Astana – tūtastai memlekettıŋ ruhani kelbetın aiqyndaityn, dästür men jaŋaşyldyqty ūştastyrǧan mädeniet pen önerdıŋ örken jaiǧan ordasy. Älemdık ırı memleketterdıŋ astanalyq qalalary sekıldı täuelsız Qazaqstannyŋ elordasy da özındık kelbetı men kelıstı imidjın qalyptastyru ısıne erekşe nazar audaryp keledı.
Elbasy N.Ä.Nazarbaevtyŋ bastamasymen qolǧa alynǧan jäne qyzu qoldauymen ıske asyrylyp jatqan būl joba egemen elımızdıŋ mädeni-saiasi ömırınıŋ ortalyǧy retınde körınıp keledı.Jas täuelsız memleketımız tarihynda erekşe oryn alǧan jaŋa bas qala Astananyŋ salynuynyŋ özı elımızdıŋ zamanaui tehnogendık mädeniettıŋ jaŋa qūbylys retınde qalyptasu kelbetın körsetedı.
Bügıngı qala mädenietın qalyptastyruda jaŋa mūrajaidyŋ aşyluy, körkem galereialar, özektı önerdıŋ ordasyn ūiymdastyruda jan-jaqty oilastyrylǧan josparly qadamdar elımızdıŋ bas qalasyn älemdık innovasiialyq prosesterdıŋ aldyŋǧy sapyna şyǧarady. Sol sebeptı elımızdıŋ jas astanasyn därıpteu jäne nasihattaudyŋ erekşe tiımdı joly qalanyŋ qaitalanbas arhitekturalyq keipın, müsındeu eskertkışterın, özektı önerın, zamanǧa sai sahna önerın keşendı türde zertteu bolyp tabylady. Körkem mädeniet salasynda kürdelı mäsele bolyp tabylatyn dästür men jaŋaşyldyqtyŋ ara qatynasyn mädeniette innovasiialyqpen ūştastyru, saqtau qajet.
Jas qalanyŋ astanalyq märtebesın anyqtauda 2000 jyly aşylǧan K.Baiseiıtova atyndaǧy Ūlttyq Opera jäne balet teatrynyŋ orny erekşe. Tanymal rejisserler, dirijerler jäne baletmeisterler: Iý.Aleksandrov, Iý.Grigorovich, S.Viharev, F.Janno t.b. bastauymen älemdık jäne ūlttyq, zamanaui eksperimentaldyq ülgıdegı sahnalyq qoiylymdar: miuzikl, opera-balet, modern-qoiylymdarymen respublikanyŋ aldyŋǧy qatarly öner ūjymy atyn ielendı. Astana ülken halyqaralyq opera jäne balet festivalderın tūraqty ötkızetın mädeni infrastrukturasy bar ortalyqqa ainaldy. Memlekettıŋ ortalyǧynyŋ ruhani tynys-tırşılıgın är aluandatyp, qūlpyrta tüser erekşe ıs-şaralardyŋ bırı – muzykalyq teatrlardyŋ festivalın tūraqty ötkızu. Az ǧana jyldar aralyǧynda osy şaralardy ötkızerlık Astana qalasynyŋ infraqūrylymy, zamanaui teatr, konserttık sahnalary, oryndauşylyq qūramy tolyq öner ūjymdarymen bırge osy aralyqta jinaqtaǧan ıs täjıribesı jinaqtaldy.
Arqa öŋirinde opera jäne balet teatrynyŋ aşyluymen mūnda ülken öner merekesi de keldi. Jalpy, muzykalyq festivalder qozǧalysy HH ǧasyr ortasynda (1952j.) Jeneva kalasynda Deni de Rujemonnyŋ ūiymdastyruymen «Europa muzykalyq festivalder assosiasiiasyn» qūrudan bastau alyp älemnıŋ köptegen elderınde qanat jaidy. Muzykanyŋ basqa janrlaryn (folk, pop, rok, djaz t.b.) esepke almaǧanda jalǧyz kärı qūrlyq Europada halyqaralyq deŋgeide – klassikalyq muzyka salasynda ötkızetın festivalderdıŋ ūzyn sany bırneşe jüzden asady eken. Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynan bastap klassikalyq muzyka, teatr festivalderı bızde de jiı ötkızıle bastady. Būl bügıngı tūraqty şyǧarmaşylyq bailanysta bolǧan önerpazdardyŋ üzılıp qalǧan barys-kelısın qalpyna keltırıp täjıribe almasu, üirenu, eldı özgelerge, özgelerge eldı tanystyru kökjiegın keŋeitudıŋ bırden-bır joly osy bolatyn.
2005 jyly Astana opera teatrynyŋ şaŋyraǧy astynda Halyqaralyq «Operaliia» – Astanada» opera jäne balet spektaklderınıŋ festivalı alǧaş ret ūiymdastyryldy.
Bır aptaǧa sozylǧan öner merekesıne älemnıŋ ülken sahnalarynda öner körsetıp jürgen opera men balettıŋ tanymal änşı-bişılerı men öner ūjymdary jinaldy. Jyl saiyn mausym aiynyŋ aiaǧy men şilde aiynyŋ basynda bır aptaǧa sozylǧan kürdeli de bekzat önerdiŋ biregeii – opera festivali jaŋa qala Astanada öz jūmysyn qarqyndy jürgızdı. Astana tūrǧyndary men onyŋ qonaqtary älemdik jäne ūlttyq operanyŋ üzdik tuyndylaryn bügingi taŋda joǧary deŋgeide oryndap jürgen jüzden jüirik, myŋnan tūlpar şyqqan önerpazdardyŋ atqaruynda tanysuǧa mümkındık aldy. Festivalge keletin oryndauşylar qūramy, olardyŋ qandai partiialarda öner körsetui, sahnalyq qoiylymdary, mereke baǧdarlamasynyŋ şeŋberı jyldan jylǧa keŋeiıp kürdelılene tüstı.
Qalyptasa bastaǧan dästür boiynşa festival teatrdyŋ aǧymdaǧy mausymynda jasalǧan jaŋa jūmysynyŋ tūsaukeserınen bastalady. Teatr jaŋa qoiylym jasau, ony festival şaralarymen üilestırıp şyǧaru ısınde bıraz täjıribe jinaqtady. Jūrtşylyqtyŋ nazaryn özine magnitşe tartatyn öner merekesiniŋ jaŋa tūsaukeser qoiylymy är jyldary eki kün qatarynan körsetiletin italian kompozitory Dj.Verdidıŋ «Rigoletto» (2005 j.), Dj.Puchchinidıŋ «Floriia Toska» (2006 j.), Dj.Verdidıŋ «Aida» (2007 j.), Dj.Verdidıŋ «Otello» (2008j.) operalary boldy. Otandyq ekı opera teatrlardyŋ töl oryndauşylar küşımen tūsaukeser qoiylymdy ekı ret oryndap baryp, festivaldıŋ aşylu künıne syrttan şaqyrylatyn qonaq änşılermen körsetıletın jaŋa opera men balet spektaklderı teatrdyŋ kezektı mausymyn jabady.
Teatrdyŋ qoiylymynda öner körseter jūldyzdy topqa keler bolsaq, astanalyq jäne almatylyq talantty jas änşiler körermen nazaryna ūsynǧan jūmystarynyŋ basty jäne özge partiialarynda öner körsetetin oryndauşylar, spektakldiŋ basqa da qūramdas bölikteri jas teatrdyŋ özderınıŋ şyǧarmaşylyq küşterımen şeşılıp jatty.
Jaŋa opera men balet spektaklderınıŋ basty partiialaryn oryndauǧa körşıles memleketter men älemdık sahnanyŋ tanymal änşilerı de köptep tartylǧan. «Sankt Peterburg opera», «Marinskii» (S.Peterburg q-sy.), Ülken (Mäskeu q-sy.) teatrlarynyŋ beldi änşi-oryndauşylary kelıp öner körsettı.
Merekeniŋ jaŋǧyryǧy mol jarqyn beti – būl qorytyndy Gala-konsert. Sol künderi qalanyŋ eŋ ülken zaly – Kongress-holda, Beibıtşılık jäne kelısım saraiynda ötetin konserttık baǧdarlamalar körermen-tyŋdauşylardyŋ erekşe nazarynda bolyp keledı. Teatrdyŋ tanymal opera änşilerinen basqa būl keş baǧdarlamalarynda qazaq opera sahnasynyŋ jūldyzdary: Maira Mūhamedqyzy, Nūrjamal Üsenbaeva, Talǧat Mūsabaev t.b. syndy oryndauşylarymyzben bırge İtaliia, Resei, Qytai, Gruziia- dan t.b. alys-jaqyn şetelderden keletin qonaqtar bar. Öner merekesıne älemge tanymal sahna şeberleri: Monserat Kabale, Plachido Domingo, Dmitrii Hvorostovskii, Paata Burchuladze, Alberto Mastromerino, Nikolo Martinuchi, qandasymyz İrina Mūratbekova (İtaliia), Georgi Oniani, t.b. sekıldı jūldyzdy oryndauşylar toby är jyldary kelıp öner körsettı. Mūndai oryndauşylardyŋ tolyq emes jūldyzdy qūramy sözsiz merekege degen jinalǧan körermen-tyŋdarmandardyŋ yqylasyn art- tyryp, qyzyǧuşylyqtarynyŋ körigin qyzdyra tüskenı anyq.
Astana qalasyn mädeni ortalyq retınde damytu mäselesı, bızdıŋ oiymyzşa, bolaşaǧy bar ömırşeŋ joba bolmaq. Elımızdıŋ, aimaqtyŋ, alys jaqyn ornalasqan memleketterdıŋ aldyŋǧy sapynda boludy josparlaǧan biık mejeden körınu üşın Qazaqstannyŋ Bas qalasyna ırı halyqaralyq öner merekesı – opera jäne balet teatrynyŋ festivalın ötkızu artyqtyq etpeidı.
Amankeldı MŪQAN,
önertanuşy
