ۆيسەنتە گونسالەس لوسسەرتالەس, حالىقارالىق كورمە بيۋروسىنىڭ باس حاتشىسى:
بiز قازاقستانعا جوبانىڭ جۇزەگە اسۋىنىڭ شىنايى مۇمكiندiگiن باعالاۋعا كەلدiك. بiز ەكi ءتۇرلi كريتەريگە سۇيەنە وتىرىپ, شەشiم قابىلدايمىز. بiرiنشiسi – تەحنيكالىق كريتەري. وعان ەكسپونىڭ جوباسى قالانىڭ باس جوسپار تۇزiلiمiنە ەنۋi, كولiك-كوممۋنيكاتسيا جۇيەسi, ينتەگراتسيالىق باعالاۋ, حالىقتى تاسىمالداۋ جانە جاتىن ورىنمەن قامتاماسىز ەتۋ سياقتى اسپەكتiلەر كiرەدi. مۇنىڭ بارلىعى ءۇش اي بويى كورمەنi 5 ميلليوننان اسا حالىق كەلiپ قىزىقتاعان كەزدە قاجەتتi دۇنيەلەر.
ەكiنشi كريتەري – حكب مۇشەلەرiنiڭ پiكiرi. كوميسسيا توراعاسى تۇسiندiرگەندەي, ولار جوبانى جارامدى دەپ تاپسا, وندا مۇشە ەلدەردiڭ داۋىس بەرۋiنە جiبەرەدi. جارامسىز دەپ تاپسا, وندا مۇلدە قاتىسپايتىن بولادى.
قازاقستان مەن حكب حاتشىلىعى ەكi جىلدىڭ iشiندە قول جەتكiزگەن جۇمىس ناتيجەلەرiن وسى كوميسسيا باعالايدى. بiز حكب مۇشە ەلدەرi نازارىنا جوعارى دەڭگەيدەگi جوبانى ازiرلەدiك. وسى اپتانىڭ iشiندە ولار بiزدiڭ ەكi جىلدىق جۇمىسىمىزدى كورiپ, باعامدادى. مەن وسى جوبانى دايىنداۋعا اتسالىسقان ۇيىمداستىرۋ كوميتەتiنiڭ بارلىق مۇشەلەرiنە العىس ايتقىم كەلەدi. باعالاۋ جۇمىستارى كەزiندەگi iس-شارالاردى تيiمدi وتكiزگەندەرi ءۇشiن دە كوپ راحمەت.
ەندi بiز ءوز ەسەبiمiزدi جاسايمىز. ءۇش جىل iشiندە يسپاندىق ساراگوسا مەن كارiستiڭ ەسۋ قالاسى ەكسپو كورمەسiن وتكiزۋگە قۇرىلىس نىساندارىن سالىپ ۇلگەرگەن-دi. ال استاناعا كەلسەك, قازاقستان 10 جىلدا جاڭا استانا سالعان مەملەكەت. الەمدە ونداي مەملەكەت جوق. سوندىقتان جاڭا ەكسپو-ورتالىق سالۋ قولىنان كەلەتiنiنە ابدەن سەنەمiز. ويتكەنi, مەملەكەتتەرiڭiز قىسقا مەرزiمدە اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرا الاتىن الەۋەتi بار ەكەندiگiن الەم الدىندا پاش ەتتi. ەگەردە بۇل بايقاۋدا قازاق ەلiنiڭ اسىعى الشىسىنان ءتۇسiپ جاتسا, وندا بiزدiڭ حاتشىلىق تاراپىنان دا ۇلكەن جۇمىستار جاسالادى.
مەن ءۇشiن قازاقستاننان قالاتىن ەڭ ۇلكەن ەستەلiك – ۇلتتىق ناقىشتاعى كورگەن-بiلگەندەرiم. قازاقتاردىڭ ءداستۇرi. وسى جولى كيiز ءۇيدi كوردiم. ۇيiندە قىران باپتاعان وتباسىعا قوناققا باردىق. ۇلتتىق مادەنيەتتiڭ نىشاندارى سانالاتىن ءان-كۇيمەن, بيلەرمەن تانىستىق, مۋزىكالىق اسپاپتاردى تاماشالادىق. مiنە, وسىنىڭ ءبارi قازاقتاردىڭ ۇلتتىق بەت-بەينەسiن ايقىندايتىن ەرەكشەلiكتەر. وسىنىڭ بارلىعى ەكسپونىڭ بiر جوباسى ەكiنشiسiن قايتالامايتىندىعىنىڭ بەلگiسi. بiزدiڭ سپورتتىق جارىستاردان ارتىقشىلىعىمىز دا وسى. باسسەين قاي ەلدە دە باسسەين. ال ەكسپونىڭ بەرەرi ءار ەلدە ارقالاي. ەكسپونىڭ اياسىندا قاتىسۋشى ەل ءوزiنiڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان بولمىسىن كورسەتە الادى. ءوزiنiڭ سالت-ءداستۇرi مەن ونەگە-عيبراتىمەن بولiسەدi. ەكسپو قازاقستاندا وتسە, وندا ول ماڭىزى زور سالتاناتتى شارا بولادى. قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتiن ەكسپونىڭ اياسىندا حالىقارالىق دەڭگەيدە ۇسىنادى.
قازاقستان تاۋەلسiز جيىرما جىل iشiندە ءوزiنiڭ ينستيتۋتسيونالدىق تۇعىرىن, حالىقارالىق قارىم-قاتىناستار جۇيەسiن قالىپتاستىرعانىن دالەلدەدi. ارينە, بايقاۋ قورىتىندىسىن شىعاراتىن كەزدە حكب-عا مۇشە ەلدەر مۇنى ەسكەرەتiن بولادى. مەن قازiر ولاردىڭ شەشiمiنە قاتىستى ەشتەڭە ايتا الماسپىن. ويتكەنi, بiز ءالi بەلگيادا بولعان جوقپىز. ونىڭ جوباسىن كورمەدiك. ەكiنشiدەن, جابىق سايلاۋ كەزiندە قاي ەل ۇمiتكەرلەردiڭ قايسىسىنا داۋىس بەرەرi تاعى بەلگiسiز. بەلگيانىڭ بۇرىن ەكسپو وتكiزگەنi راس. بiراق ول 1958 جىلى بولعان. تاعى دا وتكiزۋگە مۇمكiندiگi بار. بiراق بۇل شەشiم قابىلداۋعا اسەر ەتە قويماس. ورتالىق ازيا ەلدەرi iشiنەن قازاقستان ەڭ بiرiنشi بولىپ وسىنداي حالىقارالىق بايقاۋعا قاتىسۋعا ۇمiتكەر بولۋعا نيەت بiلدiرگەن ەل. مەملەكەتتiڭ باتىسپەن دە, شىعىسپەن دە, تاياۋ شىعىسپەن دە سىرتقى بايلانىستارى نىعايىپ كەلەدi. بۇل, ارينە, ەسكەرiلەتiن جاعداي.
ۇلتتىق جوبا بولماق
استانا – EXPO-2017 بايقاۋىن وتكiزۋدەن ۇمiتكەر قالا. بەلگيالىق لەج ەكەۋi قازiرگi تاڭدا جوبا الدىنداعى سىناققا ءتۇسiپ جاتقانى بەلگiلi. وسى ماسەلەگە قاتىستى ەلوردامىزعا حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىنىڭ دەلەگاتسياسى رەسمي ساپارمەن كەلiپ كەتتi. ساراپتاما كوميسسياسىنىڭ تۇراقتى توراعاسى ستين كريستەنسەن باستاعان دەلەگاتتار استانانىڭ EXPO سياقتى الەمدiك دەڭگەيدەگi كورمە وتكiزۋگە لايىقتى دەڭگەيiن زەردەلەۋگە كەلگەن.
دەلەگاتسيا مۇشەلەرi 11 ناۋرىزدان باستاپ استاناداعى ءتۇرلi قاۋىمداستىقتارمەن كەزدەسۋ وتكiزدi. العاشقى كەزدەسۋ قر پارلامەنتiنەن باستالدى. ءار ءتۇرلi مينيسترلiكتەردiڭ جاۋاپتى وكiلدەرiمەن, ساۋدا-ونەركاسiپ پالاتاسىنىڭ بiرقاتار داۋازىمدى تۇلعالارىمەن كەزدەسiپ, ەلباسىنىڭ قابىلداۋىندا بولعان دەلەگاتتار قازاقستان ءۇشiن EXPO-2017 قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەندiگiنە كوز جەتكiزدi. «كورمەنi وتكiزۋگە ۇمiتكەر رەتiندە بiزدiڭ ەلiمiز ءوز مۇمكiندiگiن كورسەتiپ وتىرعانىنا قۋانىشتىمىز. بiز ونى ۇلتتىق جوبا رەتiندە سانايتىن بولامىز» دەدi پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ كەزدەسۋ بارىسىندا. «بiز وسى جولى قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتiمەن, مينيسترلەرمەن, پارلامەنت مۇشەلەرiمەن, كاسiپوداقتار مەن ۇكiمەتتكiك ەمەس ۇيىمدار وكiلدەرiمەن كەزدەستiك. اكادەميالىق ورتامەن دە, ستۋدەنتتەرمەن دە اڭگiمەلەستiك. تولىقتاي العاندا, ساپار بارىسى بiزگە قازاقستاننىڭ قاجەتتi ساياسي جانە قارجىلىق قولداۋ جاساۋعا دايىن ەكەندiگiن كورسەتتi» – دەپ اتاپ ءوتتi ءوز سوزiندە ستين كريستەنسەن.
14 ناۋرىزدا استانا اكiمi ي.تاسماعامبەتوۆپەن سۇحباتتاسقان مارتەبەلi مەيماندار ەلوردانىڭ الەۋەتiمەن تانىستى. «قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاشا جاسى 31-32 جاس. سوندىقتان دەموگرافيا تۇرعىسىنان جاس قوعام جاڭاشىلدىق پەن وزگەرiستەرگە وڭ كوزقاراسپەن قارايدى» دەگەن قالا اكiمi الدىمەن ادامي كاپيتالدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ ءوتتi. ودان كەيiن استانا ەلوردا بولعالى iشكi ءونiمنiڭ 70 ەسە ارتقاندىعىن تiلگە تيەك ەتتi. قازاقستاننىڭ ساياسي ەرiك-جiگەرi جوبانى ەكونوميكالىق تۇرعىدا جۇزەگە اسىرۋعا قابiلەتتi ەكەندiگiنە دە توقتالدى.
استانادا اتالمىش كورمەنi وتكiزۋگە 113 گا جەر تەلiمi الدىن الا دايىندالعان. ونىڭ ورنالاسۋ كەڭiستiگiن ءوز كوزدەرiمەن كورگەن دەلەگاتتار مەيلiنشە ريزا بولعاندارىن جاسىرمادى. جوبانى سول جەردە ماكەت بويىنشا تانىستىرعان قر پرەزيدەنتiنە قاراستى ساۋلەت كەڭەسiنiڭ مۇشەسi, پروفەسسور امانجول چيكاناەۆ قامتىلعان اۋماقتى تولىقتاي كوگالدان-دىرىپ, ءتۇرلi مەيمانحانالار مەن مەيرامحانالار سالىپ, ينفراقۇرىلىم جاساقتالاتىندىعى جونiندە اقپار بەردi. بۇلاردان وزگە دە قاجەتتi نىساندار سالۋ ويلاستىرىلعان. جوبا قالانى دامىتۋدىڭ باس جوسپارىنا كiرiكتiرiلەتiن بولادى. ول ءشامشi قالداياقوۆ كوشەسi مەن ك-1 اينالما جولىنىڭ ايماعىندا ورنالاسقان. جەر تەلiمiنiڭ قالانىڭ يگەرiلمەگەن بولiگiندە ورنالاسۋىنىڭ وزiندiك تيiمدiلiگi بار. كورمە كەشەنi جۇزەگە اسسا, مۇندا قوعامدىق كولiك جەلiلەرiنiڭ جاڭا باعىتتارى اشىلادى. جەرۇستi رەلستi كولiك جۇرگiزۋ جوسپارلانباق. الدىن الا زەرتتەۋلەر بويىنشا, اتالمىش كورمەگە 2,5 ميلليوننان استام قوناقتار كەلەدi دەپ كۇتiلۋدە. ولار بiرنەشە اي بويى پاۆيلونداردى قىزىقتاسا, وندا كورمە بiتكەنشە مۇندا 5 ميلليوننان استام كەلiمدi-كەتiمدi كiسi بولادى ەكەن.
حالىقارالىق كورمە بيۋروسى وكiلدەرiنiڭ رەسمي ساپارى الماتىدا جالعاستى. استاناداعى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ولار ەلوردامىز, قازاقستان, قازاق حالقى تۋرالى وي-پiكiر الماسقاندارىنا شەكسiز قۋانىشتى ەكەندiكتەرiن جەتكiزدi. قازاقستان جۇرتشىلىعىن قىزىقتىرعان كوپتەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەردi. بەس كۇن بويعى كەزدەسۋلەردەن العان اسەرلەرiمەن ءبولiستi. قازاقستان بايقاۋدان وتكەن كۇندە نە ۇتاتىندىعىن مازمۇندى تۇردە سيپاتتادى. قازاقستان ۇسىنعان جوبانىڭ ەندiگi كەزدە قانداي سىناقتان وتەتiندiگiن ايتتى. «بۇل تەك جوبا الدىنداعى دايىندىق كەزەڭi. ەگەر قا-زاقستان 2012 جىلدىڭ قاراشاسىندا وتەتiن حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىنا مۇشە ەلدەر اراسىنداعى جابىق سايلاۋدان وتسە, وندا بiز ەكi جىل بويى اتالعان جوبانى قوسىمشا كەڭەيتۋگە, دامىتۋعا مۇمكiندiك الامىز. سودان كەيiن عانا حكب سiزدەردiڭ EXPO-2017 جوبالارىڭىزدى تiركەۋi مۇمكiن. وسىنداي ۇزاق مەرزiمدi دايىندىقتان وتەتiندiكتەن, بiز جان-جاقتى قامتىلعان, وتە مىقتى جوبانى ازiرلەۋگە اتسالىسامىز» دەدi جوباعا باعا بەرۋدەن ازiرگە باس تارتقان حكب باس حاتشىسى ۆيسەنتە گونسالەس لوسسەرتالەس.
جوبانىڭ قانشالىقتى قارجىعا سالىناتىندىعى تۋرالى, وعان قانداي كۇش-قۋات قاجەتتiلiگi جونiندە كۇنi بۇرىن اقپار تاراتۋدى ورىنسىز دەپ تاپقان EXPO-2017-نiڭ ۇلتتىق ۇيلەستiرۋشiسi, سىرتقى iستەر مينيسترلiگiنiڭ جاۋاپتى حاتشىسى ءراپiل جوشىباەۆ كوپشiلiكتi قىزىقتىرعان سۇراقتارعا اتالعان ورتالىق سايتىنان جاۋاپ تابۋعا بولاتىندىعىن جەتكiزدi. استانا اكiمiنiڭ ايتۋىنشا, ەگەردە جوبا بايقاۋدان وزىپ شىعىپ جاتسا, كوزدەلگەن نىساندا كەدەندiك جانە سالىقتىق جەڭiلدiكتەر بەرەتiن ەرەكشە قۇقىقتىق ءتارتiپ ەنگiزۋ ماسەلەسiن دە قاراستىرۋ ويدا بار ەكەن.
«قازiر بiز جوبانىڭ قارجىلىق تاراۋى تۋرالى كوميسسيا الدىندا ەسەپ بەردiك. ماسەلە تەك سول پاۆيلونداردى سالۋدا عانا ەمەس, سولارعا جەتۋ ءۇشiن جولايرىقتار, شەتەلدەن كەلەتiن, ەلدiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiنەن اعىلاتىن قوناقتاردى كۇتiپ الۋعا قوسىمشا اەروپورتتار سالۋ, تەمiرجول باعىتتارىن ايقىنداۋ, اۆتوكولiك جولدارىن جوندەۋ جۇمىستارى قولعا الىنادى. بۇل استانانىڭ دامۋىنا سەرپiن بەرەتiن جويقىن كۇش بولار ەدi. تiپتi, بۇكiل ەلدiڭ iسكەر قاۋىمىنا زور مۇمكiندiكتەر اشاتىن جوبا. جەكە ينۆەستيتسيالار سالىنىپ, مەملەكەتتiك ينۆەستيتسيالار يگەرiلەر ەدi. وعان قوسا, 113 گا جەردiڭ ەكونوميكالىق ايماق رەتiندە قالىپتاسۋعا ىقتيمالدىلىعى پايدا بولار ەدi» دەيدi قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلiگiنiڭ ساۋدا كوميتەتiنiڭ توراعاسى ايدار قازىباەۆ.
ۆ.گ.لوسسەرتالەس مىرزانىڭ ايتۋىنشا, كوميسسيانىڭ ەڭ الدىمەن نازار اۋداراتىن ماسەلەسi – ەكسپو-ورتالىقتىڭ كورمە بiتكەننەن كەيiنگi احۋالى. ونىڭ جالپى قالانىڭ باس جوسپارىندا الاتىن ورنى. ونىڭ كەلەشەك ءۇشiن ءارi قاراي كادەگە جاراۋىنا ءمان بەرۋ. سالىنعان قۇرىلىس نىساندارىنىڭ ەل يگiلiگiنە جاراۋى جەرگiلiكتi حالىق ءۇشiن اسا ماڭىزدى. جوبانىڭ تەحنيكالىق كريتەريiمەن تانىسىپ قايتقان دەلەگاتتار, قازاقستاننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا, جوعارى دەڭگەيدەگi قابىلداۋىنا ريزاشىلىقتارىن بiلدiردi.
بۇل بايقاۋدان جەڭiپ شىقسا, استانا حالىقارالىق دەڭگەيدەگi تاعى بiر ايتۋلى شارانىڭ ۇيىتقىسىنا اينالماق. ال, 2017 جىل ەلوردامىزدىڭ جيىرما جىلدىعىنا ءدوپ كەلەتiنiن ەسكەرسەك, وندا ەكi سالتاناتتى مەرەكە قاپتالداس وتەدi ەكەن.
