq memlekettılık pen qazaqstandyq patriotizmdı nasihattap, mädeniettı damytu arqyly qoǧam ömırınıŋ ruhaniiatyn nyǧaitudy, ǧylymi ızdenıster men jastardyŋ jaqsy bastamalaryn qoldaudy közdegen ūiym jolynan jaŋylmai, nätijelı jūmys jürgızıp keledı.
Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasynyŋ qory – jas ǧalymdar men ǧylymi ūjymdardyŋ maŋyzdy zertteu jūmystaryn qoldaityn, mädeniet pen öner salasyndaǧy talantty jastardy anyqtap, şyǧarmaşylyq äleuetın damytatyn ūiymdardyŋ bırı ärı bıregeiı. Maŋyzdy äleumettık jobalary arqyly talai jastyŋ qanatyn qataityp, belın buǧany da jasyryn emes. Elbasy qorynyŋ studenttık stipendiiasy arqasynda jas ızdenuşıler oquyn aqsatpai, akademiialyq ülgerımın üzdık ūstaudy ainymas ädetke ainaldyryp jürgenı de belgılı.
Bıraq, Tūŋǧyş Prezident qorynyŋ qyzmetı jalǧyz studenttık şäkırtaqy taǧaiyndaumen şektelgen emes, ūiym «Jas ǧalymdar keŋesı», «Şyǧarmaşyl jastar keŋesı», «Äleumettık jobalar» siiaqty bırneşe basym baǧyttar boiynşa jūmys ısteidı.
«Jas ǧalymdar keŋesı» degende, bılım men ǧylymǧa ūmtylǧan jastardyŋ käsıbi alaŋy elesteidı. Fizika, matematika, himiia, filosofiia, ekonomika, filologiia syndy sala mamandarynan tūratyn keŋes qūramyna nebary 17 adam kıredı. Osy on jetı adam bükıl Qazaqstannyŋ jas ǧalymdaryn bır arnaǧa toǧystyryp, ideialaryn ortaǧa salyp, ǧylymi oidyŋ ıske asuyna septıgın tigızetın respublikalyq deŋgeidegı konferensiialar, türlı baiqaular, innovasiialyq körme men ǧalymdardyŋ şeberlık saǧattaryn ötkızedı, şetelde öndırıstık täjıribe jinaqtauǧa mümkındık beredı» deidı Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasy qorynyŋ atqaruşy direktory Saǧyndyq Nūrahanov.
Osy atalǧannyŋ ışınde dästürlı türde ötkızıletın asa maŋyzdy şaralar bar. Sonyŋ bırı – jaratylystanu, tehnikalyq jäne gumanitarlyq baǧyttaǧy student jūmystaryn saralaityn «Bolaşaq ǧalymdary» atty konkurs.
Keŋes müşelerınıŋ aituynşa, joǧary oqu oryndarynda tälım alatyn studentterdıŋ käsıbi maşyqtaryn damytatyn būl baiqauǧa qyzyǧuşylyq tanytatyndar qatary az emes. Mäselen, biyl atalmyş konkursqa Astana, Almaty qalalarynan bölek, Arqalyq, Qaraǧandy, Pavlodar, Taraz, Taldyqorǧan, Türkıstan, Oral, Şymkent joǧary oqu oryndaryndaǧy bakalavriat pen magistraturada oqityn 194 student qatysyp, 153 ǧylymi joba tanystyrylypty. Olardyŋ 29-y toptyq, al qalǧandary jeke jūmystar boldy.
Nätijesınde, 146 jūmys ǧylymi jurnaldarda basylyp, London, Parij, Rim, Miunhen, Deli, Tokio, Beijıŋ, Kuala-Lumpurda ötken halyqaralyq ǧylymi konferensiialarda qyzu talqylandy. Al, konkurs qatysuşylarynyŋ 17%-y elımızdıŋ innovasiialyq patentterınıŋ serıktes avtorlary bolǧany tıptı quantady. 11 jūmys universitettegı oqytu jüiesıne engızılse, 18 ǧylymi eŋbek öndırıstık jäne servistık käsıporyndarda keŋeitılgen aprobasiiadan öttı.
Sondai-aq, Tūŋǧyş Prezident qorynyŋ qoldauymen jas ǧalymdarǧa ǧylymi maqsattaǧy saparǧa şyǧuǧa mümkındık beretın granttar taǧaiyndalady eken. Būl oraida jyl saiyn ūiymdastyrylatyn eŋ auqymdy şara Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasynyŋ qory syiaqysy berıletın jiyn bolyp sanalady.
«Būl syiaqy jas ǧalymdardyŋ zertteu jūmystarynyŋ tiımdılıgın körsetıp, ǧylymi jobaǧa degen qoldaudy bıldıredı. Sondai-aq, mädeniet salasyndaǧy nätijelı eŋbektı baǧalau bolyp tabylady. Respublikalyq baiqauǧa sony ǧylymi zertteuler men önertabystar, köptıŋ köŋılınen şyǧa bılgen şyǧarmaşylyq jobalar men baǧdarlamalar ūsynylady. Biyl osy baiqauǧa qatysuǧa 100 adam ötınım berdı. Baiqau komissiiasynyŋ şeşımımen 17 jeŋımpaz anyqtalǧan bolatyn» deidı Elbasy qorynyŋ atqaruşy direktory Saǧyndyq Nūrahanov.
Mädeniet pen öner salasyndaǧy talantty jastardy anyqtap, şyǧarmaşylyq deŋgeiın arttyru maqsatynda da atqarylatyn jūmystar köp. Būl qyzmettı tiımdı ūiymdastyru üşın Şyǧarmaşyl jastar keŋesı qūrylǧan.
Qazan aiynda öner jolynda ornyn tapqan mädeniet qairatkerlerı men tanyla qoimaǧan jas önerpazdardyŋ basyn bırıktırıp, täjıribe almasuǧa mümkındık beretın halyqaralyq «JasSTAR» festivalı ūiymdastyryldy. 2009 jyldan berı ötkızılıp jürgen festivalge bes myŋǧa juyq adam qatysqan. Al, biylǧy qatysuşylar sany myŋnan asty.
Sondai-aq, osy jyly ötken III halyqaralyq «Qazaqstan baian-fest» festivalı de atauǧa tūrarlyq auqymdy şaralardyŋ bırı. Sebebı, festival barysynda Qazaqstannyŋ, Resei men Ukrainanyŋ ataqty muzykanttary şeberlık sabaǧyn ötkızıp, jas baianşylarǧa bılgenderın üiretıp, önerlerın körsettı. Muzykalyq aspaptardyŋ jaŋa modelderı tanystyryldy.
Şyǧarmaşyl jastar keŋesı müşelerınıŋ sözıne qaraǧanda, mädeniet jäne öner salasyndaǧy jaŋaşyl ideialar, kreativtı baǧdarlamalar men airyqşa jobalar bäigege salynady da, jeŋımpazdar şyǧarmaşylyq josparyn jüzege asyruǧa kömektesetın grantqa ie bolady eken.
Joǧaryda aityp ötken ǧylym, mädeniet mäselelerımen qatar, Tūŋǧyş Prezident qory äleumettık jobalardy da ünemı bırge alyp jüredı. Olardyŋ ışıne qarttarǧa, äleumettık jaǧdaiy tömen, ata-ana qamqorlyǧynsyz qalǧan, köpbalaly otbasynan şyqqan balalarǧa kömek körsetu, mügedekterdı äleumettık beiımdeu baǧdarlamalaryn oryndauǧa atsalysu, ūlttar arasyndaǧy tatulyqty nyǧaituǧa arnalǧan jobalardy jüzege asyru jatady.
Sonymen bırge, Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasynyŋ qoryna qaraityn Düniejüzılık älemdık ekonomika jäne saiasat instituty bar. 2003 jyly aşylǧan institut qyzmetı qazırgı zamandaǧy özektı mäselelerdı jäne memleketaralyq qarym-qatynas jüiesın zertteumen ainalysady. «Älemdık ekonomika, geosaiasat, qauıpızdıktı, düniejüzılık alaŋdaǧy Qazaqstan jaǧdaiyn taldap, tarazylauǧa zor köŋıl bölınedı.
Mysaly, ekı ai būryn «Nazarbaev ortalyǧynda» «Qazaqstandaǧy äleumettık özgerıster dinamikasy: 1991-2014 jyldar» taqyrybynda döŋgelek üstel öttı. Diskussiia barysynda spikerler arasynda «Qazaqtar urbanizasiiasynyŋ erekşelıkterı», «Oralmandardyŋ äleumettık integrasiia mäselelerı», «Qazaq diasporasy» syndy taqyryptar boiynşa qyzu pıkırtalas örbıdı.
Al, 12-13 qaraşada «Euraziialyq kölıktık integrasiia (EKİ-2014): «Energetika şeŋberınen tys – jaŋa älem üşın jaŋa serıktestık: geosaiasi mäseleler, biznes pen bolaşaq mümkındıkterı» atty konferensiia ötken bolatyn» dedı Saǧyndyq Taupyqūly.
Mädina JAQYP
