مۇسىلماننىڭ ۇلىق مەيرامى

ورازا ايتتان سوڭ جەتپىس كۇننەن كەيىن كەلەتىن مۇسىلمانداردىڭ ەڭ قاسيەتتى مەرەكەسى – قۇربان ايت بيىل 15 قازاندا باستالىپ, ءۇش كۇنگە سوزىلادى. مەككەگە قاجىلىق اياقتالادى. وسىنداي ايتۋلى كۇندەر قارساڭىندا ءبىز قىزمەتكە جاقىندا كەلگەن قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ استانا قالاسى بويىنشا وكىلى, «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ  باس يمامى  ناۋرىزباي قاجى وتپەنوۆتى اڭگىمەگە  تارتتىق.

– جاڭا قىزمەتىڭىز قۇتتى بولسىن! قۇربان ايتتىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى اڭگىمەلەسەڭىز.
– مەيىرىمدى دە راقىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! اسسالاۋماعالەيكۇم, قۇرمەتتى مۇسىلمان قاۋىم! جاراتقان ءبىر اللاعا سانسىز ماداق پەن ماقتاۋلار بولسىن! ەكى دۇنيە سۇلتانى مۇحاممەد پايعامبارىمىزعا (س.ا.س.) سانسىز سالاۋاتتار بولسىن! اۋەلى بارشا مۇسىلمان قاۋىمدى سىزدەر ارقىلى يسلام الەمى اڭساي كۇتكەن ايتۋلى ۇلىق مەرەكە – قۇربان ايتپەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
دىنىمىزدە بۇل مەرەكەنىڭ الار ورنى ەرەكشە. ويتكەنى, قاسيەتتى قۇربان ايت جاماعاتتىڭ بىرلىگىن كۇشەيتىپ, ءوزارا باۋىرلاستىقتى ارتتىرادى. ايت يسلام دىنىنەن بۇرىن ەجەلگى اراب ەلىندە دۇنيەگە كەلگەن. اسىل ءدىنىمىز مۇنى ءدىني ءداستۇر, مۇسىلمانداردىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسىنە اينالدىرىپ, ايرىقشا نۇرلاندىردى. مىنەكەي, سودان بەرى قۇربان ايت مۇسىلمان اي كۇنتىزبەسىندەگى ءزۇلحيججا ايىنىڭ ونىنشى جۇلدىزىندا باستالىپ, 3-4 كۇنگە جالعاسادى. بۇل مەرەكەنىڭ العاشقى كۇنى بيىل 15 قازانعا سايكەس كەلىپ وتىر.
قاسيەتتى قۇربان ايت مەرەكەسىندە مۇمكىندىگى بار ءاربىر مۇسىلمان بالاسى اللا تاعالانىڭ ريزاشىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋى ءتيىس. قۇرباندىق شالۋ تەك مال باۋىزداۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. وندا ادامنىڭ ىشكى نيەتى, شىن پەيىلى, دىنگە بەكەمدىگى, تاقۋالىعى, باسقالارعا جاناشىرلىعى تارازىعا تۇسەدى. سونداي-اق, پەندەنىڭ پەندەشىلىگى مەن مارتتىگى, ساراڭدىعى مەن جومارتتىعى دا سىنالادى. اللا تاعالا قۇراندا: «ناماز وقى جانە قۇربان شال» دەسە, ارداقتى اللا ەلشىسى (س.ا.س.): «كىمدە-كىم مۇمكىنشىلىگى بولا تۇرا قۇربان شالماسا, ءبىزدىڭ ناماز وقيتىن جەرلەرىمىزگە جاقىنداماسىن!» دەگەن.
قۇرباندىق شالۋ مۇسىلمان, اقىلدى, باليعات جاستاعى جانە قۇربان ايت ۋاقىتىندا جولاۋشى ەمەس كىسىگە مىندەت. سونىمەن قاتار, نەگىزگى قاجەتتەردەن تىس نيساپ مولشەرىندە قارجىسى بار بولۋى ءتيىس.
نيساپ مولشەرى – 85 گرامم التىن نەمەسە سونىڭ قۇنىنا تەڭ كەلەتىن قاراجات. زەكەت عيباداتى سەكىلدى قۇرباندىق شالۋ مىندەت بولۋى ءۇشىن نيساپ مولشەرىنە جەتكەن مالعا ءبىر جىل تولۋ شارت ەمەس. بايلىق مولشەرى قولىندا جوق ادامدارعا قۇرباندىق شالۋ مىندەت بولماعانمەن, جاعدايى كەلسە, قۇرباندىق شالۋىنا رۇقسات. قۇربان شالعان ۋاقىتتا مىندەتتى تۇردە نيەت ەتۋ كەرەك. ويتكەنى, مالدى عيبادات ءۇشىن سوياتىنى سەكىلدى, تەك قانا ەتى ءۇشىن دە سويۋعا بولادى.
كەز كەلگەن مال قۇرباندىققا جارامايدى. قۇرباندىققا قوي, ەشكى, سيىر, تۇيە مالىنىڭ ەركەكتەرى دە, ۇرعاشىلارى دا جارامدى. قوي مەن ەشكى ەڭ كەمى ءبىر جاسار بولۋى قاجەت. دەگەنمەن, التى ايلىق قوزى ءبىر جاسار قوي سەكىلدى ءىرى, قوڭدى بولسا, قۇرباندىققا جارامدى. ال, ەشكىنىڭ مىندەتتى تۇردە ءبىر جاسقا تولعان بولۋى قاجەت. سيىر ەكى جاسقا, تۇيە بەس جاسقا تولعاندا قۇرباندىققا شالۋعا بولادى.
سونداي-اق, قۇرباندىق مالىنىڭ دەنى ساۋ, ەتتى جانە دەنە مۇشەلەرى تۇگەل بولۋى كەرەك. ونىڭ بويىندا قۇرباندىق رەتىندە شالۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن كەمشىلىكتەر بولماۋى قاجەت. ماسەلەن, قۇربان مالىنىڭ ەكى نەمەسە ءبىر كوزىنىڭ سوقىر, باۋىزدالاتىن جەرگە وزدىگىنەن ءجۇرىپ بارا المايتىنداي ءالسىز, ەكى قۇلاعىنىڭ نە ءبىر قۇلاعىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ جوق بولۋى سەكىلدى كەمشىلىكتەرى تابىلسا, جارامسىز بولىپ تابىلادى.
– سويىلعان قۇرباندىقتىڭ ەتى كىمدەرگە تاراتىلادى؟
– قۇربان ايتتا شالعان قۇرباندىقتىڭ ەتىن باي بولسىن, كەدەي بولسىن, ءوزى جەۋىنە بولادى. بۇل جايىندا اللا تاعالا قۇران كارىمدە بىلاي دەيدى: «قۇرباننىڭ ەتىنەن وزدەرىڭ جەڭدەر ءارى مىسكىندەر مەن كەدەيلەرگە جەگىزىڭدەر». ال, ءاز پايعامبارىمىز قۇرباندىعىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن – وتباسىنا, ۇشتەن ءبىرىن – كەدەي كورشىلەرىنە, قالعان ۇشتەن ءبىرىن ساداقا رەتىندە تاراتاتىن بولعان. سوندىقتان قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىن ءۇش بولىككە ءبولىپ تاراتۋ – مۇستاحاپ (ۇنامدى ءىس). ءبىر بولىگى – تۋعان-تۋىس, كورشىلەرىنە باي بولسا دا سىيعا تارتىلادى, ەكىنشى بولىگى – كەدەي جانە مۇقتاج ادامدارعا, ءۇشىنشى بولىگى – ءوزىنىڭ وتباسىنا, بالا-شاعاسىنا تيەسىلى. بىراق, شالىنعان مالدىڭ ەتىن تۇگەلدەي كەدەي-مۇقتاجدارعا تاراتۋعا دا بولادى. ەگەر قۇرباندىق شالعان ادام اسا داۋلەتتى بولماسا جانە وتباسىندا ادام سانى كوپ بولسا, وندا قۇرباندىقتىڭ ەتىن تۇگەلدەي ءوزىنىڭ شاڭىراعىنا قالدىرا الادى.
– قۇرباندىق بارىسىنداعى تازالىق پەن ىسىراپقا دا توقتالساڭىز…
– الدىمەن مىنانى ايتا كەتسەم, مالدىڭ جانى بويىنان تولىق شىعىپ بولعانعا دەيىن ونىڭ تەرىسىن سىپىرۋعا بولمايدى. مالدىڭ قانى تولىق اعىپ بىتكەنشە كۇتكەن ءجون. ال, قۇربان شالعاننان كەيىن سول ماڭايدىڭ تازالىعىنا دا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. مالدىڭ قان-جىنىن اشىق-شاشىق دالاعا قالدىرماۋ كەرەك. بۇل – قۇرباندىق مالىنا ءارى قۇربان قۇلشىلىعىنا دەگەن قۇرمەتتىڭ بەلگىسى.
سونىمەن قاتار, قۇربان شالۋشىلاردىڭ قاپەرىنە ىسىراپقا جول بەرمەۋ كەرەكتىگىن سالا كەتكىمىز كەلەدى. مالدى باۋىزداپ, تەك ونىڭ ەتىن عانا الىپ, قالعان اعزالارىن تاستاپ كەتۋ دۇرىس ەمەس. ءوزىڭىزدىڭ شالعان قۇرباندىعىڭىزدىڭ ىشەك-قارىن, باس-سيراعىن جانە باسقا اعزالارىن تازالاپ الۋ كەرەك. ونىڭ ءبىر ءتۇيىر ەتى دە ىسىراپ بولماعانى يگى. ىسىراپ ەتۋدى اللا تاعالا جاقتىرمايدى.
جالپى, قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىن, تەرىسىن, باس-سيراعىن جانە ءسۇتىن ساتۋ – دۇرىس ەمەس. قۇربان مالىنىڭ اتالمىش بولشەكتەرى ساتىلعان جاعدايدا قۇنى كەدەيلەرگە ساداقا رەتىندە بەرىلەدى. قۇربانعا شالىنعان مالدىڭ ەشقانداي بولشەگىنەن قاساپشىنىڭ اقىسى رەتىندە تولەۋگە بولمايدى.
استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن ەلوردامىزدا قۇربان ايت مەرەكەسى جوعارى دەڭگەيدە اتاپ وتىلۋدە. قۇربان شالۋشىلارعا قالا سىرتىنان ارناۋلى مال سوياتىن ورىندار دايارلانىپ, وندا مەشىت قىزمەتكەرلەرى, قاساپشىلار, تازالىقشىلار, ءتارتىپ ساقشىلارى, مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى جانە سول سەكىلدى ءتيىستى مەكەمەلەر قىزمەت ەتەدى. بۇل – ەلىمىزدىڭ باس شاھارىندا تازالىقتى ساقتاپ, مەرەكە كەزىندە قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇي سىيلاۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ۇتىمدى شارا. اللا رازى بولسىن!
ناقتىراق ايتقاندا, قۇرباندىق مالدارىن ساتىپ الۋ جانە سويۋ «التىن تاعا» مال بازارىندا (استانا-قوسشى تاس جولى بويىنداعى); سونداي-اق, «پيششەكومبينات-استانالىق پليۋس» جشس (م.دۋلاتۇلى كوشەسى, 191); «نۇربەرەكە 555» جشس (كوك بازارى, الاش تاس جولى, 30); «شاۋمەن» شارۋا قوجالىعى (الاش تاس جولى, 9-شاقىرىم); «تەمەش» شارۋا قوجالىعى (الاش تاس جولى, 7-شاقىرىم); «ماقسات 2007» جشس-ىندە, («تەمىرجولشىلار» تۇرعىن الابىندا, اقجار كوشەسى, 20) عانا جۇرگىزىلەدى. يسلام – تازالىقتى تۋ ەتكەن ءدىن. سوندىقتان ۇلىق مەرەكە قارساڭىندا قالاداعى كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي اۋلالارى مەن كوشە بويلارىندا قۇربان شالۋعا تىيىم سالىنادى.
ال مەشىتتەردە قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ قادىر-قاسيەتى مەن قۇرباندىق شالۋ ءىسىنىڭ شارتتارى مەن تالاپتارى تۇسىندىرىلۋدە. «قۇربان ايت مۇباراك بولسىن!» اتتى كىتاپشالار 10 مىڭ دانامەن استانالىق جاماعاتقا تەگىن تاراتىلۋدا.
سونداي-اق, بيىلعى قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ قۇرمەتىنە استانا مەشىتتەرى مەن قمدب «زەكەت» قورىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «قۇربان شال!» ساۋاپتى اكتسياسى وتەدى. شارا بارىسىندا ءىرى قارا مالدار قۇرباندىققا شالىنىپ, قۇرباندىق ەتتەرى استانا قالاسى مەن اقمولا وبلىسىنداعى مۇقتاج جاندارعا تاراتىلادى. ياعني, شاراعا قاتىسۋشىلار 1 كىسىدەن 7 كىسىگە دەيىن بىرىگىپ, ءبىر سيىردى قۇرباندىققا شالادى. قۇربان شالۋشىعا ەتتىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى بەرىلىپ, قالعان بولىكتەرى تاراتىلماق.
قۇربان شالۋعا جاعدايى جەتەتىن بارشا مۇسىلمان باۋىرلارىمىزدى ساۋاپتى اكتسياعا اتسالىسۋعا شاقىرامىز!
اللا تاعالا كۇللى مۇسىلمان ۇممەتىن جارىلقاپ, اسىل ءدىنىمىز – يسلامعا كۇش-قۋات بەرگەي! قۇربان ايت مەرەكەسى قۇتتى بولىپ, شالعان قۇرباندىقتارىڭىز قابىل بولعاي! ءاۋمين!

سۇحباتتاسقان
قايىربەك وتىزباەۆ