Qazırgı taŋda elımızde memlekettık tıl – qazaq tılınıŋ qoldanys aiasyn keŋeituge erekşe nazar audarylyp otyr. Elbasy N.Nazarbaevtyŋ «Qazaqstannyŋ bolaşaǧy – qazaq tılınde» deuınıŋ de ülken mänı bar. Memleket basşysy biylǧy halyqqa arnaǧan Joldauynda da qazaq tılıne erekşe köŋıl böldı. «2020 jylǧa qarai memlekettık tıldı meŋgergenderdıŋ qatary 95 paiyzǧa deiın jetetın bolady» dep atap körsettı.
Memleket airyqşa nazar audaryp otyrǧan memlekettık tıldıŋ maŋyzyn el ışınde keŋınen nasihattap otyrǧan basylymdardyŋ bırı ärı bıregeiı – ūlt gazetı «Ana tılı». Gazet özı ömırge kelgen künnen ūltymyz üşın qasiettı sanalatyn qazaq tılınıŋ jai-küiın jan-jaqty qozǧap keledı. Tıl taqyrybyna bailanysty maqalalar «Tıl tūǧyry – ūlt ǧūmyry», «Tılı myqtynyŋ – elı myqty», «Tolǧauy toqsan tuǧan tıl», «Tılın bılgen tübın bıledı», «Tıl men tūlǧa», «Tılbūzarǧa – tosqauyl» sekıldı aidarlarmen jaryq körıp keledı.
Memlekettık tıldıŋ maŋyzyn nasihattaudy maqsat tūtqan gazetke jükteler jauapkerşılık te zor. Sol sebeptı de basylym jyl saiyn jaŋa aidarlarmen tolyǧuda. Mäselen, keiıngı kezderı gazet betınde paida bolǧan «Özımızden bastaiyq», «Ūly dala ataulary», «Aitūmar», «Aqberen», «Tübı bır türkınıŋ tılı bır» syndy jaŋa aidarlar – osynyŋ dälelı.
«Özımızden bastaiyqty» tılge töbesınen qaraityndardy täubege keltıretın mınber desek bolady. Yqşam ärı sūraq-jauapqa qūrylǧan aidar bügınde köptıŋ köŋılınen şyǧyp ülgerdı. Aidar keiıpkerlerınıŋ ışınde Parlament deputattary, qoǧam qairatkerlerı, ziialy qauym ökılderı, öner ielerı de bar.
Ūlttyq ideologiianyŋ ırı salasy – onomastika. Degenmen, būl salada älı de öz kezegın, şeşımın kütıp tūrǧan mäseleler jeterlık. Osy rette gazetımızde «Jerıŋnıŋ aty – babaŋnyŋ haty» atty aidarmen bügıngı onomastika salasynda qordalanyp qalǧan problemalar köterılıp jür. Äsırese, halyqtyŋ kökeiınde jürgen «Onomastika turaly» arnaiy zaŋnyŋ qajettılıgı jaiynda san ret jazyldy. Bügınde jobasy jasalǧan būl zaŋ aldaǧy uaqytta qabyldanar degen ümıttemız. Būdan bölek ūlanǧaiyr ūly dalamyzdyŋ oi-şūqyry, tau-tasy, özen-kölınıŋ atauy da töl tarihymyzdan tamyr tartatyny belgılı. Bügıngı ūrpaq onyŋ bırın bılse, bırınen beihabar. Keiıngı buyn babalary qorǧap qalǧan tuǧan jerdıŋ ataularymen tanys bolsyn, tarihyna üŋılsın degen nietpen «Ūly dala ataulary» degen aidar aşqan edık. Är oblystaǧy jer-su, eldı-meken ataularynan mol maǧlūmat beretın būl aidardy da oqyrmandar asyǧa kütetını baiqalady.
Al terminologiia tüitkılderı töŋıregınde aitary bar tūraqty oqyrmandarymyz gazetımızdıŋ «Terminologiia jäne uaqyt» aidarynda oilaryn ortaǧa sala alady.
Türkı tıldes halyqtar tılderınde özara ūqsastyqtar men ortaq belgıler bar ekendıgı belgılı. Ökınıştısı sol, türkı tıldes kei halyqtardyŋ tılderı tarihtan öşıp ülgerse, bırı joiyludyŋ az-aq aldynda tūr. Osy jäne basqa da bauyrlas halyqtardyŋ tılderı jaiynan «Tübı bır türkınıŋ tılı bır» aidary syr şertedı.
Osy rette gazetımızdıŋ oily oqyrmandary men tıl janaşyrlarynyŋ ystyq yqylasyna bölengen «Söztanym» qosymşasyn aitpai ketuge bolmas. Onyŋ negızgı maqsat-müddesı – oqyrmandy halqymyzdyŋ bai tıldık mūralarymen tanymdyq, taǧylymdyq, etimologiialyq, tıl mädenietı tūrǧysynan tanystyru.
Qazaqtyŋ ziialy qauymy jyly pıkır bıldırıp jürgen «Alty alaştyŋ ardaǧy», «Dulyǧaly dala perzentterı», «Tarih tūŋǧiyǧyndaǧy taŋbaly syr» atty aidarlarymyz da bar. Ūltyn ūlyqtaǧan ūly tūlǧalardyŋ ömır-tarihy jaiynda tūşymdy, taǧylymy mol zertteu-maqalalar bügınde bır akademiialyq jinaqqa jük bolardai.
Al «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» – Sız ben bız tanityn tūlǧalardyŋ taǧylymdy ǧūmyrlarynan syr şertetın hikaiattar jiyntyǧy. Uyljyǧan şaqtaǧy ūmytylmas kezder, sezım terbegen säulelı sätter tiegı de osynda aǧytylady. Jūbailar jarasymynyŋ jazylmaǧan qaǧidalary da bas keiıpkerlerdıŋ auzymen baiandalady. Ezu tartyp otyryp eske alatyn erekşe kezderdı de keiıpkerdıŋ özınen estisız.
Gazetımızden oiyp tūryp oryn alatyn «Şaŋyraq» otbasylyq pıkıralmasu otauy men «Ūlt bolam deseŋ, ūrpaǧyŋdy oila» aidarynan özara ündes, müddeles maqalalardy oquǧa bolady. Tal besık pen jer besıktıŋ arasyndaǧy ǧūmyr, qazırgı qazaqtyŋ jaiy, ana men bala, ata men nemere, ene men kelın, ūstaz ben şäkırt deisız be, jalpy «ūlt pen ūrpaq» atty ūly ūǧymnyŋ mazmūny osy aidarlarda aşyla tüsedı.
Söz soŋynda aitarymyz – memlekettık tılge qatysty kürdelı mäselelerdı jüielı türde köteru «Ana tılı» gazetınıŋ basty maqsaty bolyp tabylady. Endeşe, qarǧa tamyrly qazaqtyŋ qamyn jeitın, ata dınımızdıŋ bütındıgın oilaityn, salt-dästürdı asyldyŋ synyǧyndai saqtaityn, ūlttyq qūndylyqtardy közınıŋ qaraşyǧyndai aialaityn, ūrpaǧyna ūlaǧatty tärbie berudı közdeitın «Ana tılı» gazetı är qazaqtyŋ ruhani serıgı bolsa eken, är şaŋyraq törınen oryn alsa eken deimız.
Samat İBRAİM, «Ana tılı» gazetınıŋ bas redaktory
