نەنى ەسكەرۋىمىز كەرەك؟

قۇربان ايت كۇندەرى مۇسىلماندار قۇربان شالۋعا نيەتتەنەدى. وسى ورايدا قۇربان شالۋعا, وعان قاجەتتى مالدى تاڭداۋعا قاتىستى كوپ ساۋالدار تۋىندايتىنى ءمالىم. قمدب شاريعات جانە ءپاتۋا ءبولىمى دايىنداعان سۇراق-جاۋاپتاردى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

قۇرباندىق دەگەنىمىز نە؟

قۇربان – اراب تىلىندە «جاقىنداۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. سونداي-اق اراب ءتىلى ماماندارى وعان: «كۇن تاس توبەگە كوتەرىلۋىنە ءبىرشاما ۋاقىت قالعاندا سويىلاتىن قوي نەمەسە قۇربان ايت كۇندەرى باۋىزدالاتىن مال» دەپ تۇسىندىرمە بەرگەن.

ال شاريعاتتاعى ماعىناسى – اللا تاعالانىڭ ريزاشىلىعىنا جاقىنداۋ نيەتىمەن بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا, ەرەجە-شارتتارىن ەسكەرە وتىرىپ, مال شالۋ.

نەگىزگى ءمان-ماعىناسى نە؟

قۇرباندىق شالۋدىڭ ءمان-ماعىناسى تۋرالى جاراتقان جاببار حاق بىلاي دەيدى: «وزدەرىڭ جاقسى كورگەندى اللا جولىنا جۇمسامايىنشا يگىلىككە جەتپەيسىڭدەر». اياتتىڭ ءمانى – پەندە مال-مۇلكىنىڭ ەڭ جاقسىسىن ساداقاعا, زەكەتكە بەرمەيىنشە, راببىسىنىڭ رازىلىعىنا جەتپەيدى دەگەنگە سايادى. دەمەك, اللا تاعالا رازىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالعاندا مۇسىلماننىڭ ىقىلاس-نيەتى, جاراتۋشى يەسىنىڭ امىرىنە بويۇسىنۋشىلىعى سىنالادى. يبراھيم پايعامبار (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) سونداي سىناقتان وتكەن. جالپى, ادامزاتقا دۇنيە-مۇلىك اللانىڭ رازىلىعىنا جەتۋگە سەبەپكەر بولىپ, اقىرەتتەگى ازاپتان ساقتايتىن قالقان بولۋى ءۇشىن بەرىلگەن. اللا تاعالا قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ قانىنا, ەتى مەن تەرىسىنە مۇقتاج ەمەس. قاسيەتتى اياتتا ايتىلعانداي, جاراتقان يەگە كەرەگى ول ەمەس, پەندەسىنىڭ اق پەيىلى, ىقىلاس-نيەتى عانا. حاق تاعالا بىلايشا باياندايدى: «اللاعا ولاردىڭ ەتتەرى دە, قاندارى دا جەتپەيدى. الايدا وعان سەندەردىڭ تاقۋالىقتارىڭ عانا جەتەدى». راسىندا دا, اللا تاعالا ءۇشىن ماڭىزدىسى – قۇلشىلىقتىڭ فورماسى ەمەس, ماعىناسى. پەندەنىڭ ىقىلاس-پەيىلى, تاقۋالىعى باستى نازاردا بولماق.

قۇرباندىق شالۋ – اللا تاعالا ءۇيىپ-توككەن سانسىز نىعمەت-نەسىبەلەرىنە ءارى جىلدان جىلعا امان-ەسەن جەتكەنگە شۇكىرشىلىك ەتۋ ءھام جىل بويى جىبەرگەن كۇنا-قاتەلىكتەردى جۋ ءۇشىن ورىندالاتىن عيبادات. سونداي-اق مۇسىلمان شالعان مالىنىڭ ەتىنەن بالا-شاعاسىنا, اعايىن-تۋىسىنا, كورشىلەرىنە, سونداي-اق مۇقتاج جاندارعا تاراتادى. سول ارقىلى قوعامداعى بەرەكە-بىرلىك, ىنتىماق, جاناشىر­لىق, تاتۋلىق ارتا تۇسەدى.

قۇرباندىق  شالۋدىڭ ۇكىمى قانداي؟

حانافي ءمازھابى بويىنشا (قۇربان ايت كۇندەرى) قۇرباندىق شالۋعا شاماسى كەلگەن داۋلەتتى (قاجەتىنەن تىس زەكەتتىڭ نيساپ مولشەرىنە جەتكەن), ازات, باليعات جاسىنا جەتكەن, اقىل-ەسى دۇرىس, قۇربان ايت ۋاقىتىندا جولاۋ­شى بولماعان مۇسىلمانعا ءۋاجىپ. اللا تاعالا قۇران كارىمدە: «راببىڭا ناماز وقىپ, قۇرباندىق شال!» دەپ بۇيىردى. بۇل جەردەگى بۇيرىق راي ءۋاجىپتى بىلدىرەدى. پايعامبارىمىزعا (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) مىندەتتەلگەن نارسە ۇممەتىنە دە – ءۋاجىپ. ويتكەنى ول (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ۇممەتىنە ۇلگى رەتىندە جىبەرىلگەن. سوندىقتان حانافي فيقھ عالىمدارى بۇل بۇيرىقتىڭ مۇسىلمان ۇممەتىنە دە قاتىس­تى ەكەنىن ايتىپ, قۇرباندىق شالۋدىڭ ءۋاجىپ (مىندەتتى قۇلشىلىق) ەكەنىن ايتقان. بۇنى ءابۋ ھۋرايرادان (اللا وعان رازى بولسىن) جەتكەن حاديستە پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «جاعدايى بولا تۇرا قۇرباندىق شالماعان كىسى ءبىزدىڭ مەشىتىمىزگە جاقىنداماسىن» دەپ قاتاڭ ەسكەرتكەن.

ايەل ادام  قۇرباندىق شالۋعا مىندەتتى مە؟

ايەلدىڭ مال-دۇنيەسى نيساپ مولشەرىنە جەتسە, ول ەر ادام سياقتى قۇرباندىق شالۋى كەرەك. ويتكەنى يسلام شاريعاتى دۇنيە-مۇلىككە قاتىستى ماسەلەدە وتباسىنداعى ءاربىر جاندى جەكە-جەكە قاراس­تىرادى. ەگەر وتباسىنداعى ەر كىسىنىڭ نەمەسە ايەلىنىڭ ءوز دۇنيەلەرى قاجەتىنەن ارتىپ نيساپ مولشەرىنە جەتسە, ولاردىڭ ءاربىرى قۇرباندىقتى جەكە-جەكە شالۋى ءتيىس.

جولاۋشىعا مىندەتتى مە؟

90 شاقىرىمنان استام جەرگە ساپارعا شىققان ادامعا قۇرباندىق شالۋى مىندەتتى ەمەس. بىراق ءناپىل رەتىندە قۇرباندىق شالسا, ساۋاپقا كەنەلەدى. الايدا جولاۋشى ايت كۇندەرىنىڭ دەمالىسىن پايدالانىپ نەمەسە باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى ساپارلاپ بارعان جەرىندە قۇرباندىق شالۋىنا رۇقسات ەتىلەدى. ونىڭ ساپارعا شىققانى قۇرباندىق شالۋىنا جانە قۇلشىلىعىنىڭ قابىل بولۋىنا كەدەرگى بولمايدى. جولاۋشى ساپاردا ءجۇرىپ قۇرباندىق شالىپ, ايت كۇندەرى بىتپەي جاتىپ ۇيىنە قايتسا, وعان ەكىنشى رەت قۇرباندىق شالۋى مىندەتتى ەمەس. سونداي-اق ايت كۇندەرىنىڭ باسىندا تۇرعىلىقتى بولىپ, كەيىن ايت كۇندەرىنىڭ ىشىندە ساپارعا شىقسا دا وعان قۇرباندىق شالۋ مىندەتتەلمەيدى. ال ەگەر ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ساپاردا بولىپ قۇرباندىق شالماسا, كەيىن ايت كۇندەرى ۇيىنە قايتسا وعان قۇرباندىق شالۋ ءتيىس بولادى.

باسقا بىرەۋدىڭ اتىنان قۇرباندىق  شالۋعا بولا ما؟

باسقا بىرەۋدىڭ اتىنان قۇرباندىق شالۋعا رۇقسات. الايدا قۇرباندى كىمنىڭ اتىنان شالسا, سول كىسىنىڭ رۇقساتىن الۋى كەرەك. ەگەر رۇقساتىن الماي قۇرباندىق شالسا, قۇرباندىعى جارامسىز بولادى.

دۇنيەدەن وتكەن ادامنىڭ اتىنان قۇرباندىق شالۋعا بولا ما؟

دۇنيەدەن وزعان ادامنىڭ اتىنان ساۋابىن باعىشتاۋ نيەتىمەن قۇرباندىق شالۋعا بولادى. بىراق قۇرباندىق شالۋعا مىندەتتەلگەن ادام ەڭ اۋەلى ءوز اتىنان قۇرباندىق شالۋى ءتيىس. ءالي (اللا وعان رازى بولسىن) ەكى قۇرباننىڭ بىرەۋىن ءوزىنىڭ, ەكىنشىسىن پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) اتىنان شالاتىن. بۇنىڭ سەبەبىن سۇراعاندارعا ول: «اللا ەلشىسى كەۋدەمدە جانىم بار كەزدە ءوزى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋىمدى وسيەت ەتىپ كەتتى» دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن. ولگەن ادام ءۇشىن قۇرباندىق شالعىسى كەلگەن ادام مۇنى قۇربان ايت كۇندەرى شالۋى كەرەك. قۇرباندىقتىڭ ەتىنەن قۇرباندىق شالعان ادامنىڭ ءوزى جانە باسقالارى دا جەسە بولادى. ەگەر قۇرباندىق شالۋدى قايتىس بولعان ادام وسيەت ەتسە, بۇل قۇرباننىڭ ەتىن مۇراگەرلەرى جەي المايدى, ءبارىن تۇگەلدەي كەدەيلەرگە تاراتىپ بەرۋ كەرەك.

قارىز الىپ  قۇرباندىق شالسا بولا ما؟

ەگەر ءبىر ادامعا قۇرباندىق شالۋ ءۋاجىپ بولسا, الايدا قاسىندا اقشاسى بولماسا, قارىز الۋى مىندەتتى. ال ەگەر وعان قۇرباندىق شالۋ ءۋاجىپ بولماسا, ءوزى مۇقتاج ادام بولسا, وعان قۇرباندىق شالۋ ءۇشىن قارىز الۋ دۇرىس ەمەس. ويتكەنى اللا تاعالا پەندەلەرىنە شاماسى كەلمەيتىن نارسەنى جۇكتەمەيدى. ول تۋرالى اللا تاعالا قۇراندا بىلاي دەيدى: «اللا ەشبىر جانعا كۇشى جەتەتىنىنەن باسقانى جۇكتەمەيدى».

قۇربان قاي  ۋاقىتتا شالىنادى؟

قۇرباندىق شالۋدىڭ بەلگىلى ۋاقىتى بار. قۇرباندى ودان بۇرىن نەمەسە كەيىن شالۋعا بولمايدى. قۇرباندى ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ايت نامازىنان كەيىن باستاپ, ايتتىڭ ءۇشىنشى كۇنى اقشامعا از ۋاقىت قالعانعا دەيىن كۇندىز جانە تۇندە شالۋعا بولادى. الايدا تۇندە شالۋ – ماكرۋھ. بۇل كۇندەر زۋل-حيججا ايىنىڭ ونىنشى, ون ءبىرىنشى جانە ون ەكىنشى كۇندەرى. بىراق ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە شالۋ ابزال. ومار, ءالي, يبن ابباس, يبن ومار, اناس, ءابۋ ھۋرايرا سىندى ساحابالار (اللا ولارعا رازى بولسىن): «قۇرباندىق شالۋ ۋاقىتى – ءۇش كۇن, ابزالى – ءبىرىنشى كۇنى» دەيدى. ەگەر قۇرباندىق ۋاقىتىنان بۇرىن شالىنسا, قۇرباندىققا ەسەپتەلمەيدى. ول جاي ءوز وتباسى ءۇشىن سويىلعان مال بولادى. اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «كىمدە-كىم نامازدان بۇرىن قۇربانىن شالسا, قايتادان شالسىن. ال كىم شالماعان بولسا, اللانىڭ ەسىمىمەن باۋىزداسىن» دەلىنگەن. ال ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن شالىنسا, وندا ەتىن جەمەي ساداقا ەتىپ جىبەرەدى. ەگەر قۇرباندىق شالۋدىڭ ۋاقىتى ءوتىپ مال باۋىزدالماسا, وندا كەدەي بولسا ساتىپ العان مالىن تىرىدەي ساداقا ەتەدى. ال داۋلەتتى كىسى مالدى ساتىپ السا دا, الماسا دا ونىڭ قۇنىنا تەڭ اقشانى ساداقا ەتىپ بەرەدى.

قۇرباندىققا شالىناتىن مالدا قانداي شارتتار تابىلۋى قاجەت؟

ەشكىنىڭ جانە قويدىڭ جاسى ءبىر جىلدان اسىپ ەكىنشى جىلعا كىرگەنى, سونداي-اق التى ايلىق مارقا قوزى ء(بىر جاسار قوي سەكىلدى) ءىرى, قوڭدى بولسا قۇرباندىققا جارامدى. الايدا ەشكى مالىنىڭ جاسى ءبىر جىلدان كەم بولماۋى كەرەك. سيىردىڭ ەكى جاسقا تولىپ, ءۇشىنشى جىلعا كىرگەنىن, ال تۇيەنىڭ جاسى بەس جىلدان اسىپ, التىنشى جىلعا كىرگەنىن قۇرباندىققا شالۋعا بولادى. سونىمەن قاتار سويىلاتىن مالدىڭ كەمشىلىگى, كىناراتى بولماۋى كەرەك. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «مالدىڭ تەك «مۋسينناسىن» قۇرباندىققا شالىڭدار. ەگەر سەندەرگە مۇنى شالۋ قيىن بولسا, قويدىڭ «جازاعاسىن» (التى ايلىق سەمىز قوزى) باۋىزداڭدار» دەدى. تۇيەنىڭ مۋسينناسى دەپ – بەس جاسارىنا, قارامالدىكى – ەكى جاسارىنا, قويدىكى – ءبىر جاسارىنا ايتىلادى.

قۇرباندىققا شالىناتىن مال ءتۇرلى ايىپتان, كەمشىلىكتەردەن ادا بولۋى شارت. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ءتورت مال قۇرباندىققا جارامايدى: سوقىرلىعى ايقىن, اۋرۋى انىق, اقساقتىعى ءمالىم, جىلىك مايى تاۋسىلعان (تىم ارىق) مالدار» دەگەن. قۇلاعىنا ەن سالىنعان مال قۇرباندىققا جارايدى. ەگەر مالدىڭ قۇلاعى ۇزىنىنان نەمەسە ۇشى عانا كەسىلگەن بولسا, ونداي مالدى قۇرباندىققا شالۋعا بولادى. قوس ءمۇيىزى نەمەسە ءبىر ءمۇيىزى تۇبىنەن سىنىپ قالعان بولسا, ونداي مال قۇرباندىققا جارامايدى. ال ءمۇيىزى جارتىسىنان ءبولىنىپ نەمەسە تۋعاننان ءمۇيىزى جوق بولسا, ول مالدى قۇرباندىققا شالۋعا بولادى. مالدىڭ تىستەرى مۇلدە بولماسا نەمەسە جارتىسى نە ودان استام تىستەرى جوق بولسا, مۇنداي مالدى قۇرباندىققا شالۋعا بولمايدى. ال ەگەر ءتىسىنىڭ كوبىرەگى بولسا, وندا ول قۇرباندىققا جارامدى. قۇرباندىق مالدىڭ ەكى كوزى نەمەسە ءبىر كوزى نە ۇشتەن ءبىرى, ياكي ودان دا كوپ بولىگى سوقىر بولسا, مۇنداي مال قۇرباندىققا جارامايدى. الايدا كوزى قىلي مالدى قۇرباندىققا شالۋعا رۇقسات ەتىلگەن. تۋماسىنان قۇيرىعى جوق نە ۇشتەن ءبىرى نەمەسە ودان دا كوپ بولىگى جوق مال قۇرباندىققا جارامايدى.