Astanadaǧy L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde Täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧyna arnalǧan «Qazaqstan Respublikasy jäne Euraziia keŋıstıgı: qazırgı zaman men damu keleşegı» atty halyqaralyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia öttı. Oǧan Memlekettık hatşy Gülşara Äbdıqalyqova qatysty.
Täuelsız elımızdıŋ tarihy men jetıstıkterın zerdeleuge arnalǧan maŋyzdy jiyn Memlekettık hatşynyŋ qūttyqtau tılegımen aşyldy. Gülşara Äbdıqalyqova Elbasy Nūrsūltan Nazarbevtyŋ basşylyǧymen qazırgı zamanǧy, quatty ärı serpındı memleket qūrǧanymyzdy atap aitty.
– Bügınde Qazaqstan Memleket basşysynyŋ bastamasy boiynşa qolǧa alynyp, 5 institusionaldyq reformada mazmūndylyǧy aiqyndalǧan memlekettık qūrylystyŋ sapaly jaŋa satysyna köterıldı. Ūlt josparynyŋ maqsaty – älemnıŋ eŋ damyǧan 30 elınıŋ qataryna enu. Elbasynyŋ arqasynda «euraziialyq» ideiasy qazırgı zamanǧy geosaiasi jäne geoekonomikalyq aǧymdaǧy ahualdyŋ teoriiasy men täjıribesıne baiytyla otyryp, jaŋa tynysqa ie boldy. Bügınde būl ideia tolyqqandy öŋırlık bırlestıkke ainalǧan Euraziialyq ekonomikalyq odaqta oidaǧydai ıske asyryluda, – dedı ol. Sonymen bırge, Memlekettık hatşy mäŋgılık ärı quatty memleket qūruǧa baǧyttalǧan «Mäŋgılık el» jalpyūlttyq patriottyq ideiasy turaly da salmaqty söz qozǧady.
Konferensiia tızgının qolǧa alyp, jürgızıp otyrǧan L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ rektory Erlan Sydyqov «Euraziialyq ekonomikalyq odaq – euraziialyq ideianyŋ jüzege asyruşysy» dep atalǧan baiandamasynda täuelsızdıktıŋ şirek ǧasyr belesınde qol jetkızgen jetıstıkterı jaiynda parasatty oi örbıttı. Euraziialyq ekonomikalyq odaqtyŋ mazmūnyna män berdı. – Zamanaui euraziiaşyldyq osydan 22 jyl būryn Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ M.Lomonosov atyndaǧy MMU mınberınen «Euraziialyq odaq» turaly aitqan tarihi sözınen keiın qalyptasty. Elbasy alǧaş ret euraziiaşyldyqty ırı auqymda teoriialyq tūrǧydan ǧana emes, sonymen bırge, praktikalyq saiasattyŋ tarmaǧy retınde de belgıledı. Būl euraziiaşyldyq oi tarihyndaǧy maŋyzdy beles edı, – dedı universitet rektory.
Al tarih ǧylymdarynyŋ doktory, akademik Bolat Kömekov dala örkenietı jaiynda örelı söz qozǧady. Onyŋ älemdegı örkenietke qosqan salmaǧyn saraptady. «Örkeniettıŋ negızgı belgılerı retınde memlekettı, qalalardy, jazu men biık mädeniettı aitady. Sol üşın batystyq tarihşylar Dala örkenietıne män bermei keldı. Öitkenı ötken ǧasyr tarihynda Dala örkenietınde mūnyŋ bırı de joq edı. Tarih ǧylymynyŋ damuy barysynda bızdıŋ Dala örkenietıne aiǧaq bolatyn jazu da, mädeniet te, qalalar men memleketter de tabyldy. Sondyqtan Dala örkenietı turaly auzymyzdy toltyryp aita alamyz» dep köşpelı koǧamnyŋ erekşelıkterıne tereŋırek üŋıldı. Akademik öz tūjyrymynda taǧy bır qyzyqty faktını keltıredı. Köşpelı qoǧamda tehnologiialyq damu emes, biologiialyq damu alǧa şyqqan. Mal şaruaşylyǧy biık deŋgeige köterılgen. Maldy asyldandyru üderısı ırkılmei jürgen. «Köşpelılerdıŋ äskerı bır mezette boz tüstı on myŋ, tory tüstı on myŋ, küreŋ tüstı on myŋ jylqyǧa mınıp şyǧa alǧan. Bügıngı jaǧdaida on myŋ boz jylqyny keltıru üşın on jyl boiy ırgelı ūjym jūmys ısteu qajet» deidı ǧalym. Sondai-aq, tarihşy dala örkenietınde auyz ädebietı men şeşendık önerdıŋ de erekşe damyǧanyn naqty mysaldarmen däleldeidı.
Sondai-aq, şara barysynda Argentinadan kelgen ǧalym Paulo Botta, Reseidegı Buriatiia memlekettık universitetınıŋ fakultet dekany Elvira Radnaeva jäne Ş.Uälihanov atyndaǧy Tarih jäne etnologiia institutynyŋ direktory, tarih ǧylymdarynyŋ doktory, professor Hankeldı Äbjanov sekıldı taǧy basqa aituly ǧalymdar baiandama jasady. QR Parlament Mäjılısınıŋ deputaty Baqytbek Smaǧūl jastar arasynda yntymaqtastyq ideialaryn keŋırek nasihattau maqsatynda «Euraziialyq yqpaldastyq künı» degen jaŋa mereke engızu turaly pıkırın jetkızdı.
Halyqaralyq jiyn soŋynda konferensiiada aitylǧan oilardyŋ barlyǧy saraptalyp, naqty ūsynystar qabyldandy.
Azamat ESENJOL
